“Lúc tui sinh ra đã thấy cái ngõ đá này rồi. Ở miền rừng núi trước khi dựng nhà là phải mở đường xây ngõ vòng vèo, nên ngõ thường có trước cả nhà. Mỗi ngõ đá là một câu chuyện đời người với bao thăng trầm, gian khổ buồn vui của bà con tui nơi miệt rừng này” - ông Nguyễn Đình Hoan, chủ nhân ngôi nhà cổ có ngõ đá đẹp nhất xã Tiên Cảnh, kể.
Lên thăm làng cổ Lộc Yên vào cuối đông là thời khắc mà nhiều người cho rằng sẽ cảm nhận được vẻ đẹp kỳ ảo của những ngõ đá rêu phong, uốn lượn dưới tán cây xanh dẫn đến những ngôi nhà cổ nằm lưng chừng núi.
Hỏi chuyện người dân làng cổ về những ngõ đá có từ bao giờ, tất cả đều lắc đầu bảo khi sinh ra đã nhìn thấy chúng.
“Hồi nhỏ, mỗi khi đến hè là anh em tụi tui hay tụ tập ở ngõ đá để bày đủ kiểu trò chơi. Chơi chán chê kéo nhau đi hái bòn bon ăn thỏa thích”, ông Nguyễn Đình Vân, nhà ở thôn Lộc Yên, kể.
Ký ức tuổi thơ của ông Vân, ông Hoan... giờ vẫn còn đong đầy kỷ niệm về những ngõ đá rêu phong.
Hôm ở Sài Gòn, gặp anh Phong, một người con lưu lạc của làng cổ Lộc Yên, Tiên Phước khi nhắc đến những ngõ đá rêu phong nơi làng cổ này, mắt anh sáng lên. Anh bảo đã xa quê hơn 30 năm nay, mỗi khi rảnh anh mua vé bay về đây, ngồi dưới ngõ đá quê mình để ôn nhớ ký ức tuổi thơ một thuở nơi quê nghèo. “Tôi đã đi nhiều nơi, nhưng chưa thấy ở đâu có ngõ đá đẹp như thế này”, anh nói.
Theo anh Phong, cũng như nhiều bậc cao niên ở làng cổ Lộc Yên kể lại, do vùng đất đồi núi cao, nên khi khai khẩn một quả đồi, quả núi để dựng nhà việc đầu tiên là mở những con đường, rồi bắt đầu khai hoang.
Do vùng đất nhiều đá nên lúc khai hoang, để lấy đất trồng cây, dựng nhà, cha ông họ đã cần mẫn nhặt nhạnh từng viên đá để xây nên những bức tường thành chống nước mưa rửa trôi đất. Các bức tường đá kiên cố được xây từ đời này đến đời khác, dần trở nên kiên cố.
Lão nông Nguyễn Đình Hoan bảo cái ngõ đá dẫn lên nhà mình đã hơn 200 năm tuổi. Đến ông là đời thứ 4 vẫn cần mẫn hàng ngày đào đất trồng cây, gom đá tiếp tục xây dựng những bức tường thành bằng đá để giữ đất khỏi bị nước mưa cuốn trôi.
Những hình ảnh ngõ đá nghìn năm tuổi nơi làng cổ Lộc Yên, huyện Tiên Phước, Quảng Nam.
