Chuyện ít biết về người thi sĩ từng hai lần truy điệu sống

Người chiến sĩ đó chính là ông Lại Đăng Thiện ở xóm 6, xã Nghĩa Bình, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An mà chúng tôi  đã từng có dịp gặp mặt.

Cảm tử quân từng hai lần truy điệu sống

Tìm đến nhà ông Thiện, ấn tượng đầu tiên với chúng tôi là một người đàn ông có nước da đen ngăm, mái tóc đã ngả màu muối tiêu nhưng mọi cử chỉ của ông thì nhanh thoăn thoắt khó ai có thể sánh kịp. Đó có lẽ là cũng nhờ vào quãng thời gian tôi luyện trong quân đội đã rèn luyện cho con người ông.

Ban đầu ông một mực không kể về quá khứ vì ông bảo rằng đó là chiến công của tất cả đồng đội chứ không riêng mình ai. Nhưng vốn là người giàu tình cảm, rồi ông cũng trút bầu tâm sự kể hết về cuộc đời mình.

Chân dung nhà thơ Lại Đăng Thiện từng hai lần truy điệu sống.

Ông Lại Đăng Thiện (SN 1947) nhập ngũ tháng 3 năm 1965 khi vừa tròn 18 tuổi, ông được phân vào Tiểu đoàn 27 – Công binh Quân khu 4. Và cũng chính từ đó cuộc đời quân ngũ của ông gắn liền với những con phà, những tọa độ bom lửa.

Trong chiến tranh việc gì cũng gian khổ nhưng thử hỏi còn việc gì vất vả nguy hiểm hơn việc lái ca nô đưa phà qua sông. Thế mà trong 8 năm (1965- 1973), khi giặc Mỹ ngừng ném bom miền Bắc, chiến sĩ Lại Đăng Thiện đã hàng trăm lần lái ca nô kéo phà, kích bom từ trường Mỹ.

Trong 8 năm đó ông Thiện đã tham gia rà phá bom từ trường trên các bến phà cho xe chở Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Tướng Đồng Sỹ Nguyên đi thị sát chiến trường miền Trung và cũng đã tham gia rà phá bom từ trường cho xe chở Thủ tướng Phạm Văn Đồng vào thăm Vĩnh Linh dịp Tết 1972.

Với ông trong những năm lái ca nô dưới làn mưa bom bạo đạn của Mỹ, ký ức khó quên nhất, xúc động nhất là hai lần được Tiểu đoàn 27 tổ chức lễ truy điệu sống. Ngồi tại căn nhà khang trang mà vợ chồng ông đã chắt chiu xây dựng, nhấp một ngụm nước chè ông kể trong xúc động:

Lần thứ nhất, vào tháng 11 năm 1967, tại bến phà Long Đại (Hiền Ninh - Quảng Bình), đã hơn 3 ngày đêm, phà Long Đại bị bom từ trường Mỹ thả xuống đây dày đặc, xe pháo của ta ứ lại ở phía bờ Bắc không thể tiếp viện cho chiến trường miền Nam. Không còn cách nào khác lãnh đạo quân khu ra chỉ thị cho Tiểu đoàn 27 (D27) bằng mọi cách phải nổi bến, thông phà.

Tiểu đoàn trưởng quyết định dùng ca nô kích bom từ trường nổ. Với cách này đòi hỏi các chiến sĩ lái ca nô nhanh, khéo, mẹo và quan trọng hơn là có tinh thần cảm tử.

Thế rồi tổ lái ca nô gồm các đồng chí Lại Đăng Thiện, Hà Huy Ty, Nguyễn Văn Thương, Đậu Anh Côi khi đó tuổi đời mới ở độ 20 đã được đơn vị làm lễ truy điệu sống. Lời điếu văn của đồng chí Tiểu đoàn trưởng vừa dứt thì bốn cánh tay giơ lên cùng lời thề hô vang “Quyết tử cho Tổ quốc”.

