Theo cuộc điều tra dinh dưỡng Đông Nam Á (Seanuts) bữa ăn hàng ngày của trẻ em Việt Nam mới đáp ứng 50% nhu cầu một số vi chất dinh dưỡng cho nhu cầu hàng ngày, điển hình là kẽm và sắt. Có gần 60% trẻ thiếu kẽm, cứ 3 trẻ có một trẻ thiếu sắt. Những con số cảnh báo về tình trạng thiếu kẽm sắt đang khá phổ biến ở trẻ em Việt Nam.
Các chiến dịch tăng cường kẽm sắt trong thực phẩm ở Việt Nam thông qua bổ sung các vi chất vào bột mỳ và một số thực phẩm còn chưa đạt mục tiêu kỳ vọng. Chính vì vậy ngay trong Hội nghị khoa học mở đầu năm mới 2023 của Liên Chi hội Dinh dưỡng, Thực phẩm TP.HCM với chủ đề "Xu hướng ứng dụng bổ sung vi chất dinh dưỡng trong thực phẩm bổ sung nhằm chủ động nâng cao sức khỏe", thu hút sự quan tâm trong đó đặc biệt đề cập đến vai trò của kẽm sắt.
Năm 2023 - năm của xu hướng bổ sung vi chất dinh dưỡng cho trẻ
Sau đại dịch COVID-19 cùng với nhiều dịch bệnh có xu hướng gia tăng như hiện nay thì tăng cường miễn dịch là yếu tố cốt lõi và dần trở thành một thói quen không thể thiếu. Cha mẹ đều biết trẻ em càng nhỏ tuổi thì càng dễ bị ốm đau, nhưng việc nuôi dưỡng hệ miễn dịch mỗi ngày để ngay cả khi bé khỏe mạnh sẽ hỗ trợ cơ thể sẵn sàng đối phó hiệu quả với các mầm bệnh, giúp trẻ giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh, rút ngắn thời gian đau ốm nếu không may mắc bệnh thì chưa phải cha mẹ nào cũng nắm rõ.
Theo PGS.TS Nguyễn Thị Diệu Thúy - Chủ nhiệm Bộ môn Nhi - Đại học Y Hà Nội, dinh dưỡng đóng vai trò "chìa khóa" quan trọng đối nền tảng sức khỏe nói chung và sức khỏe miễn dịch nói riêng. Can thiệp dinh dưỡng phải áp dụng cả vòng đời. Chứ không phải đợi đến khi mắc bệnh mới "chăm chút" dinh dưỡng và bổ sung là không kịp thời.
Theo BS Ngọc Diệp và các báo cáo viên tại Hội nghị, cần chủ động xây dựng chế độ dinh dưỡng cân đối và phù hợp cá thể ngay từ khi mới ra đời chứ không nên để đến khi có nguy cơ mắc các rối loạn dinh dưỡng hoặc mắc bệnh liên quan đến dinh dưỡng mới quan tâm. Xu hướng ứng dụng vi chất dinh dưỡng trong thực phẩm bổ sung chất lượng cao nhằm chủ động nâng cao sức khỏe trong cả vòng đời đã và đang tăng nhanh trên toàn cầu.
Theo TS.BS Phan Bích Nga – Trưởng khoa Khám Trẻ em (Viện Dinh dưỡng Quốc gia): Khả năng tăng cường miễn dịch được chi phối bởi một số yếu tố, trong đó bao gồm cả yếu tố về dinh dưỡng. Bởi chính dinh dưỡng là nguồn cung cấp các chất thiết yếu tham gia vào hệ thống miễn dịch cơ thể, đặc biệt là vi chất như sắt và kẽm.
BS Nga cũng cho biết thêm, sắt tham gia vào quá trình sản sinh ra các tế bào miễn dịch Lympho T - giúp hỗ trợ chống lại sự tấn công của virus, vi khuẩn. Bởi vậy, khi cơ thể trẻ bị thiếu sắt thì nguy cơ hệ miễn dịch sẽ suy giảm rất cao.
