Hai tàu chiến Hải quân Mỹ đã đi qua eo biển Đài Loan vào ngày 22/10. Bộ Quốc phòng Mỹ và chính quyền Đài Loan đều xác nhận thông tin này. Vào tháng 7 vừa qua, hải quân Mỹ cũng đã thực hiện một nhiệm vụ tương tự.
Giới quan sát nhận định, vấn đề Đài Loan có thể trở thành "ngòi nổ" tiếp theo trong mối quan hệ Trung-Mỹ vốn đang căng thẳng vì cuộc chiến thương mại.
Giáo sư Tả Hy Nghinh, thuộc Viện Nghiên cứu phát triển quốc gia, Đại học nhân dân Trung Quốc trả lời phỏng vấn Cankao xiaoxi cho rằng, Mỹ hiện đang suy xét về hai phương diện, gồm đánh giá lại chính sách của Nhà Trắng với Đài Loan và cuộc chiến thương mại Trung-Mỹ.
Ngòi nổ kế tiếp
"Kể từ sau khi ông Donald Trump lên nắm quyền, khi đánh giá lại chính sách với Đài Loan, [Nhà Trắng] thường đưa ra kết luận chung là: sức mạnh hai bờ eo biển đã mất cân bằng nghiêm trọng, nước Mỹ cần điều chỉnh chiến lược đối với chính sách Đài Loan.
Vì thế, kể từ cuộc điện đàm giữa Tổng thống Trump - khi mới đắc cử - với bà Thái Anh Văn diễn ra đến nay, Mỹ đã tăng cường bán vũ khí cho Đài Loan, sau đó thông qua Đạo luật lữ hành Đài Loan, thúc đẩy các cuộc trao đổi giữa đội ngũ quan chức cấp cao.
Đài Loan có thể trở thành ngòi nổ tiếp theo, dù cuộc chiến thương mại Trung-Mỹ chưa có dấu hiệu hạ nhiệt. Ảnh: Getty
Logic căn bản đằng sau chuỗi sự kiện này chính là Mỹ bắt đầu điều chỉnh quan hệ ba bên Bắc Kinh-Washington-Đài Loan về chiến lược vĩ mô, ủng hộ Đài Loan về quân sự và chính trị, gây áp lực lên Đại lục", ông Tả nói.
Giáo sư Trung Quốc chỉ ra, để thách thức Trung Quốc và tiếp tục lợi dụng "lá bài Đài Loan", Mỹ đã dùng các phương thức khác nhau như cử tàu chiến đi qua eo biển, cho tàu nghiên cứu khoa học hải quân cập cảng Đài Loan...
Theo ông này, những động thái trên phán ánh sự chuyển hướng của chính phủ Mỹ về chính sách đối với Trung Quốc cũng như vùng lãnh thổ Đài Loan.
Tả Hy Nghinh đánh giá, chính sách của Mỹ với Đài Loan hiện gồm 4 nội dung: Thứ nhất, Washington đã ký ba hiệp ước chung với Bắc Kinh, trong có đề cao nguyên tắc Một Trung Quốc. Thứ hai, Đạo luật quan hệ với Đài Loan, coi việc sử dụng vũ lực để quyết định tương lai của Đài Loan là một vấn đề lo ngại sâu sắc của Mỹ, cung cấp vũ khí phòng thủ nhằm đảm bảo an ninh cho Đài Loan.
Thứ ba, 6 đảm bảo với Đài Loan, bao gồm cam kết không đặt thời hạn bán vũ khí cho Đài Loan, không sửa đổi Đạo luật quan hệ Đài Loan. Thứ tư, Đạo luật lữ hành Đài Loan vừa được thông qua vào năm nay, cho phép hai bên tiến hành các cuộc trao đổi cấp cao.
"Bốn nội dung kết hợp lại mới là chính sách hoàn thiện đối với Đài Loan của Mỹ. Cho nên, Mỹ khẳng định không thay đổi chính sách Một Trung Quốc thì chỉ là họ tái khẳng định sự nhất quán của bản thân chính sách này.
Nói cách khác, sự nhất quán của Mỹ về vấn đề Đài Loan chính là, thừa nhận chính sách Một Trung Quốc nhưng không thỏa hiệp [với Bắc Kinh] về cam kết [đảm bảo an ninh] và hợp đồng mua bán vũ khí với Đài Loan", chuyên gia Trung Quốc nhấn mạnh.
Cankao xiaoxi cáo buộc, cục diện eo biển Đài Loan leo thang căng thẳng vì sự can thiệp của Mỹ đã từng có tiền lệ. Trong những năm 90 của thế kỷ 20, mâu thuẫn giữa hai bờ đã từng bùng nổ khi Tổng thống Mỹ bấy giờ là Bill Clinton cử hai tàu sân bay tới Tây Thái Bình Dương.
Trong những năm gần đây, việc Quốc hội Mỹ thông qua Đạo luật lữ hành Đài Loan và Đạo luật ủy quyền Quốc phòng cho năm tài khóa 2019 một lần nữa phản ánh ý đồ của Washington. Khi tài liệu đầu cho phép quan chức cấp cao của chính quyền Mỹ và vùng lãnh thổ Đài Loan thăm viếng lẫn nhau, tài liệu thứ hai cho phép Mỹ có thể tiến hành hợp tác quân sự với Đài Loan.
Ông Tả Hy Nghinh cho rằng, động cơ sử dụng "lá bài Đài Loan" của chính phủ Tổng thống Trump ngày càng rõ rệt, thông qua các cam kết và thương vụ mua bán vũ khí với đảo này.
Giáo sư Trung Quốc dự đoán, nước Mỹ đã coi vấn đề Đài Loan là "lá bài" nghiêm túc và quan trọng, cục diện tương lai của eo biển Đài Loan sẽ nóng dần lên, độ căng thẳng trong ván cờ chiến lược của hai nước Trung-Mỹ cũng sẽ leo thang, Đài Loan rất có thể sẽ trở thành "ngòi nổ" tiếp theo trong mối quan hệ Trung-Mỹ.
Đối với Mỹ, lá bài Đài Loan có hai chức năng: thứ nhất, là tính chiến thuật, buộc Trung Quốc nhượng bộ trong chiến tranh thương mại; thứ hai, là tính chiến lược, vừa đảm bảo an ninh quân sự và chính trị cho chính quyền Đài Loan, vừa gây áp lực cho Bắc Kinh để tạo nên cục diện mà Mỹ coi là "cân bằng hơn".
Trong khi đó, theo ông này, Trung Quốc công khai lập trường, cảnh báo lằn ranh đỏ và tiếp tục ăn miếng trả miếng với Mỹ.