Phố Thuốc Bắc nằm trong khu phố cổ Hà Nội, hợp thành từ nhiều phố ngắn mang đặc trưng phố nghề. Phố gắn liền với lịch sử đấu tranh anh dũng của quân dân thủ đô thời kỳ đầu kháng chiến chống Pháp. Đây cũng là nơi gắn bó cả cuộc đời cố họa sỹ Bùi Xuân Phái, người được mệnh danh "ông vua phố cổ".
Thuốc Bắc kéo dài từ phố Hàng Mã đến phố Hàng Bồ, thuộc phường Hàng Bồ, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Thuốc Bắc hiện nay gồm nhiều phố nhỏ từ xưa hợp thành: phố Hàng Khóa, phố Hàng Sắt, phố Hàng Áo cũ, phố Hàng Thuốc Bắc, phố Hàng Vải Thâm, phố Hàng Bút.
Đoạn đầu, chỗ giáp phố Hàng Mã là phố Hàng Khoá, ở đây có những nhà bán các loại khoá do thợ rèn làm ra. Tới thời Pháp thuộc những nhà bán khóa chuyển sang buôn sắt, nên phố Hàng Khoá lại có tên là phố Hàng Sắt.
Tiêp nối với phố Hàng Sắt là phố Hàng Áo cũ, buôn và bán những quần áo cũ đã dùng rồi và chăn màn may sẵn. Ngoài ra ở đây còn bán quần áo sân khấu tuồng chèo, khăn chầu áo ngự cho người hầu đồng.
Phố Thuốc bắc hiện nay gồm nhiều phố nhỏ từ xưa hợp thành
Từ Hàng Áo cũ, nối tiếp là phố Hàng Thuốc Bắc, phần lớn hàng ở đây bán là thuốc sống, chưa bào chế. Hàng bày bán đơn giản trong các thúng mẹt từ trong nhà ra đến ngoài cửa.
Sau đoạn Hàng Thuốc Bắc đến ngã ba Hàng Phèn là phố Hàng Vải Thâm (phân biệt với Hàng Vải Nâu tức là phố Hàng Vải bây giờ), ở đây bán các loại vải tấm, làm từ khung dệt thủ công phần lớn ở vùng Bưởi.
Phố buôn bán rất sầm uất với nhiều loại mặt hàng
Cuối phố là phố Hàng Bút, nơi đây bán các loại bút lông các loại nghiên, mực, giấy... Đoạn Hàng Bút này nguyên là Hàng Mụn chuyên làm mũ cho trẻ em từ những mảnh vải nhỏ và những chùm quả ớt, quả nhót, quả lê… bằng các vải ngũ sắc vụn thành các bùa tua, bùa túi cho trẻ đeo, khác với phố Hàng Bút bây giờ.
Tới thời Pháp thuộc, các đoạn phố ngắn này được hợp lại đặt tên là phố Thuốc Bắc. Tên gọi này được giữ cho đến nay.
Thuốc Bắc 1 thời là trận địa chiến đấu kiên cường, anh dũng của quân dân thủ đô những ngày đầu cuộc Kháng chiến Toàn quốc chống Pháp
Trong những ngày tháng sôi sục chuẩn bị kháng chiến chống Pháp tháng Chạp năm 1946, phố Thuốc Bắc, Hàng Vải, Hàng Bút được gọi là khu Đông Thành thuộc Liên khu I.
Ngay từ đêm nổ súng 19/02/1946, tự vệ Đông Thành đã phát huy truyền thống anh hùng của quân dân thủ đô, hạ quết tâm thực hiện bằng được chỉ thị của Ban chỉ huy mặt trận Hà Nội là kìm chân giặc Pháp cho tới khi nhận lệnh mới. Họ đã anh dũng, kiên cường chiến đấu và giữ vững cho đến đêm 17/02/1947 nhận lệnh rút quân khỏi thành phố.
Chiếc máy bay đầu tiên bị bắn hạ bằng súng trường của tự vệ quân Hà Nội chính tại khu phố Hàng Vải, Hàng Bút và Thuốc Bắc vào ngày 16/01/1047.
Dãy nhà mang phong cách phương Tây trên phố
Phố Thuốc Bắc ngày xưa chỉ buôn bán hàng nội hóa, thủ công nên các chủ cửa hàng trong phố ít tư sản lớn. Nhà ở của họ chủ yếu những ngôi nhà cổ của gia đình buôn bán nhỏ, không có mấy sự thay đổi. Phần khác cũng có những người giàu mua nhà đất tại đây, xây dựng lại thành nhà mới có gác cao, hiện đại mở những cửa hàng lớn trên phố.
Ngày nay kiến trúc trên phố xen lẫn hiện đại và truyền thống. Các nhà từ phố 65 đến 77 được xây theo kiểu Tây, đẹp và hiện đại so với thời bấy giờ. Duy chỉ có số nhà 71 còn giữ lại phong cách kiến trúc truyền thống của những ngôi nhà Hà Nội cổ.
Đặc biệt, tại ngôi nhà số 87 phố Thuốc bắc là nơi “ông vua phố cổ” cố họa sĩ Bùi Xuân Phái từng gắn bó cả cuộc đời.
Bùi Xuân Phái một tên tuổi ảnh hưởng lớn tới sự phát triển của mỹ thuật Việt Nam hiện đại. Ông đồng thời là 1 trong số ít những danh họa Việt Nam sánh ngang tầm thế giới và đặc biệt nổi tiếng với các tác phẩm vẽ về Phố cổ Hà Nội.
Dòng tranh của riêng ông có tên "Phố Phái" giành được rất nhiều sự mến mộ từ công chúng, đặc biệt với những người mang tâm hồn đồng điệu, yêu say cái đẹp Hà Nội của những ngày tháng xưa cũ...
Đến với tranh phố của Bùi Xuân Phái, người xem sẽ cảm nhận được sự cổ kính lại rất hiện thực, mang cái hồn cốt của phố cổ Hà Nội những thập niên 50, 60, 70 của thế kỷ trước.
Ông gửi gắm những kỉ niệm, những hoài cảm cùng nỗi buồn man mác, tiếc nuối bâng khuân trên từng nét vẽ, như điềm báo về sự đổi thay và dần biến mất của từng mái ngói xô nghiêng...
Ngôi nhà nằm trong con ngõ nhỏ trên phố Thuốc Bắc là nơi lưu giữ những kỷ niệm, những tác phẩm của cố họa sỹ, được mang tên “Thế giới Phái”, đã trở thành nơi gặp gỡ thân thuộc của giới họa sỹ, bạn bè và người yêu tranh về Hà Nội xưa.
Đây cũng là điểm đến thú vị với những du khách tìm đến với Hà Nội, mong gặp và cảm nhận về Hà Nội xưa qua tranh của cố họa sỹ.
Con ngõ lối vào nhà số 87 phố Thuốc Bắc, nơi cố họa sỹ Bùi Xuân Phái từng gắn bó cả cuộc đời
Cố họa sỹ Bùi Xuân Phái, người gắn bó với tình yêu lớn dành cho phố phường Hà Nội xưa…
Phố Thuốc Bắc cho tới nay vẫn là phố buôn bán tấp nập với nhiều loại mặt hàng, chủ yếu là các loại khóa, 1 số loại vật liệu từ sắt, kẽm, chì… mang dấu ấn phố nghề xưa.
Phố gắn liền với lịch sử thăng trầm của thủ đô Hà Nội qua nhiều thời kỳ, là điểm đến văn hóa đầy ý nghĩa với những ai yêu Hà Nội, yêu phố cổ xưa qua những bức tranh Bùi Xuân Phái.