Dòng đối lưu kỳ lạ của khu vực biển miền Trung đã ban cho hòn đảo nhỏ nằm cách đất liền hơn chục ký lô mét này một đặc ân: Những con tàu trôi dạt, mất phương hướng trên toàn dải miền Trung hầu như đều được dòng biển đưa về đây. Ông Nguyễn Văn An, Chủ tịch UBND phường Tân Hiệp (tên gọi mới của hòn đảo này), cho biết: “Hồi đầu thập kỷ 80 của thế kỷ trước, vào mùa biển lặng, hầu như tháng nào cũng có vài con tàu vượt biên trôi dạt vào đây".
Hành trình của những chuyến vượt biên
Tất cả những người vượt biên dạt vào Cù Lao Chàm (Hội An – Quảng Nam) đa số là nạn nhân của một tổ chức lừa đảo người vượt biên hoạt động khắp miền Trung.
Những kẻ lừa đảo xúi giục người vượt biên đều nhận mình là có chân trong một “hội kín”, “hội hở” gì đó rất có thế lực tại Mỹ, Canada. Cả tin, nhiều người đã bán nhà cửa, gom vàng nộp cho họ để sắm tàu thuyền vượt biên. Các “chủ tàu” cũng cam đoan sẽ có những đội thủy thủ dạn dày kinh nghiệm nhất đưa những người vượt biên “tới nơi tới chốn”.
Hành trình cho những chuyến vượt biên thường là: nửa đêm, những kẻ lừa đảo sẽ đưa đoàn người vượt biên lên tàu. Trên tàu có sẵn một số người gọi là "thủy thủ đoàn". Tàu ra khơi và khi trời sáng rõ, mọi người mới tá hỏa khi thấy những con tàu chắc chắn, hiện đại như cam kết thực ra là những thuyền đánh cá mục nát được sơn sửa qua loa.
Không ai là thủy thủ đoàn. Tất cả mọi người trên tàu đều là những người đang tìm đường vượt biên không hề có kinh nghiệm hay chuyên môn gì về đi biển. Nhưng khi biết sự thực thì mọi việc đã rồi, không có đường quay lại.
Anh Nguyễn Văn Lợi, đang làm nghề chèo thuyền nan đưa khách đi thăm những cảnh đẹp quanh Cù Lao Chàm, kể: “Hồi đó, mỗi khi phát hiện những con tàu vượt biên dạt vào đây, việc đầu tiên của dân đi biển là tiếp cận, lên tàu tịch thu cái phớt thăm dầu (dụng cụ bắt buộc phải có nếu muốn chạy tàu), phòng khi họ vì quá sợ hãi lại chạy ra biển lần nữa thì nguy hiểm lắm. Sau đó còn lo cho họ cái ăn bởi dẫu sao họ cũng là đồng bào với mình".
Anh Lợi cho biết thêm: “Hồi đó, tui cũng từng nghe kể những câu chuyện kinh hoàng về các chuyến vượt biên trên biển. Tôi nghĩ, ai mà nghe rồi thì chắc chắn hổng dám vượt biên luôn. Tui chỉ nghe kể mà còn nổi hết da gà”.
Chuyện kinh hoàng ở hang Yến
Những chuyến tàu vượt biên đều lấy hang Yến tại Cù Lao Chàm làm nơi ẩn núp khi dạt vào đây. Những hình ảnh ghê rợn nhất của con người khi đối mặt với cái chết đã tạo nên ấn tượng khó phai mờ trong tâm trí người dân xã đảo này.
Bãi Yến nằm khuất nẻo cuối cù lao lại không có đường bộ xuống hang . Thoạt đầu, những người dân Cù Lao Chàm không biết địa điểm này là nơi các thuyền vượt biên bị dạt về. Họ chỉ ngỡ ngàng khi lần đầu tiên (đầu những năm 80 thế kỷ trước) thấy một đoàn người thảm hại, rách rưới, máu me bởi những vết đá cào xước, kéo nhau lên đảo từ hướng hang Yến.
Những người này xin ăn, rồi họ quỳ lạy các ngư dân rủ lòng thương đưa thuyền ra bãi Yến đón đàn bà, trẻ con còn mắc kẹt lại ngoài đó. Khi các đoàn thuyền giải cứu đến nơi thì thấy trong hang Yến la liệt người đang nằm thoi thóp. Họ khai, thuyền của họ bị cướp ngoài biển khi đi đánh cá rồi bị bọn cướp biển vứt lên hang Yến. Chỉ khi bàn giao cho bộ đội biên phòng, người dân mới biết đó là những người vượt biên.
Vào thời điểm đó, mỗi ngày dồn dập những con tàu vượt biên dạt vào đây. Với những tàu bị cạn dầu, cạn lương thực dạt vào thì tình cảnh không đến nỗi thê lương cho lắm, dù cũng có người chết vì kiệt sức.
