Làng cổ Đường Lâm: Đình 300 tuổi nhếch nhác, xập xệ

Đường Lâm được biết đến với những ngôi nhà cổ và sự uy nghi, bề thế của những ngôi đình cổ với kiến trúc độc đáo. Tuy nhiên, hiện nay, tại làng cổ nổi tiếng này lại đang diễn ra sự xáo trộn về đời sống tâm linh, du lịch. Sự xáo trộn ấy có nguyên nhân một phần từ sự xuống cấp trầm trọng tới nhếch nhác của ngôi đình Cam Thịnh với 300 năm tuổi.

Nằm trong quần thể di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia – làng cổ Đường Lâm – Làng Việt cổ đầu tiên ở Việt Nam đã được vinh danh năm 2005. Đình Cam Thịnh được xây dựng từ thế kỷ 17 và được trao bằng xếp hạng di tích cấp tỉnh, thành phố, kèm theo Quyết định bảo vệ di tích lịch sử - Văn hóa của UBND tỉnh Hà Tây (cũ, nay thuộc thành phố Hà Nội).
Cho đến nay, đình Cam Thịnh vẫn còn lưu giữ được nhiều những di vật quý giá như: Bia đá, cỗ ngai, kiệu gỗ, câu đối, chữ thờ và đặc biệt là những nét chạm khắc tinh tế của ngôi đình từ thế kỷ thứ 17. 

Ông Cao Văn Quỳnh - người giữ từ ngôi đình này hơn chục năm nay cho hay, đình Cam Thịnh thờ Thành Hoàng có công lớn với làng. Trong đình còn thờ cụ Cao Phúc Diễn, cụ sống vào thế kỷ 17 - người có công giúp dân làng giữ đất và lập ấp Cam Thịnh. Cụ Cao Phúc Diễn vốn người làng Cam Thịnh, làm quan trong triều Hậu Lê cùng thời với Đại sứ thần, Thám hoa Giang Văn Minh người ở làng bên. 

Thời ấy, cụ làm quan đến chức Thượng Tướng Công Phù Việt hầu, lãnh trách nhiệm bảo vệ toàn xứ Đông Đô. Thời nhà Mạc có biến, cụ từ quan về quê nhà sống cuộc đời của người dân quê giản dị. Lương bổng, đất đai vua ban khi được phong hầu, cụ đem tiến cống cho làng xây dựng nên ngôi đình làng Cam Thịnh thờ Thành Hoàng làng cho tới ngày nay. Ghi nhớ công ơn của vợ chồng cụ, dân làng suy tôn cụ làm Thần và đặt ban thờ cả Cụ ông và Cụ bà trang trọng trong đình làng. 

Cụ Quỳnh buồn bã cho hay, tình trạng xuống cấp trầm trọng của ngôi đình Cam Thịnh đã diễn ra từ năm 2009. Mối mọt đã khiến những cây cột trụ bị rỗng tuếch, nhiều tay đòn, thanh xà mục ruỗng.
Đầu năm 2012, một thanh xà đã bị mối ăn mục nát và rơi xuống. Rất may đã không gây thương tích cho ai. Hiện thanh xà này vẫn nằm nguyên trong đình.

Ban quản lý quần thể Làng cổ Đường Lâm, chính quyền địa phương và các cụ cao niên làng Cam Thịnh đã phải đóng cửa đình hơn 1 năm nay để đảm bảo an toàn cho khách du lịch và người dân. Người dân nơi đây cũng không ai dám vào trong cúng bái vì sợ đình có thể sập xuống bất cứ lúc nào.

Đứng bên ngoài nhìn vào, nếu ai không đủ can đảm sẽ không dám bước vào bên trong ngôi đình. Cả chục chiếc cột được dựng lên ngay từ bên ngoài cửa đình. Trên mái đình, chỗ lồi chỗ lõm, nhiều viên ngói mũi tưởng chừng như chỉ cần một trận gió là rơi xuống nền sân gạch vỡ tan bất cứ lúc nào.
Cụ Cao Văn Bê – Chi hội trưởng Hội người cao tuổi thôn Cam Thịnh cho hay, mới đây, một vạt mái ngói bị sập xuống, ngói rơi lả tả, mọi người trong làng rất lo sợ đình sập.

