Trên thực tế, có bảy lục địa trên Trái Đất hiện tại: Bắc Mỹ, Nam Mỹ, châu Âu, châu Á, châu Phi, Nam Cực và châu Úc. Chúng ta cũng có những truyền thuyết, câu chuyện và suy đoán lâu đời về những vùng đất cổ xưa khác đã chìm trong đại dương, như Atlantis (được mô tả ở nhiều địa điểm khác nhau, nhưng thường ở giữa Đại Tây Dương) và Lemuria (nối Ấn Độ với châu Phi và châu Đại Dương). Một số bằng chứng tồn tại ở những nơi này, thường có liên quan đến nhiều huyền thoại về các trận đại hồng thủy.
Tuy nhiên, một số người có thể không biết rằng có một lục địa thực sự đã bị mất dưới sóng đại dương. Tên của lục địa này là một sự gợi ý về vị trí của nó: Zealandia. Một phần của Zealandia nổi lên trên mặt nước và kết nối với quần đảo có người định ở phía đông nam Australia: New Zealand.
Zealandia mới chỉ được lập bản đồ đầy đủ gần đây vào tháng 9 năm 2023. Zealandia nằm trên mặt nước cách đây 80 triệu năm nhưng nó đã chìm xuống vực sâu sau khi tách ra khỏi siêu lục địa Gondwana.
Zealandia chỉ mới được công nhận như một lục địa từ năm 2017. Theo các nhà nghiên cứu tại Trung tâm Khoa học Địa chất New Zealand, lục địa kỳ lạ này là nhỏ nhất, mỏng nhất với 94% diện tích nằm dưới mực nước biển cách đây 60-85 triệu năm. Nguyên nhân chủ yếu là lớp vỏ bị vớt mỏng khi lục địa phân tách.
"Lục địa ẩn" lộ diện
Như bản đồ mà Business Insider công bố, Zealandia trải rộng 1,9 triệu dặm vuông (3 triệu km vuông), tương đương khoảng một nửa diện tích của nước Úc ngày nay - bản thân nó là một mảnh đất rộng lớn. Zealandia trải dài từ New Caledonia về phía đông Queensland và hướng tới Fiji và Tonga, về phía nam qua New Zealand và về phía tây tới Biển Tasman.
Kích thước của Zealandia khiến nó trở thành một lục địa chính thức chứ không phải là một tiểu lục địa như các tiểu lục địa Madagascar và Mauritia giữa châu Phi và Ấn Độ, và tiểu lục địa Jan Mayen ở phía đông bắc Iceland trên khắp Spitsbergen, Na Uy ngày nay.
Chưa hết, mặc dù có kích thước lục địa rộng lớn, nhưng Zealandia chỉ chiếm khoảng 5% diện tích Gondwana, một trong những siêu lục địa trước đây của Trái Đất tồn tại từ khoảng 500 triệu đến 180 triệu năm trước. Nhưng theo thời gian, các mảng kiến tạo dịch chuyển, các lục địa bị rạn nứt và hiện 95% diện tích Zealandia nằm dưới nước. Do đó, nó còn có một biệt danh khác là: Te Riu-a-Māui, nghĩa là "lục địa ẩn", theo GNS Science.
Theo các nhà nghiên cứu, lục địa Zealandia có vị trí tách biệt hoàn toàn về mặt địa chất so với các lục địa khác là Á - Âu, Phi, Bắc Mỹ, Nam Mỹ, Australia, Nam Cực. Zealandia sở dĩ được gọi là lục địa vì nó có những thuộc tính địa chất cần có của một lục địa như nằm cao hơn hẳn so với lớp vỏ đại dương, có diện tích tách biệt đủ lớn và có yếu tố đặc trưng về mặt địa chất. Kể từ khi được đề cập khái niệm "Zealandia" lần đầu tiên vào năm 1995, lục địa luôn được coi là bí ẩn "nan giải" mà giới khoa học kiếm tìm trong nhiều năm qua.
Bị nứt do núi lửa phun trào
Hiệp hội Địa chất Hoa Kỳ cho biết biên giới của Zealandia có đường nối sườn lục địa của nó với đáy đại dương ở độ sâu khoảng 1,5 đến 2,5 dặm (2,4 đến 3,8 km). Chúng ta đã biết về Zealandia trong hơn một thế kỷ, nhưng chỉ với các kỹ thuật lập bản đồ tiên tiến ở thời điểm hiệ tại, chúng ta mới có thể lập bản đồ chi tiết toàn bộ lục địa. Cũng giống như New Zealand trên bề mặt, Zealandia có nhiều thung lũng, hẻm núi, dãy núi và vùng đồng bằng khiến lục địa này khó có thể trinh sát và lập bản đồ.
Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu vẫn tiếp tục và xây dựng dựa trên công trình của các nhà nghiên cứu trước đây. Theo báo cáo của GNA Science, các nhà nghiên cứu vào năm 2017 đã lấy mẫu đá từ lớp vỏ của Zealandia, điều này xác nhận rằng các nhà khoa học thực sự đang làm việc với một vùng đất riêng biệt, độc nhất. Các nghiên cứu vào năm 2019 và 2023 đã hoàn thành việc lập bản đồ địa chất, trầm tích, v.v. của Zealandia.
Theo tờ Daily Mail, trong bài báo có tên "Zealandia: Lục địa ẩn trên Trái đất" được công bố mới đây trên ấn phẩm của Hiệp hội địa chất Mỹ một nhóm gồm 11 nhà địa chất học đã đưa ra nhận định rằng: Vùng đất thuộc Thái Bình Dương, nằm ở phía đông nước Úc có thể được coi là một lục địa độc lập. Zealandia được cho là sở hữu 4 thuộc tính cần thiết để công nhận là một lục địa. Nó có độ cao lớn hơn và độ đặc cao hơn so với lớp vỏ đại dương, có sự hiện diện của 3 loại đá là đá núi lửa, đá biến chất và trầm tích, có diện tích đủ lớn nên không bị xếp lẫn vào danh mục các lục địa siêu nhỏ.
Theo GNS Science, khi khám phá nguyên nhân khiến Zealandia tách ra khỏi rìa tiếp giáp của Australia và Nam Cực, các nhà nghiên cứu đã tìm một dãy núi lửa trải dài giống như cột sống trên khắp Zealandia từ 250 đến 100 triệu năm tuổi. Nick Mortimer, tác giả chính của nghiên cứu của GNS Science, cho biết từ 120 đến 80 triệu năm trước, các vết nứt phun magma dã phân tách Zealandia khỏi các lục địa lớn hơn.
Nguồn: Grunge; Nature; NASA
