Theo hãng tin AP, thị trấn ven biển Santa Ana ở mũi phía đông bắc đảo chính Luzon của Philippines từ lâu đã được du khách biết đến chủ yếu nhờ các bãi biển, thác nước, đom đóm và một vài sòng bạc.
Nhưng điều đó đang thay đổi sau khi thị trấn yên bình với khoảng 35.000 dân - nơi vẫn chưa có đèn giao thông - trở nên quan trọng về mặt chiến lược đối với nước Mỹ.
Một người dân mang bao tải từ thuyền của mình lên bờ ở thị trấn ven biển Santa Ana, tỉnh Cagayan, miền bắc Philippines, vào ngày 7/5/2024. Ảnh: AP
Vị trí chiến lược
Mỹ và Philippines - vốn là đồng minh lâu năm - đã xác định Santa Ana thuộc tỉnh Cagayan phía bắc Philippines là một trong chín khu vực chủ yếu là nông thôn, nơi các đợt luân phiên của lực lượng Mỹ có thể đóng quân vô thời hạn và cất giữ vũ khí, thiết bị của họ tại các căn cứ quân sự địa phương theo Hiệp định Hợp tác Quốc phòng Tăng cường (EDCA).
Theo AP, hàng ngàn quân Mỹ đã rút khỏi hai căn cứ hải quân và không quân khổng lồ ở Philippines vào đầu những năm 1990 khi kết thúc Chiến tranh Lạnh, chấm dứt gần một thế kỷ hiện diện quân sự của Mỹ ở nước này.
Nhưng trong những năm gần đây, Washington đã và đang củng cố một vòng cung liên minh quân sự ở châu Á để chống lại một Trung Quốc ngày càng quyết đoán, mà Mỹ hiện coi là thách thức an ninh lớn nhất của mình.
Điều đó phù hợp với những nỗ lực của Philippines nhằm tăng cường phòng thủ bên ngoài sau khi xảy ra một loạt các vụ đối đầu đáng báo động với Trung Quốc trên Biển Đông kể từ năm ngoái. Các cuộc đối đầu - bao gồm những vụ phun vòi rồng và đâm va tàu trên biển - đã khiến một số lính hải quân Philippines bị thương, làm hư hại tàu thuyền, và khiến quan hệ ngoại giao hai nước căng thẳng.
Theo AP, thị trấn xa xôi Santa Ana bị cuốn vào cuộc cạnh tranh địa chính trị giữa Washington và Bắc Kinh vì vị trí chiến lược của nó. Thị trấn này nằm ở vị trí đối diện với đảo Đài Loan (Trung Quốc) - cũng là một đồng minh được Mỹ cam kết bảo vệ.
Một số người ở thị trấn Santa Ana thuộc tỉnh Cagayan bày tỏ lo ngại về viễn cảnh sống gần lực lượng Mỹ. Thống đốc tỉnh Cagayan ông Manuel Mamba đã kịch liệt phản đối sự hiện diện quân sự của Mỹ, nói rằng điều đó sẽ biến Cagayan thành mục tiêu quân sự của Trung Quốc.
Những cư dân khác nói rằng Philippines cần người Mỹ như một đối trọng quan trọng với Trung Quốc - quốc gia mà họ cho rằng đang sử dụng sức mạnh quân sự của mình để đe dọa lợi ích của Manila trên Biển Đông.
"Không có lựa chọn nào khác. Nếu bạn so sánh con số lực lượng của chúng tôi với Trung Quốc, họ có nhiều hơn rất nhiều", Romeo Asuncion - một quan chức phụ trách kế hoạch và phát triển kinh tế ở Santa Ana - nói với AP. "Nếu người Mỹ ở đây, họ sẽ bảo vệ chúng tôi dù có chuyện gì xảy ra."
Ngoài ra còn có triển vọng về lợi ích kinh tế và viện trợ từ sự hiện diện của quân đội Mỹ.
"Nếu họ tặng một ngôi trường thì tốt quá", Asuncion nói.
Rowena Castillo - cố vấn cho thị trưởng thị trấn - bày tỏ hy vọng rằng sự chú ý rộng rãi hơn đến Santa Ana sẽ thúc đẩy du lịch địa phương. Gần đây, bà đã cho phát các tờ rơi quảng cáo về các khu nghỉ dưỡng trên bãi biển, thác nước, ngọn hải đăng lịch sử, hòn đảo hình cá sấu và khu vực có nhiều đom đóm ở Santa Ana.
Một số cư dân thừa nhận rằng, ngay cả khi không có lực lượng Mỹ, thị trấn vẫn có thể bị ảnh hưởng trong bất kỳ cuộc đối đầu quân sự nào giữa các cường quốc do vị trí của Santa Ana so với đảo Đài Loan.
