Bản quân lệnh của trang sử mới
Chúng tôi tìm đến thăm thiếu tướng Nguyễn Công Trang (sinh năm 1923, quê ở Hà Nam) tại nhà riêng ở tập thể 16A Lý Nam Đế (Hà Nội) đúng dịp 30/4.
Thiếu tướng Trang tham gia lực lượng vũ trang từ tháng 9/1946, trải qua nhiều chiến dịch, tham gia nhiều trận đánh lớn nhỏ trong quân đội.
Ông nguyên là Phó Chính ủy Quân đoàn II, người trực tiếp có mặt trong buổi trưa ngày 30-4-1975 tại Dinh Độc Lập, chứng kiến sự đầu hàng vô điều kiện của nội các Dương Văn Minh.
Ở tuổi 93, vị tướng từng có vai trò quan trọng trong việc ổn định Sài Gòn dù đôi mắt vẫn tinh anh nhưng chân đau, tay run và trí nhớ cũng không còn được như xưa.
Các kỷ niệm, sự kiện gắn liền với ông giờ phải có người nhắc lại thì mới nhớ. Nhưng có một điều mà vị tướng già vẫn nhớ như in chính là, ông đã viết bản quân lệnh số 1 của quân giải phóng trưa ngày 30/4/1975.
Do trí nhớ đã giảm sút nhiều nên để giúp có thêm những cứ liệu cho chúng tôi, ngoài lời kể của ông, gia đình cũng đã cung cấp thêm thông tin từ hồi ký “Đời chiến đấu” của vị tướng này xuất bản năm 2005.
Kể về ngày lịch sử cách đây trong 40 năm, tướng Trang đã viết, ngày 30.4.1975, sau khi giải phóng Huế, Đà Nẵng, Quân đoàn đã tiến thẳng về Sài Gòn.
Thiếu tướng Nguyễn Công Trang nay đã ở tuổi 93.
Trên đường tiến vào nội đô, Quân đoàn nhận được lệnh của Bộ chỉ huy chiến dịch Hồ Chí Minh là phát triển tiến công thật nhanh vào các mục tiêu, kêu gọi địch đầu hàng, nộp toàn bộ vũ khí, bắt giữ và tập trung các sĩ quan địch từ cấp tá trở lên.
Cũng theo tướng Trang, khi tiến vào Dinh Độc Lập, xe tăng 843 do đại đội trưởng Bùi Quang Thận chỉ huy là xe đi đầu binh đoàn thọc sâu.
Được nhân dân chỉ đường, xe đã mở hết tốc lực, húc vào cánh cổng bên trái, cổng hẹp, lại có hai trụ sắt vững hai bên, nên xe bị mắc kẹt, phải lùi.
Đi sau là xe tăng 390 do chính trị viên đại đội Vũ Đăng Toàn chỉ huy. Thấy xe 843 bị kẹt, chỉ huy liền cho xe 390 vòng sau xe 843 và húc vào cổng chính, phá tung cánh cửa sắt, vào trong sân Dinh Độc Lập.
Xe 843 ngay lúc đó cũng qua cổng vào trong sân dinh, tiếp đó nhiều xe khác cũng vào đầy sân.
Đội trưởng Bùi Quang Thận vì đã biết lệnh của quân đoàn, ai vào trước thì cắm cờ lên dinh Độc Lập nên đã xuống xe, cầm cờ giải phóng chạy lên tầng thượng, giật rơi cờ chính quyền Sài Gòn và kéo lên lá cờ của Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam.
"Lúc ấy là đúng 11h30 phút ngày 30/04/1975. Cùng lúc, toàn bộ nội các chính quyền Sài Gòn bị bắt sống, chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng", tướng Trang viết.
Theo tướng Trang, Bộ tư lệnh Quân đoàn 2 vào Dinh Độc Lập lúc đó có Tư lệnh Nguyễn Hữu An, Phó cư lệnh Hoàng Đan, Phó chính ủy Nguyễn Công Trang cùng một số cán bộ đi cùng.
Ngay sau đó, Tư lệnh đã chỉ thị ngay việc bố trí canh gác và sẵn sàng chiến đấu.
"Tôi nhắc cán bộ cơ quan đi cùng phải duy trì nghiêm kỷ luật, vì theo quy định của Bộ Chỉ huy chiến dịch Hồ Chí Minh, Quân đoàn 2 phải bàn giao Dinh Độc Lập cho Quân đoàn 4 quản lý.
Tôi cũng giao nhiệm vụ cho cán bộ chính trị đi cùng tôi đến chỗ phòng họp ghi loại toàn bộ danh sách nội các chính quyền Sài Gòn đang ngồi đợi ở đó...", trích hồi ký của tướng Trang.