Nhưng những con tàu là nạn nhân của lũ cướp biển thì tình cảnh thật vô cùng thê thảm. Anh Trần Sĩ Ba giờ không còn sống tại Cù Lao Chàm nữa, anh có một hàng cơm gà khá nổi tiếng ở Hội An. Nhắc về kỷ niệm ở hang Yến và những người vượt biên, anh chỉ vào vết sẹo dài trên trán: “Có bà trên tàu vượt biên đòi tự tử, tui cản lại nên bị vết thẹo này”.
Tháng 3.1987, khi đánh cá đêm, anh Ba thấy con tàu nhỏ cập vào hang Yến. Dưới ánh đuốc khói mờ mịt, vài chục người đàn ông nằm la liệt trên sàn tàu. Người cầm lái là người duy nhất còn tỉnh táo nhưng bốc mùi hôi thối khủng khiếp. Trong hầm tàu bỗng bật ra những tiếng gào rú như điên dại, rồi tiếng chân đạp vào thành tàu ầm ầm. Phân công anh em tập trung những người kiệt sức lại cho uống nước, anh Ba cùng một người nữa xuống kiểm tra hầm tàu.
Trong hầm tàu là 3 người phụ nữ bị trói chặt, áo quần tả tơi, 2 người đã xỉu còn 1 người vẫn quẫy đạp như điên dại. Không hiểu chuyện gì xảy ra, anh cắt dây trói cho cả 3 người rồi đưa 2 người ngất xỉu rời sàn tàu.
Lúc quay lại, anh đã thấy người phụ nữ còn tỉnh nắm chặt con dao vừa dùng cắt dây trói đưa lên ngang cổ. Hoảng hồn, anh Ba lao vào gạt tay, con dao trượt đi cắt một vết dài trên mặt anh. Người đàn bà sức đã quá yếu quỳ xuống van xin: “Xin ông hay để cho tôi được chết”.
Người đàn ông duy nhất còn tỉnh táo cầm lái tên Hướng cho biết họ lên tàu từ cửa biển Thuận An (Thừa Thiên – Huế). Chuyến đi gồm 2 tàu với khoảng 60 người. Sau ngày đi biển thứ nhất, khi mọi người trên tàu nằm bệt vì say sóng, đám người trà trộn trên 2 tàu lộ nguyên hình là những tên cướp biển.
Tài sản, hành lý, tư trang bị trấn lột sạch rồi những con người khốn khổ bị lùa sang con tàu cũ nát không có dầu, thức ăn, nước uống. 4 người phụ nữ trên tàu bị những tên cướp biển thay nhau hãm hiếp đến ngất xỉu trước mắt của tất thảy mọi người.
Cơn hoảng loạn, ê chề, nhục nhã đã khiến những người phụ nữ khi tỉnh lại muốn chết. Sau khi 1 người lén nhảy xuống biển tự vẫn, mọi người buộc phải trói những người còn lại rồi đưa xuống hầm tàu. Người phụ nữ đã “tặng” anh Ba vết dao có chồng bị bọn cướp bắn chết khi không chịu nổi cảnh vợ bị hành hạ nên đã lao vào kháng cự. Ông Hướng, người cầm lái cũng bị một phát đạn vào đùi. Lúc vào bờ, vết thương đã hoại tử có giòi, bốc mùi hôi thối nồng nặc…
Món “gan cá heo” ám ảnh
Khi tàu vượt biên dạt về Cù Lao Chàm, sau khi được hồi sức, những người trên tàu sẽ được giao cho bộ đội biên phòng xử lý. Riêng chị em phụ nữ thì được ở nhà dân và được các bà, các cô tại đây trông coi. Do những phụ nữ qua cơn ác mộng dài ngày trên biển thường bị sang chấn tâm lý nặng nề, kinh sợ đàn ông (nếu đã bị bọn cướp biển hành hạ), rất dễ manh động.
Cô Trần Thị Mỹ, người trước đây làm ở hội phụ nữ xã đảo hay lãnh nhiệm vụ trông nom những phụ nữ này, kể: “Thỉnh thoảng họ cũng có kể chuyện nhưng mình gạt đi vì sợ họ buồn. Khi hiểu họ và biết rõ câu chuyện của họ, chúng tôi biết nhiều chị em sẽ bị ám ảnh kinh hoàng suốt đời về món “gan cá heo”.
Khi trông coi một chị phụ nữ tên Thoa vượt biên đi từ Quy Nhơn dạt vào đây, bà Mỹ nhận ra một sự thực kinh hoàng: Có nhiều đoàn vượt biên đã phải ăn thịt người. Khi vào bờ, chị Thoa đã lả đi, đứa con vẫn ôm chặt lấy mẹ nhai nhai bầu vú đã khô quắt. Sau khi hồi phục, có lần chị Thoa khẽ hỏi bà Mỹ: “Bắt cá heo có dễ không cô?”.
