Khu nghĩa địa nằm ở phần rìa bản, cách khá xa khu dân cư, và được bao bọc bởi núi đá, cây rừng.
Sự kỳ bí, hoang dại của nó toát lên từ những chiếc sọ trâu cắm trên đầu một cây gậy dựng ngay phần mộ.
Theo phong tục của người La Chí, khi có người thân trong gia đình mất đi, gia đình và bản làng sẽ mổ trâu cúng giỗ. Chiếc đầu lâu của con trâu được giữ nguyên thịt, cắm trên đầu gậy mang ra ngoài mộ của người chết.
Tùy theo hoàn cảnh kinh tế của mỗi gia đình, nếu giàu có, số lượng đầu trâu cắm trên cọc sẽ nhiều hơn, càng nhiều đầu trâu càng thể hiện sự thành kính.
Trước kia, đây là "lãnh địa" của thế giới người chết, không ai dám đặt chân đến. Ngày nay, lũ trẻ chăn trâu bạo dạn hơn nên mới dám "bước qua" những điều cấm kị này.
Chiếc đầu trâu còn nguyên thịt, qua thời gian mưa nắng, các loài chim ăn thịt kéo đến rỉa thịt… sau một thời gian sẽ trơ khấc chỉ còn nguyên hộp sọ.
Ngoài những khu nghĩa địa có treo đầu trâu, người La Chí ở Xín Mần còn dựng hẳn một ngôi đền thờ đầu trâu, thờ thần rừng và cũng là thờ vua Gia Long – ông vua của người La Chí.
Ngôi đền được làm bằng đất nện, nhỏ như một ngôi nhà cấp 4, rất dễ tưởng lầm đó là nếp nhà dân bình thường.
Trước, ngôi đền được lợp bằng gỗ pơ-mu. Thế nhưng, mấy năm trở lại đây, sau khi người dân tu sửa ngôi đền đã thay thế nó bằng tấm lợp prô-xi-măng.
Bên trong ngôi đền hết sức sơ sài. Bệ thờ chính được đắp bằng đất nằm chính giữa ngôi đền. Hai bên tả - hữu là hai bệ thờ nhỏ hơn. Bài vị bằng đá, được chạm khắc bằng ký tự cổ.
Trưởng bản Lùng Seo Phô than phiền: Trước, ở bệ chính có pho tượng đồng. Thế nhưng, nó đã bị kẻ xấu đánh cắp, khi người ta rộ lên phong trào đi đánh cắp cổ vật. Mặt khác, ngôi đền nằm giữa rừng già nên không có người bảo vệ.
Ngôi đền là biểu hiện linh thiêng của người La Chí. Trừ ngày lễ vào tháng 3 hằng năm, những ngày khác, không có bất kỳ ai được phép ra vào nơi này.
Hai bên vách ngôi đền treo những chiếc đầu trâu còn để nguyên cặp sừng. Tại Xín Mần, tại những bản làng người La Chí, tục thờ đầu trâu giữ rừng là một phong tục riêng, không có tộc người nào có.
Cùng với nhiều truyền thuyết, những cánh rừng già trên cực Bắc Tổ quốc được người La Chí gìn giữ bằng đức tin và những truyền thuyết.
Nguyên trưởng phòng Văn hóa huyện Xín Mần, bà Nguyễn Thị Minh Lý cho biết: Những phong tục, tập quán của người La Chí đã được TS Vi Văn An, Viện Dân tộc học dày công về đây nghiên cứu. Nó thể hiện đời sống tâm linh và bề dày văn hóa của một tộc người nơi cực Bắc Tổ quốc.
Ngoài phong tục cúng thần Rừng, thần Nước hàng năm, người La Chí còn có lễ hội cúng thần tình yêu – khoảnh khắc để những người trai, người gái không đến được với nhau khi còn sống, sẽ được kết đôi khi đã hóa những linh hồn.
“Những bí ẩn đó không chỉ ẩn chứa những điều kỳ bí, mà nó còn mang tính nhân văn sâu sắc của một nền văn hóa trong đời sống tâm linh của tộc người La Chí” – bà Lý cho hay.
Giữa sương mù và núi cao, những huyền thoại của người La Chí ẩn giấu dưới những cánh rừng, đã trở thành điều hối thúc những người lần đầu tiên đến với Xín Mần, và chưa bao giờ biết về đời sống tinh thần của người La Chí nơi địa đầu Tổ quốc.