Giọng hô vang dội thế dù ai cũng biết rằng chỉ vài phút nữa sự sống sót chỉ còn trong gang tấc, mình có thể bị nổ tan xác, sự sống sót được đặt vào 0,01 % nữa mà thôi! Họ nhìn nhau, nhìn đồng đội và nén nước mắt… trong giây lát tổ lái ca nô rú máy tăng ga lao nhanh về phía bờ Nam… Các chiến sĩ hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ trở về trong niềm vui kèm nỗi xúc động của tất cả mọi người.

Bức ảnh chụp Lại Đăng Thiện trong khoang lái ca – nô ( 1968). Ảnh tư liệu do ông Thiện cung cấp.

Theo ông lần thứ hai là nguy hiểm, ác liệt hơn cả. Hôm đó vào 18/2/1968, tại phà Linh Cảm (Hà Tĩnh), tổ lái ca nô gồm các đồng chí Lại Đăng Thiện, Đậu Anh Côi, Nguyễn Xuân Tình của C1 (Đại đội 1) D27 được điều về Linh Cảm cùng với Vũ Ngọc Chương của C2 (Đại đội 2) được lệnh lái ca nô thông phà.

Phà Linh Cảm nằm giữa ngã 3 Ngàn sâu - Ngàn phố, con đường vào Nam hoặc sang Lào đều phải qua đây đã hơn 2 ngày đêm bị bom từ trường Mỹ khống chế…

Tổ cũng được phòng công binh quân khu 4 tổ chức lễ truy điệu sống, cũng có đầy đủ thủ tục đọc điếu văn, tuyên thệ… Đau đớn nhất là lần này đồng chí Vũ Ngọc Chương đã hi sinh khi lái tàu qua 4 vòng còn đồng chí Đậu Anh Côi bị thương nặng.

Nén đau thương vào lòng, cảm tử quân Lại Đăng Thiện đã cùng với Nguyễn Xuân Tình đã lái ca nô tới 19 vòng (trong khi quy định mỗi chiến sĩ chỉ được lái 3 vòng), làm nổ 12 quả bom từ trường… góp công lớn vào việc cho xe vượt qua phà để vào Nam.

Trong cuộc đời quân ngũ, Lại Đăng Thiện đã ra trận tuyến hàng chục lần, phá hàng trăm quả thủy lôi giúp phần đưa quân ra tiền tuyến.

Sau năm 1968, Lại Đăng Thiện đã được tặng thưởng “Huân chương chiến công hạng 3”, “Bằng khen dũng sỹ phá bom ưu tú”, “Chiến sỹ thi đua”.

“Bà đỡ” cho 400 em bé

Sau ngày xuất ngũ vào tháng 10 năm 1975, ông Thiện tro về quê chăm sóc bố mẹ già yếu; khi đó vợ ông đi công tác xa nhà, con gái đầu lòng cai sữa lúc sáu tháng tuổi.

Thương vùng quê nghèo, thương những người dân lam lũ, thương bà con chòm xóm của mình ốm đau bệnh tật mà không có tiền đi viện, sau hai năm làm kế toán ở xã, tháng 2 năm 1978 ông quyết định đi học sản khoa trong hai năm ở trường Trung cấp Y tế Nghệ Tĩnh.

Ông nhớ lại: “Kỷ niệm đầu tiên khi tôi đi thực tập tại Bệnh viện Ba Lan (TP Vinh - Nghệ An) đó là lần làm bà đỡ cho nghệ sĩ Song Thao (nghệ sĩ Song Thao của đoàn dân ca Nghệ An lúc bấy giờ). Vì nghệ sĩ Song Thao đã từng đi biểu diễn tại Tiểu đoàn D27 quân khu 4 năm xưa tôi đóng quân.

Hôm đó rầy rà lắm, phiền phức lắm vì nghệ sĩ Song Thao ngại tôi là đàn ông nhưng cuối cùng ca đỡ ấy cũng thành công”.

Nói tới đây ông Thiện cười tủm tỉm. Học xong hai năm, thấy điều kiện y tế xã nhà (Nghĩa Bình) còn nhiều khó khăn thiếu thốn nên năm 1980 ông xung phong về trạm y tế xã công tác.

