Ở đó, những người phụ nữ thôn quê, chân chất cũng có thể trở thành thi sĩ, phiêu bồng trong làn khói thuốc mờ ảo. Những người đàn bà ấy, có thể trốn chồng, trốn con hút thuốc và nhất định "bỏ chồng chứ không bỏ thuốc lào""!
Tôi cười, cứ nghĩ rằng ông tự hào về quê hương mình quá mà nói vậy, mà tôn cái việc hút thuốc lào lên làm "văn hóa làng Tiên Lãng". Nghệ sĩ mà! Nhưng rồi, có gặp, có nghe chuyện của những người đàn bà hút thuốc lào mà theo ông là những người "có thể trốn chồng, trốn con để bảo tồn văn hóa làng" ấy, tôi mới hiểu - điều ông ngợi ca không phải là không có cơ sở.
Hút thuốc từ thuở... lên 7
Hỏi chuyện về những người phụ nữ hút thuốc lào, hầu như làng nào, xã nào ở Tiên Lãng cũng có. Nhưng hầu hết họ đều đã bước sang nửa bên kia cuộc đời được phân nửa. Và với nhiều người thì "đó chỉ còn là dĩ vãng".
Bà Bùi Thị Lanh, thôn Quan Bồ, xã Cấp Tiến năm nay đã bước sang tuổi 65, lên chức bà nội, bà ngoại từ ngót chục năm nay. Tưởng chúng tôi là khách đến "cứu tinh" cho hơn hai tạ thuốc lào đã thành phẩm mà vẫn chất trong kho của gia đình, bà đon đả mời chào. Nhưng rồi, niềm hy vọng của bà cũng tắt ngấm. Bà ngao ngán: "Năm nay được mùa nhưng giá cả thấp quá, chưa bán được. Có khi để lại mà dùng thôi".
Hình ảnh này sẽ chỉ còn lại trong dĩ vãng?
Hỏi về cái sự hút thuốc lào của mình, đôi mắt bà như sáng lên. Bà cười mủm mỉm, không vội trả lời mà kéo khách vào nhà. Trên bàn, chiếc điếu bát vẫn còn bảng lảng những vệt khói thuốc. Bà từ tốn nhón một ít thuốc lào, vo viên lại, châm lửa. Tiếng kéo thuốc đều, nghe thật vui tai, thể hiện sự điêu luyện của người hút. Từ từ phả làn khói thuốc vào không trung, bà hỉ hả "gì chứ thuốc lào thì cả làng, cả tổng ngày ấy biết hút. Tôi cũng tập tành từ lúc lên 7, 8 tuổi".
Sở dĩ bà Lanh nhớ được như thế là vì... trận đòn của bố. "Nhè lúc bố mẹ không có nhà, ông anh cả đưa điếu cho tôi thử. Nhưng chẳng hiểu thế nào mà tôi rít thuốc kéo luôn nước điếu lên mồm, lên mũi, ngã vật ra. Đúng lúc ấy ông cụ đi làm về, thấy thế sơ cứu gì đó rồi cho ba anh em một trận. Ấy thế mà sau vụ đó tôi biết hút ngay", bà không giấu được nỗi ngạc nhiên, giọng tưng tửng.
Giấu thuốc đi... đẻ
"Cái thời vàng son" trong trí nhớ bà Lanh là cách đây cũng ba, bốn chục năm rồi. Ngày ấy "đi đến đâu trong làng cũng có điếu bát, điếu cày. Trai gái họp hành cũng rít thuốc lào sòng sọc, chẳng phải ngại ngần, giữ ý tứ gì", bà kể.
Hút thuốc nhiều đến nỗi, đám thanh niên như bà cũng rành. Nhìn màu thuốc là biết ngon hay không, nặng hay nhẹ, có người còn tinh ý đến mức biết thuốc đó trồng ở khu đất nào trong xã. "Hút vào mà êm, lơ đơ trong miệng mới là thuốc ngon. Cũng có loại tanh miệng, hóc không "kéo" được thì bỏ ngay, độc lắm", bà Lanh đúc kết.
Nhưng hút thuốc để trở thành "kỹ nghệ" có lẽ là lúc... đi đẻ. Ba lần xuống trạm xá để đẻ, bà Lanh vẫn kịp giấu trong tay áo nhúm thuốc lào với một tập giấy. Thuốc được cuộn lại, bọc trong tờ giấy như điếu thuốc lá. Các cô y tá dưới trạm xá đều là người làng, biết các sản phụ hút thuốc thì khuyên can vì sợ ảnh hưởng đến trẻ sơ sinh.
Thế nhưng, "lên cơn thèm ai mà chịu được. Vậy nên, nhân lúc y tá ra ngoài hay thèm quá, bọn tôi lại trốn ra ngoài vườn sau trạm xá để hút. Mà cái trò hút thuốc vụng trộm ấy hay lắm, phải kéo hơi thật dài mới đã, vừa kéo thuốc vừa nơm nớp lo sợ bị người ta phát hiện, kiểu gì cũng bị ca cho một bài", bà Lanh nhớ lại.
Có một điều, trong câu chuyện với những người đàn bà hút thuốc lào ấy, tôi tuyệt nhiên không nghe họ kể về những bệnh tật mà người ta vẫn gắn cho việc hút thuốc. Tôi cũng xin không đưa ra một phán xét hay có ý xổ xúy nào, bởi nói như bà Thuần: "Đất có lề, quê có thói. Cái gì đã thành nếp sinh hoạt, đã ăn sâu vào máu rồi thì khó bỏ lắm. Mà bỏ làm gì nữa, chúng tôi cũng chẳng còn sống được bao lâu nữa đâu".
Hay nói như cách của ông nhà văn già Thạch Lựu thì chính những người đàn bà ấy đang níu lại chút hồn quê cho Tiên Lãng. Chút hồn ấy rồi cũng sẽ tan như màn khói thuốc - khi những người đàn bà ấy khuất bóng về với tổ tiên. Cái tương lai ấy - đang đến, rất gần theo bấm đốt ngón tay của bà Lanh, bà Thuần "Trong làng bây giờ chỉ còn lại 3, 4 người đàn bà hút thuốc lào".
Theo Thanh Thủy
Bee.net