Vũ Quần Phương không chỉ được biết đến là nhà thơ, nhà phê bình văn học, nguyên đại biểu Quốc hội khóa IX, nguyên chủ tịch Hội văn nghệ Hà Nội mà ông còn là cha đẻ của hai công dân đáng tự hào của Việt Nam trên đất Mỹ. Đó là Giáo sư Vũ Hà Văn, người đã vinh dự được nhận Giải thưởng Polya - một giải thưởng lớn của Hội Toán học Ứng dụng và Công nghiệp Hoa Kỳ (SIAM), đang giảng dạy ở Trường ĐH Yale; và ông Vũ Thanh Điềm, đang là chuyên gia của hãng Google nổi tiếng.
Hiện các con trai đều đang sinh sống và làm việc tại Mỹ, nhà thơ và vợ vẫn sang Mỹ để thăm con cháu. Hàng năm, nhà toán học Vũ Hà Văn đều về nước vào dịp hè để giảng tại Viện toán cao cấp và các trường đại học ở Việt Nam, các cháu cũng tranh thủ hè về thăm ông bà.
Những dịp sang thăm con cháu như vậy, nhà thơ Vũ Quần Phương luôn cảm thấy “ở Việt Nam sướng hơn ở Mỹ”. Cùng nghe ông kể những câu chuyện cuộc sống thường ngày, giản dị nhưng cũng đầy ý vị, sâu sắc trong những ngày ông sống tại Mỹ.
Thói quen ăn uống và nhịp sống là điểm khác biệt đầu tiên mà nhà thơ cảm nhận được: “Ở Mỹ, có văn hóa fast food là đồ ăn nhanh; nhưng Việt Nam lại có "nhậu lai rai”. Bữa trưa, người Mỹ vừa cầm sandwich vừa nhai, vừa chạy đấy là cái “khổ”; còn ở ta “sướng” hơn, được tận hưởng trọn hương vị của bữa ăn mà không phải vội vàng”.
Người Mỹ ăn nhanh để tiết kiệm thời gian, bởi họ phải thường xuyên làm bù giờ để tăng năng suất. Nhịp sống công nghiệp khiến người Mỹ “khổ” ngay trong cách ăn uống. Ở Việt Nam tuy kém phát triển hơn Mỹ nhưng được làm tại các công ty Nhà nước, không chịu áp lực về tiến độ công việc, thời gian cho bữa trưa đủ để “nhậu lai rai”, tận hưởng cái “sướng” của con người.
Người Mỹ "khổ" ngay trong cách ăn, phải tận dụng tối đa
thời gian để làm bù giờ tăng năng suất.
Câu chuyện của những gia đình người Việt tại Mỹ cũng rất phong phú. Nhiều gia đình Việt Nam ở Mỹ, bố mẹ và các con ăn khẩu phần riêng. Gia đình nào quan tâm thì mới giữ được bữa ăn truyền thống. Có những gia đình còn giữ được bàn thờ tổ tiên, còn lưu được không khí Việt Nam nhưng cũng có những nhà máy lạnh kín cửa cả ngày thắp hương không được.
Một cái “khổ” nữa khi sống ở Mỹ là: Bên Mỹ thuê người giúp việc rất khó và đắt. Nếu là người Việt Nam mỗi giờ dọn cho ban ngày giá đã 10USD, còn người Mỹ sẽ lấy tới 15-20USD.
Nhà thơ Vũ Quần Phương cũng dí dỏm kể: “Vậy nên, anh Văn vẫn phải phụ trách nấu cơm, tới phiên mình là có sáng kiến hỏi các con xem có muốn ăn pizza không. Thế là nhanh nhất, mỗi đứa xé một miếng là xong bữa ăn. Các cháu nó thích, chứ tôi thấy khổ lắm. Tôi vẫn thích ăn bữa cơm truyền thống như ở ta hơn”.
Chính vì vậy, “người Mỹ sống cô đơn và họ giải quyết nhịp sống công nghiệp bằng cách vào rừng ở”- nhà thơ Vũ Quần Phương chia sẻ điểm thú vị mà ít người biết tới.
Người Mỹ giải quyết nhịp sống công nghiệp bằng cách vào rừng ở. Thành phố lại là nơi của dân nghèo, của những người làm dịch vụ như quét đường, rửa đường, công việc phải bám lấy phố phường. Còn công chức sống trong rừng, cách thành phố 30- 40km, mỗi gia đình ở trong biệt thự rộng từ 4.000 tới 9.000 mét vuông đất giữa đỉnh đồi. Tại đó, không có các cửa hàng, quán cà phê, hiệu cắt tóc… nếu có nhu cầu người Mỹ phải đi bằng ô tô tới khu thương mại giống như khu Royal City ở Việt Nam. Cuộc sống tại thành phố khiến người Mỹ căng thẳng, về với thiên nhiên tuy cô đơn nhưng chống được những áp lực mà lối sống công nghiệp hối hả tạo ra.
Nhà thơ giãi bày: “Ở bên đó mà không biết lái xe, không giỏi ngoại ngữ thì cũng như người vừa què, vừa câm lại vừa điếc. Tôi không thích ứng được là vì tuổi tôi lớn rồi, trình độ ngoại ngữ hạn chế. Người ta hỏi thì tôi cuống và lần sau lại không muốn nói chuyện nữa, dần dần mất bạn. Không sang thì nhớ con, nhớ cháu nhưng sang rồi, tôi thấy nhớ môi trường, cách sống ở nước mình”.
Trong con mắt của ông Vũ Quần Phương, người Việt Nam sinh sống ở Mỹ còn có nhiều bi kịch. Bởi lẽ, trong nhiều gia đình Việt, con cái lớn lên không tâm sự được với mẹ, đến tuổi tìm hiểu muốn thủ thỉ, nhỏ to chuyện chồng con lại không đủ vốn tiếng Việt để nói, ngược lại, mẹ lại không đủ vốn tiếng Anh để chuyện trò, đặc biệt là những vấn đề tế nhị và “khó giãi bày”. Điều đó tạo nên khoảng cách giữa 2 mẹ con khiến các bà mẹ Việt Nam đều rất buồn.
Do đó, mỗi lần sang thăm con bên Mỹ, nhà thơ Vũ Quần Phương luôn muốn các cháu của mình giữ được văn hóa Việt Nam. “Tôi dạy chúng bằng cách: ở nhà, tôi yêu cầu nói tiếng Việt, ghi nhật ký bằng tiếng Việt, vào buổi tối, phải đọc to truyện ngắn bằng tiếng Việt cho bố mẹ nghe".
Với Vũ Quần Phương, quê hương nguồn cội luôn luôn nơi ông luôn hướng về. Có lẽ chính vì vậy mà con trai Vũ Hà Văn của nhà thơ đã tự hào: “Tôi vẫn không có ý định từ bỏ tấm hộ chiếu phổ thông bìa xanh của Việt Nam”.