Cụ Quỳnh đưa chúng tôi chìa khóa để mở cửa đình, những tấm cửa gỗ rít lên kêu ken két. Chúng tôi phải dùng hết lực mới có thể mở cánh cửa để vào bên trong đình. Cả trăm mét vuông bên trong ngôi đình ngổn ngang những chiếc cột chống mái nhằng nhịt. Hàng chục hộp thuốc diệt mối được gắn trên mái đình.

Cụ Bê cho hay, mối mọt đã ăn làm rơi con kìm nóc xuống đất vỡ tan từ lâu. Để lưu giữ lại sự tinh hoa của những đường nét chạm khắc điêu luyện, các cụ trong làng đã phải dùng dây thép chằng lại để giữ chân. “Mai này khi được trùng tu còn có cái mà phục chế”, cụ Bê nói.

Nếu người dân hoặc khách du lịch muốn thể hiện lòng thành kính với Thành hoàng đều phải luồn lách dưới giàn cột chống chi chít. Bất cứ ai vào đây cũng phải nhìn trước ngó sau, hiểm họa có thể xảy ra bất kỳ lúc nào.
Một vài con kìm nóc rơi khỏi mái từ khi nào không ai biết, những con kìm còn lại được các bô lão cho buộc dây thép để giữ chân. Theo cụ Sệ, cách đây gần 1 năm, 1 thanh xà ngang lớn nằm sát hậu cung bị tụt nõ và rơi xuống nền. 

Điều đáng nói khi thanh xà rơi là lúc trong đình làng có rất nhiều người đang cúng bái. Cụ Sệ chỉ vào thanh xà nằm vắt vẻo nói: "Hôm đó các cô phụ nữ trong thôn chuẩn bị đi du lịch nên có qua đình làm lễ cầu may. Trong lúc mọi người hí húi khấn vái, thắp hương thì bất ngờ thanh xà này rơi xuống. Thần thánh linh thiêng chứ nếu không thì không biết chuyện gì đã xảy ra". 

Cụ Bê cho hay: "Dân làng sẵn sàng đóng góp để trùng tu lại ngôi đình. Tuy nhiên, chúng tôi không thể tự ý tháo rỡ ngôi đình và sửa chữa lại bởi nó là di tích cấp thành phố, lại nằm trong quần thể làng cổ Đường Lâm.
Nếu tự ý tháo rỡ trùng tu thì lại thành ngôi chùa Trăm Gian nữa thì dân chúng tôi không gánh nổi trách nhiệm. Việc này cần sự vào cuộc của các đơn vị hữu quan. Đã nhiều lần thấy cán bộ của thành phố rồi các bộ ban ngành về kiểm tra sau khi chúng tôi có đề nghị tu sửa nhưng họ về rồi lại không thấy động tĩnh gì.
Chúng tôi mong mỏi sớm được trùng tu, sớm cứu lấy ngôi đình này, bởi nhu cầu sinh hoạt tâm linh vốn có từ bao đời nay và cũng bởi nó là một phần quan trọng của quần thể Làng cổ Đường Lâm."

Trao đổi với phóng viên, ông Phạm Hùng Sơn, Trưởng ban Quản lý di tích làng cổ Đường Lâm cho hay: Tình trạng xuống cấp của ngôi đình Ban quản lý cũng biết và đã nhiều lần kiến nghị các cấp.
Lãnh đạo thị xã Sơn Tây cũng đã có văn bản đề nghị cấp trên phê duyệt dự án, cấp kinh phí để trùng tu tôn tạo di tích nhưng đã mấy tháng trôi qua mà không thấy có hồi âm.