Bà Mỹ thật thà: “Từ hồi cha sanh, mẹ đẻ chừ, chưa thấy ai bắt được cá heo hết á? Nó bơi nhanh như tên lửa lại tinh như quỷ, người trên tàu bàn bạc gì nó còn biết nữa cơ. Dân biển chúng tôi tin nó hiểu được tiếng người”. Khi câu “người” vừa dứt, chị Thoa lăn ra ngất xỉu. Khi tỉnh lại, chị suốt ngày nôn ọe và lâm vào cảnh hoảng loạn hơn cả khi mới được cứu thoát.
Thì ra lúc gần kề cái chết sau hơn một tuần không có cái ăn, có lần chồng chị mang đến cho chị vài miếng gan. Lúc thoi thóp, không có thời gian hỏi han, chị vội ăn để mong có sữa cho con bú. Sau khi tỉnh táo trở lại, chị hỏi đó là món gì thì anh chồng bảo: “Gan cá heo. Loại này bơi theo tàu suốt nên dễ bắt lắm. Lấy lao xiên vào mình chúng là được”. Hóa ra mấy miếng gan đó là của những người cùng lên tàu đã chết!
Tháng 4.1984, anh Nguyễn Văn Lợi phát hiện đoàn người lúc nhúc nơi cửa hang sau khi một con tàu quay trở về phía biển. Nhìn những khuôn mặt khiếp đảm của họ, anh Lợi biết họ đã trải qua những gì kinh khủng nhất. Anh Lợi cùng một người bạn tên Phi đưa những người này lên thuyền chở về.
Có một thanh niên tên là Chính khi bước chân lên thuyền bỗng gào rú rồi nhảy vọt lên bờ. Để đảm bảo cho chuyến đi an toàn, Chính bị trói chân tay, đặt vào lòng thuyền. Câu chuyện về lý do loạn óc của Chính sau này mới được kể tường tận.
Đoàn người vượt biên này là những người đàn ông có họ hàng với nhau tại Hội An. Con thuyền của họ ra khơi được 2 ngày thì gặp bão, sóng đánh tung những thùng thực phẩm, những can dầu dự trữ ra biển. Hết dầu, hết thức ăn họ lang thang trên biển được hơn 10 ngày nhờ vài cơn mưa sau đó cho họ nước uống.
Nhưng thức ăn thì không có. Sau khi người đầu tiên trên tàu chết vì kiệt sức, những người còn lại cũng đang nằm trong ranh giới sự sống và cái chết, luật “bắt thăm sinh tồn” của nghề biển có từ hàng vạn năm trước được thống nhất triển khai.
Bắt thăm sinh tồn” là thứ luật tục kinh hoàng nhất, lâu đời nhất, phổ biến nhất và tồn tại bền vững nhất của nghề biển. Khi bị thần chết kề cổ vì thiếu thức ăn, những người trên thuyền buộc phải rút thăm: Hai người bốc được lá thăm đen đủi sẽ lao vào một cuộc chiến sinh tử, người còn sống sẽ phải làm thịt kẻ chiến bại và làm món ăn mang lại sự hồi sinh cho những con người trên tàu.
Những người trên con tàu vượt biên này đã may mắn hơn rất nhiều vì đã có một người kiệt sức và chết. Lá thăm đen đủi sẽ chỉ xác định người phải chế biến “món ăn” từ con người xấu số đó. Chính là người bốc phải lá thăm đen đủi đó.
Ghê rợn thay, người chết lại là Nghĩa, em ruột của Chính. Cầm con dao mà mọi người đưa cho, Chính loạng choạng đi đến gần xác em ở cuối tàu. May mắn thay, khi lưỡi dao của Chính vừa vung lên thì cũng là lúc xa xa phía chân trời xuất hiện một chấm đen - một con tàu. Mấy người trên tàu lao đến giữ tay đẩy Chính ngã xuống sàn.
Con tàu đánh cá đồng ý đưa đoàn người vượt biên trở lại bờ biển sau khi lấy gần như toàn bộ vàng của họ. Sau 2 ngày, con tàu thả những người này tại hang Yến rồi tiếp tục ra khơi.
Quá khứ kinh hoàng của đoàn người vượt biên giờ đã thành dĩ vàng, Cù Lao Chàm giờ đã giang tay đón nhận bạn bè khắp năm châu về thăm khu sinh quyển nổi tiếng này. Ông Nguyễn Văn An, chủ tịch UBND phường Tân Hiệp, cho biết: "Mỗi ngày, chúng tôi có hàng ngàn lượt khách ra đảo (đa số là khách nước ngoài) trong khi cả đảo chỉ có hơn 2 nghìn người nhưng đời sống bà con ngoài này vẫn rất khó khăn".
Cù Lao Chàm giờ đang trăn trở trong việc nâng cao đời sống nhân dân. Chỉ mong những dự án phát triển du lịch trên mảnh đất này sớm thành hiện thực để hạt cát vàng lầm lụi Cù Lao Chàm tỏa sáng như một viên ngọc giữa biển khơi.
