Vụ lò đào tạo tiến sĩ: "Nên cúi đầu đóng cửa dạy bảo nhau"

Nhiều luận án Tiến sĩ được bảo vệ thành công chỉ trong một thời gian ngắn đang khiến cho dư luận xã hội hết sức quan tâm.

PGS.TS Vương Xuân Tình, nguyên Viện trưởng Viện dân tộc học, thuộc Viện KHXH Việt Nam, từng tham gia rất nhiều hội đồng chấm luận án Tiến sĩ cho rằng, trong đào tạo Tiến sĩ của chúng ta hiện nay đang có một số vấn đề khiến dư luận bức xúc.

Và sẽ rất nguy hiểm cho xã hội nếu cứ để tình trạng một Tiến sĩ không có trình độ, chất lượng thực sự xuất hiện thêm.

Để có thể giúp cho mọi người có thể nhận biết về một luận án kém chất lượng, PGS Tình chỉ ra một số cách mà hội đồng thẩm định cũng như người đọc có thể dễ dàng nhận biết một luận án kém chất lượng. Được sự đồng ý của ông, chúng tôi đăng tải các cách này.

Lỗi trình bày

Theo PGS Vương Xuân Tình thì đặc điểm dễ nhận diện đầu tiên của một luận án kém chất lượng là lỗi trình bày và một nghiên cứu sinh (NCS) năng lực kém thường kém ngay ở cách trình bày.

"Cách đây chưa lâu, có đồng nghiệp phàn nàn với tôi rằng vừa phản biện một luận án bảo vệ cấp cơ sở, có trang tới 30 lỗi.

Với những luận án như vậy, sau 2-3 tháng được chỉnh sửa theo quy định, khó có thể hết lỗi, nên “hở sườn” là chắc", PGS. TS Tình nêu rõ.

Ông cũng dám chắc có nhiều nghiên cứu sinh rất kém về văn phạm, và nếu muốn có luận án, hầu như phải nhờ người khác sửa văn.

Nhưng theo PGS Tình, người khác sửa đâu xuể và có thể ai đó lý sự rằng, văn phong là chuyện vặt; song ngược lại, nếu tiến sĩ mà viết câu văn không nên, có đáng tiến sĩ không?.

Theo PGS, một số lỗi trình bày thường mắc trong trình bày luận án có thể như: Nhiều lỗi sai chính tả và lỗi đánh máy; câu sai hoặc kém chuẩn mực (câu cụt, tối nghĩa, ngô nghê, lòng thòng, rằng thì là mà).

Các đoạn văn (paragraph) không có cấu trúc, ý nọ nhằng ý kia, lộn tùng phèo.

Lỗi lo-gic

Lỗi này thường mắc với phần tiêu đề, mục tiêu luận án một đằng, nội dung một nẻo.

“Cách đây cũng chưa lâu, có đồng nghiệp phàn nàn với tôi rằng, đã từng đọc một luận án bảo vệ cấp cơ sở, trong ruột luận án chỉ có 7 trang phù hợp với tiêu đề”, nguyên Viện trưởng Viện dân tộc học cho hay.

Bên cạnh đó, biểu hiện lỗi logic còn ở mục tiêu, nhiệm vụ một đằng nhưng kết luận một nẻo; tiêu đề ở mục lục và tiêu đề ở nội dung không giống nhau; ý của phần sau đá ý phần trước; tiêu đề, nội dung của bản tóm tắt khác bản chính văn...

Đạo văn

Đạo văn là lỗi thường gặp ở những luận án kém chất lượng, tuy nhiên, lỗi này cũng không khó phát hiện. Nhưng theo nguyên Viện trưởng Viện dân tộc học thì có thể truy tìm bằng các biểu hiện".

Sử dụng cấu trúc, lấy ý, lấy tài liệu của những luận án đã bảo vệ thành công hoặc những công trình có nhiều liên quan, song không trích dẫn hoặc trích dẫn mập mờ, không minh bạch.

Lấy nguyên đoạn viết của tác giả những công trình kể trên song chỉ thay số liệu, thay địa chỉ để biến thành sản phẩm của nghiên cứu sinh.

Một cách khác theo PGS Tình bật mí, đó là nếu muốn truy tìm thì có thể xem tên những công trình mà nghiên cứu sinh này dễ đạo ở phần Tài liệu tham khảo của luận án.

Hội đồng kém chuẩn mực

Ngoài 3 cách để nhận biết một luận án của NCS kém chất lượng thì PGS.TS Vương Xuân Tình còn chỉ ra cách để nhận biết đối với một hội đồng thẩm định kém chuẩn mực.

Là người từng tham gia nhiều hội đồng thẩm định, chấm các luận án của các NCS, PGS Tình cho hay, Thông tư 05 do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành năm 2012 quy định rõ thành viên Hội đồng thẩm định phải am hiểu về đề tài và lĩnh vực nghiên cứu của NCS.

Có công trình công bố về lĩnh vực của đề tài luận án trong 3 năm tính đến ngày thành lập hội đồng.

Tuy nhiên, việc thành lập hội đồng có thể tùy tiện theo kiểu “cơ cấu”, cánh hẩu, đãi đằng; để “giao lưu”, “mặt trận” với nhau…

Bởi thế, không ít tình trạng một người ngồi quá nhiều hội đồng; lĩnh vực nào cũng ngồi; chẳng có chuyên môn cũng ngồi; về hưu hàng chục năm không có nghiên cứu, viết lách gì nữa cũng ngồi; làm quan chức ở trên vẫn lộn về ngồi.

Để tìm Hội đồng như vậy, theo vị PGS.TS này cũng không hề khó, ông đã chỉ ra hai cách để tìm:

Thứ nhất, qua hồ sơ luận án lưu tại Thư viện Quốc gia.

Thứ hai, qua lưu trữ ở Phòng Đào tạo của cơ sở đào tạo (với Hội đồng bảo vệ cấp cơ sở và bảo vệ chuyên đề).

Ông cũng khẳng định, từ các hội đồng này, nếu thấy tần suất của “nhà” khoa học nào đó xuất hiện quá nhiều, có thể đặt câu hỏi: Ông/ bà ấy làm việc ở đâu ? Đương chức hay về hưu ? Chuyên môn sâu về lĩnh vực gì ?... và sẽ tìm ra nhiều điều thú vị, kể cả “lợi ích nhóm”.

"Cuối cùng, câu hỏi then chốt cần đặt ra là tại sao NCS và Hội đồng lại như vậy được?", PGS.TS Tình nhấn mạnh bằng một câu hỏi.

Đồng thời, ông cũng nhắn gửi: "Nếu cơ sở đào tạo nào đủ tự tin, cứ mang sản phẩm luận án tiến sĩ của mình trưng bày trước sân, trước cổng để thiên hạ tới xem. Bằng không, nên cúi đầu đóng cửa dạy bảo nhau".