Khó khăn là vậy nhưng với chữ tâm của người thầy thuốc, ông luôn hoàn thành trách nhiệm và chưa để xảy ra một sai sót nào. Trong thời gian 13 năm làm nghề ông đã là “bà đỡ” cho hơn 400 em bé của huyện Tân Kỳ, giờ đây nhiều người trong số đó đã thành đạt là tiến sĩ, giám đốc, cán bộ … ở khắp mọi miền Tổ quốc. Hàng năm họ vẫn về thăm ông như thăm một người thân thiết ruột thịt.

Với ông mỗi lần giúp đỡ một người mẹ vượt cạn thành công để đón chào một công dân tí hon là một niềm vui, niềm hạnh phúc không gì sánh bằng.

"Thèm" làm thơ hơn cơm với thịt

Không chỉ giỏi việc quân ngũ, việc chuyên môn mà trong con người ông Thiện luôn dào dạt tâm hồn thi ca. Cuộc đời của ông gắn liền với những trang giấy, cây bút để làm thơ từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường.

Tài năng thi ca trong ông chỉ thực sự nở rộ khi ông trở thành người chiến sĩ. Ông kể: Thời đang là chiến sĩ lái ca nô có lẽ là khoảng thời gian tâm hồn thơ trong ông mãnh liệt nhất. Cứ hễ có thời gian rỗi là ông lại lấy sách bút ra cặm cụi viết, ghi chép.

Trong khoảng thời gian đi lính (1965-1975) ông đã viết tập “Nhật ký thơ” với gần 100 bài, với nội dung ca ngợi Đảng, các đồng đội và cả tình yêu thiên nhiên xen lẫn những bài thơ tình đã được đồng đội truyền tai nhau học thuộc.

Không chỉ trong chiến tranh, lúc trở về đời thường ông vẫn dành nhiều thời gian cho thơ văn. Những vất vả trong cuộc sống, những nỗi niềm muốn chia sẻ với đồng đội đã hi sinh được ông viết thành những vần thơ chan chứa ân tình.

Vào 5/2011 ông đã in tập thơ đầu tay mang tên"Cung Trầm" với tổng cộng 38 bài thơ nổi tiếng của ông. Trong đó tiêu biểu nhất là bài Chớm Thu đã được đưa vào chương trình văn thơ địa phương cho học sinh các trường THCS tại huyện Tân Kỳ (Nghệ An) giảng dạy.

"Chẳng còn bóng nắng tròn trưa

Chẳng con Tu Hú giục mưa gọi bầy

Rừng già cò đậu trắng cây

Cung đàn thương nhớ thân gầy xác ve

Sấm rền rúc rích bờ tre

Nôn nao giục lúa, le te trổ đòng".

(Trích bài: Chớm Thu; Tác giả Lại Đăng Thiện; trong tập thơ Cung Trầm)

Làm việc không biết mệt mỏi, vào cuối năm 2012 vừa qua ông đã in thêm tập thơ “Thì thầm lời quê” với 54 bài. Trong đó có nhiều bài mà ông tâm đắc nhất như: Thăm Hồ Kẻ Gỗ; Trở về Pô Li Khăm Xay...

Thơ thì nhiều bài hay lắm nhưng không có kinh phí để in thành sách thôi" - ông Thiện vừa nhấn chén trà nóng vừa thủ thỉ giãi bày.

Ông Thiện chăm sóc cây cảnh.

Vài tháng trở lại đây ông Thiện cũng đã làm một phòng truyền thống cá nhân (rộng chỉ khoảng 10 mét vuông) ngay tại nhà riêng để sưu tầm những kỷ vật, những bài bài bài báo về chiến tranh trong nhiều năm qua.

Không chỉ làm thơ, thú vui hàng ngày của ông là chăm sóc cây cảnh. Niềm đam mê đã giúp ông không quản ngại đường sá xa xôi đi vào những vùng rừng sâu trong huyện Quỳ Hợp, Quế Phong của Nghệ An thậm chí có lúc ông rong ruổi xe máy đi tận vào Hà Tĩnh để săn cây cảnh.

Bây giờ trong khu vườn nhà ông cũng đã có đến hàng trăm cây cảnh trị giá tiền tỷ. Ông xứng đáng là tấm gương cho bao thế hẹ trẻ mãi mãi noi theo.