Marion Miranda - quan chức phụ trách công tác giảm nhẹ thiên tai ở Santa Ana - nói với AP rằng, chính quyền và những người có uy tín trong thị trấn gần đây đã gặp nhau theo sáng kiến của quân đội địa phương để thảo luận về các kế hoạch dự phòng, bao gồm khả năng thiết lập nơi trú ẩn khẩn cấp cho người tị nạn trong trường hợp căng thẳng giữa hai bờ eo biển Đài Loan leo thang ở mức độ quân sự.
"Một vấn đề là liệu chúng tôi có thể đưa những người tị nạn tiềm năng đến đâu và ngân sách cho việc đó ở đâu", Miranda nói.
Binh sĩ Mỹ tới Căn cứ Hải quân Camilo Osias ở Santa Ana, tỉnh Cagayan, miền bắc Philippines sau khi tham gia cuộc tập trận chung Balikatan vào ngày 6/5/2024. Ảnh: AP
Mỹ đầu tư 82 triệu USD xây hạ tầng quân sự tại Philippines
Tại Lal-lo - một thị trấn nông thôn khác của tỉnh Cagayan, ở phía tây nam Santa Ana, một phần của sân bay địa phương được chỉ định làm nơi đóng quân cho lực lượng Mỹ.
Theo AP, không giống như hai căn cứ quân sự khổng lồ mà lực lượng Mỹ từng đóng quân, bao gồm căn cứ hải quân tại Vịnh Subic có diện tích tương đương Singapore và có khu đèn đỏ sôi động, quân đội Mỹ đang xây dựng sự hiện diện mới ở một khu vực nhỏ hơn nhiều trong các doanh trại của Philippines.
Trong cuộc tập trận quy mô lớn có tên Balikatan (có nghĩa là "vai kề vai" theo tiếng Tagalog của Philippines) kết thúc vào ngày 10/5, trực thăng Black Hawk và Chinook chở lực lượng hai nước Mỹ - Philippines, vũ khí và các vật tư khác của họ đã hạ cánh và cất cánh tại sân bay Lal-lo và doanh trại hải quân ở Santa Ana.
Một số nhà báo, trong đó có của AP, đã được mời đến chứng kiến các cuộc diễn tập chiến đấu.
Trung tá Matthew Schultz - thuộc Thủy quân lục chiến Mỹ - nói với các nhà báo tại sân bay Lal-lo rằng: "Đây là một địa điểm quan trọng. Nó rất quan trọng vì đây là địa điểm thuộc Hiệp định Hợp tác Quốc phòng Tăng cường (EDCA) nên đây là một vấn đề rất lớn đối với cả Mỹ và Philippines."
"Một trong những thách thức mà chúng tôi gặp phải ở sân bay này hiện nay là không có nhiều chỗ đỗ, đường băng hoặc không gian sân đỗ bổ sung để tạo điều kiện thuận lợi cho nhiều máy bay", Schultz nói.
Jose Manuel Romualdez - Đại sứ Philippines tại Mỹ - cho biết qua điện thoại từ Washington rằng, hiệp định EDCA - được ký vào năm 2014 - có thời hạn ban đầu là 10 năm và được tự động gia hạn với sự đồng ý của cả hai bên.
Hiệp định này cho phép các đợt luân phiên của lực lượng Mỹ được ở miễn phí tại các địa điểm quân sự của Phillippines và cất giữ thiết bị phòng thủ của họ - ngoại trừ vũ khí hạt nhân - ở đó.
Một người lính Mỹ chuẩn bị bữa sáng tại sân bay Lal-lo ở tỉnh Cagayan, miền bắc Philippines, vào ngày 6/5/2024. Ảnh: AP
Theo AP, Mỹ đã phân bổ hơn 82 triệu USD để xây dựng kho chứa đạn dược và nhiên liệu, cơ sở huấn luyện chiến đấu đô thị, bãi đỗ máy bay, sửa chữa đường băng và nhà kho cho các hạng mục ứng phó nhân đạo tại 5 địa điểm EDCA đầu tiên của Mỹ tại Philippines.
Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. đã đồng ý bổ sung thêm 4 địa điểm EDCA nơi lực lượng Mỹ có thể lưu trú, bao gồm doanh trại hải quân Philippines ở Santa Ana và sân bay Lal-lo vào năm ngoái.
Tổng thống Marcos và các quan chức Philippines khác nói rằng sự hiện diện quân sự mới của Mỹ sẽ tăng cường khả năng phòng thủ bên ngoài của Philippines và giúp người Philippines ứng phó nhanh hơn với các thảm họa thiên nhiên và không nhằm vào bất kỳ quốc gia nào.
Tuy nhiên, Trung Quốc đã bày tỏ lo ngại về việc Mỹ tăng cường triển khai quân ở Philippines và các nơi khác ở châu Á, đồng thời cho biết các địa điểm EDCA ở miền bắc Philippines có thể đóng vai trò là tiền đồn giám sát và căn cứ để lực lượng Mỹ kiềm chế Bắc Kinh.