Trong vụ việc học sinh Hải Dương tử vong do laptop phát nổ trong lúc học bài gần đây, nhiều ý kiến tranh luận cho rằng việc vừa cắm sạc laptop vừa sử dụng có thể là một trong nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng trên.
Rất nhiều người dùng máy tính xách tay có thói quen vừa cắm sạc vừa sử dụng do tính chất công việc. Câu hỏi đặt ra là thói quen sử dụng như vậy liệu có thực sự gây nguy hiểm hay không? Chuyên gia Steffen Zellfelder của PCWorld sẽ lý giải nguyên lý hoạt động của pin laptop để đưa ra câu trả lời.
Laptop không còn nhiều tính di động
Điểm mạnh của laptop hay MacBook rõ ràng là tính di động. Thiết bị tiện dụng này giúp bạn có thể làm việc, lướt web hoặc xem video thoải mái ngay cả trên xe, khi ra ngoài hoặc đi du lịch.
Nhưng không phải ai cũng có công việc bận rộn trên các cung đường nên laptop dường như không làm đúng công việc chúng được thiết kế mà thường xuyên đặt trên bàn làm việc.
Hầu hết mọi người đều cắm laptop vào ổ cắm ở nhà hoặc ở nơi làm việc để không bận tâm đến việc hết pin. Do đó, laptop thực chất có vai trò không khác gì một chiếc máy tính truyền thống.
Ngày nay, pin laptop được tích hợp sẵn bên trong và không thể thay thế dễ dàng như trước đây. Điều này khiến nhiều người băn khoăn việc sạc liên tục như vậy có làm hỏng pin hay rút ngắn tuổi thọ của pin không?
Trên thực tế, đối với các mẫu máy đời cũ, câu trả lời là có và việc cắm sạc liên tục cũng như sử dụng trong khi sạc với các mẫu đời cũ không phải ý kiến hay.
Tuy nhiên, với các mẫu mới hơn, điều này không quá ảnh hưởng. Tính chất của pin và phần mềm tinh vi trên máy sẽ bảo vệ chúng khỏi việc bị tổn hại khi cắm sạc liên tục.
Theo đó, quá trình sạc sẽ dừng lại đúng lúc khi pin đầy và tính năng sạc nhỏ giọt đảm bảo rằng pin mới luôn được sạc ngay cả khi vừa xả một chút.
Hơn nữa, cả MacBook hoặc laptop sẽ không lấy “dòng điện làm việc” từ pin mà dòng điện được lấy trực tiếp từ cục sạc.
Vậy có phải pin sẽ vô cùng an toàn? Không hẳn như vậy. Bất chấp các tính năng bảo vệ cặn kẽ, pin được kết nối liên tục với nguồn điện vẫn mắc phải hai vấn đề lớn: quá áp và quá nhiệt.
Pin bị quá áp
Tình trạng này bắt nguồn từ việc tác động lên pin không phải là dòng điện đều đặn mà phục thuộc vào mức độ sạc từ thấp đến cao. Cứ mỗi phần trăm pin được sạc, điện áp cũng tăng lên và điều này ảnh hưởng đến quá trình lão hóa của pin.
Mặc dù quá trình lão hóa này diễn ra ở mọi loại pin nhưng nó đặc biệt nhanh ở mức điện áp đặc biệt cao hoặc thấp (tức là ở mức pin rất cao hoặc rất thấp).
Do đó, người ta thường khuyến nghị nên sạc pin duy trì ở mức từ 30 đến 70% mức sạc tối đa để tránh hao mòn. Nếu thiết bị luôn được cắm điện, pin sẽ ở mức năng lượng cao nhất và phải chịu áp lực lớn.
Pin bị quá nhiệt
Vấn đề số hai là nhiệt. Ngay cả khi không được sử dụng thường xuyên, pin lithium vẫn tự mất điện theo thời gian. Nếu thiết bị được kết nối với nguồn điện, những tổn thất điện tích đó sẽ được bù đắp ngay lập tức và pin sẽ ấm lên.
Điều này làm tăng tốc độ hao mòn của pin và hiệu suất cũng có thể bị ảnh hưởng. Trong trường hợp vừa sạc vừa làm việc, nhiệt độ pin thậm chí còn tăng hơn nữa.
Tuy nhiên, người dùng cũng không nên liên tục cắm và rút phích cắm máy tính xách tay ở nhà để giữ pin ở mức sạc tối ưu từ 30 đến 70%. Một mặt, điều này gây phiền phức. Mặt khác, pin phải liên tục được sạc hoặc xả, tức là phải hoạt động tích cực, điều này cũng gây ảnh hưởng đến công suất tối đa.
Pin lithium-ion thường chịu được từ 500 đến 1000 chu kỳ sạc, sau đó quá trình lão hóa trở nên rõ ràng, khiến dung lượng giảm xuống. Do đó, tốt hơn hết bạn nên tiết kiệm chu kỳ sạc này cho những lần phải sử dụng máy mà không có ổ cắm điện.
Bảo vệ pin laptop thế nào để tránh nguy cơ cháy nổ?
Để tăng tuổi thọ cho thiết bị lưu trữ năng lượng và tránh nguy cơ cháy nổ, bạn có thể làm như sau.
Sử dụng chế độ sạc thông minh trong Windows: Dung lượng tối đa của pin sẽ được đặt ở 80% mức tối đa thực tế. Bằng cách này, pin luôn ở trạng thái năng lượng tốt ngay cả khi cắm sạc.
Không sạc pin liên tiếp: Nếu pin chỉ hơi cạn trong quá trình sử dụng, bạn không cần phải sạc lại ngay lập tức. Hãy nhớ rằng pin giữ trạng thái tốt nhất trong khoảng từ 30 đến 70 % mức sạc tối đa.
Tránh các linh kiện giá rẻ: Khi mua cáp sạc và bộ nguồn, bạn không nên quá keo kiệt. Các thiết bị rẻ có thể tiết kiệm vài trăm nghìn đồng nhưng thường có khả năng kiểm soát điện kém hoặc mạch điện rẻ tiền.
Tránh nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp: Dù là máy tính xách tay, MacBook hay điện thoại thông minh: Pin lithium hoạt động tốt nhất trong biên độ từ -10 đến +40 độ C. Do đó, ánh nắng trực tiếp là điều cấm kỵ, đặc biệt là vào mùa hè. Ngoài ra, bạn cũng nên hạn chế sạc khi pin quá nóng hoặc quá lạnh.
Có thể nói, việc vừa cắm sạc vừa sử dụng laptop là bình thường. Nhưng việc để pin quá nóng dù là cắm sạc hay không cắm sạc cũng có thể khiến laptop có nguy cơ phát nổ, đặc biệt với các thiết bị và pin đã quá cũ.