Theo lời kể của tướng Trang, rút kinh nghiệm từ bài học giải phóng Đà Nẵng, không có những quy định cụ thể để đảm bảo trật tự cho thành phố, dẫn đến việc người dân tự ý phá kho gạo khu vực bán đảo Sơn Trà lấy gạo ăn, gây mất trật tự.
Sau khi Dương Văn Minh được đưa tới Đài Phát thanh Sài Gòn (đường Nguyễn Bỉnh Khiêm) phát lệnh cho ngụy quân đầu hàng vô điều kiện, Bộ Tư lệnh phân công ông dự thảo bản thông cáo số 1 của Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam,
Viết xong, ông đưa cho Tư lệnh An và Phó Tư lệnh Đan, phái viên Nguyễn Nam Long của Bộ chỉ huy chiến dịch đọc góp ý, sau đó đưa đến đài.
Khoảng 13 giờ chiều hôm đó, đài phát thanh Sài Gòn đã đọc bản quân lệnh ngay sau lời tuyên bố đầu hàng của Dương Văn Minh.
Nội dung bản quân lệnh số 1 do tướng Trang chấp bút viết. Ảnh tư liệu.
"...Quân giải phóng đã làm chủ hoàn toàn thành phố Sài Gòn – Gia Định lúc 11h30 ngày 30/4/1975. Chính quyền Sài Gòn đã đầu hàng vô điều kiện và tạm thời nêu sáu quy định để mọi người thực hiện như:
Các sở điện nước phải hoạt động, ngụy quân ngụy quyền phải đến trình diện ở Ủy ban quân quản sẽ đặt ở các quận huyện; không ai được lấy của công;
Sẽ thiết quân luật từ 18h30 tối 30/4/1975 đến 6h sáng 1/5/1975, ai ở đâu ở nguyên đó không được đi lại trong thành phố...", trích nội dung bản quân lệnh.
Do kịp thời thông báo Bản quân lệnh trên toàn thành phố mà đêm 30-4 năm ấy, Sài Gòn đã bình yên, điện trên các ngõ đường được thắp sáng.
Bữa cơm ở Dinh Độc Lập
Cũng theo vị tướng già, bữa ăn trưa vào chiều ngày 30/4/1975 của Quân đoàn vẫn theo nếp hàng ngày là từng xe nấu riêng trong ống “coóng” (ăng gô) treo ở gốc cây, vẫn là cá khô, thịt hộp, rau khô.
Khi vào chiếm được Dinh Độc Lập, Quân đoàn đã phân công cán bộ giữ chìa khóa tất cả các phòng, các kho.
Đến giờ nấu ăn, cán bộ đó đã gọi nhân viên nhà bếp của Dinh Độc Lập đang ngồi ở góc sân đi theo vào kho để đồng chí ấy phát lương thực, thực phẩm nấu cho các thành phần nội các đang ở trong phòng họp.
Bộ Tư lệnh Quân đoàn 2 giao nhiệm vụ cho các đơn vị đánh chiếm Dinh Độc Lập. Tướng Nguyễn Công Trang là người thứ 3, từ phải vào (Ảnh tư liệu).
Cũng theo thiếu tướng Trang, khi nấu xong, trực tiếp ông đã mời ông Dương Văn Minh và cộng sự thân cận là Vũ Văn Mẫu dùng bữa cùng nhưng họ từ chối.
Tuy nhiên, khi đó, ông Dương Văn Minh đã nói: “Các ông nhân đạo quá”.
Sau khi ăn xong, các anh em trong đơn vị vẫn tráng miệng bằng nước gạo rang như thường lệ.
Chiều ngày 30/4, khi có người mang tới một lá cờ giải phóng cỡ to, tướng Trang đã cử ngay người lên thay lá cờ nhỏ mà đồng chí Bùi Quang Thận đã treo ở dinh Độc Lập lúc 11 giờ 30 phút.
40 năm đã trôi qua, dù tuổi cao, trí nhớ giảm sút nhiều nhưng có lẽ những kỷ niệm, niềm hạnh phúc của ngày 30/4/1975 sẽ mãi không thể nào quên trong tâm trí vị tướng già này.
"Khó có thể diễn đạt được niềm vui khôn tả trong đêm 30/4/1975. Tâm trạng lâng lâng, tôi về đến Chỉ huy Sở cơ bản đã khuya, thấy một số anh em mắc võng ở đây để ngủ.
Tôi và đồng chí công vụ cũng mắc võng ở cây. Đêm đó, tôi cứ thao thức không sao ngủ được.
Tôi nghĩ về những người đồng đội kề vai sát cánh chiến đấu đã vĩnh viễn nằm lại trên những nẻo đường chiến trận, nhớ về những ngày gian khổ, ác liệt đã qua…
Trải mấy mươi năm, một lòng một dạ theo Đảng, theo Bác Hồ, chúng tôi đã đi tới ngày toàn thắng", tướng Trang bày tỏ.