Cùng với sắt thì kẽm cũng đóng vai trò quan trọng với hệ miễn dịch. Vì, kẽm vừa là thành phần, vừa là xúc tác tăng cường sản xuất ra các yếu tố miễn dịch (miễn dịch tế bào, miễn dịch thích ứng), từ đó tạo một hệ thống "phòng thủ" hỗ trợ giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh, chống lại bệnh nhiễm trùng.
Chính vì vậy, mục tiêu của các hoạt động của Liên Chi Hội Dinh dưỡng Thực phẩm TPHCM cũng như các cán bộ dinh dưỡng năm 2023 luôn chú trọng truyền thông về vai trò các vi chất dinh dưỡng trong nâng cao sức khỏe, nâng cao sức đề kháng, phòng ngừa suy dinh dưỡng và các bệnh lý liên quan đến dinh dưỡng. Và trong hội thảo đầu tiên của năm 2023, BSCKII Đỗ Thị Ngọc Diệp - Chủ tịch hội cho biết: "Bổ sung kẽm và sắt đủ mỗi ngày cũng nằm trong ứng dụng bổ sung vi chất để nâng cao hệ miễn dịch và giúp trẻ phát triển toàn diện là xu hướng tăng nhanh của toàn cầu".
Giải pháp bổ sung kẽm sắt đủ mỗi ngày từ các thực phẩm bổ sung
Việt Nam hiện nay đang đối mặt với thách thức trẻ em đang thiếu kẽm và sắt rất cao. Thống kê của Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho thấy: Theo điều tra của Viện Dinh dưỡng quốc gia năm 2019 – 2020, trên toàn có đến 60% trẻ dưới 5 tuổi thiếu kẽm và cứ 3 trẻ có 1 trẻ thiếu sắt, đặc biệt thiếu kẽm thường đi đôi thiếu sắt và ngược lại. Đặc biệt, theo nghiên cứu của Tổ chức Dinh dưỡng Đông Nam Á, bữa ăn hàng ngày của trẻ em Việt Nam thiếu đến 50% nhu cầu vi chất điển hình là kẽm và sắt.
BSCKII Đỗ Thị Ngọc Diệp nhận định: "Vi chất dù rất nhỏ bé nhưng lại đóng vai trò vô cùng to lớn với cơ thể. Thiếu vi chất dinh dưỡng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của trẻ khiến hệ miễn dịch suy yếu dần, ảnh hưởng tới sự phát triển thể lực, tầm vóc, trí tuệ, cản trở sự tăng trưởng và phát triển toàn diện của trẻ em. Đó là lý do vì sao, thiếu vi chất còn được gọi là "nạn đói tiềm ẩn" gây hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe của trẻ. Vì thế, các chiến lược trong thời gian tới phải nhằm giảm thiểu tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng - điển hình là kẽm và sắt là một vấn đề cần được tiếp tục quan tâm trong năm 2023".
Chính vì vậy, để đảm bảo đủ sắt, kẽm cho trẻ, cha mẹ nên chủ động tăng cường các thực phẩm giàu kẽm và sắt như thịt bò, thịt heo, lòng đỏ trứng, hàu, đậu đỗ, các loại rau có lá màu xanh đậm… Và nên chủ động bổ sung dự phòng nhu cầu hàng ngày cho bé để tránh việc thiếu hụt các vi chất dinh dưỡng này kéo dài ảnh hưởng đến tốc độ phát triển của trẻ, đặc biệt là các trẻ có nguy cơ thiếu sất kẽm cao như trẻ biếng ăn, hay bệnh vặt trẻ ăn uống không cân đối, hay nhóm trẻ dưới 5 tuổi…
Cha mẹ nên lựa chọn sản phẩm có chứa cả sắt và kẽm đồng thời, trẻ đỡ phải uống nhiều lần, mẹ tiết kiệm được chi phí. Hơn nữa, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, tỷ lệ sắt: kẽm xấp xỉ 1:1 thì không có sự ức chế hấp thu của 2 vi chất này, việc bổ sung kẽm và sắt đồng thời không có sự cạnh tranh hấp thu mà còn hỗ trợ hấp thu qua lại lẫn nhau.