Vụ việc Canada bắt giữ Giám đốc tài chính của tập đoàn truyền thông công nghệ cao Huawei của Trung Quốc, bà Mạnh Vãn Chu, theo yêu cầu của Mỹ đã có thêm những diễn biến mới giúp bộc lộ sự thật và cho phép có thể dự liệu được chiều hướng biến động trong thời gian tới, cũng như mức độ tác động của nó tới mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc.
Giữa lúc Mỹ và Trung Quốc tiến hành đàm phán nhằm giải quyết cuộc xung khắc thương mại thì phía Mỹ đã chính thức cáo buộc tập đoàn Huawei và cá nhân bà Mạnh Vãn Chu một số trọng tội theo luật pháp của Mỹ.
Đương nhiên là phía Mỹ quả quyết là chuyện xung khắc thương mại với Trung Quốc và chuyện truy sát tập đoàn Huawei cùng bà Mạnh Vãn Chu là hai chuyện khác nhau và không liên quan gì đến nhau, nhưng trên thế gian này có đốt đuốc giữa ban ngày cũng chẳng tìm thấy có ai tin lời phân trần ấy của Mỹ.
Phía sau cuộc xung khắc thương mại mà Mỹ đã phát động nhằm vào Trung Quốc là cuộc cạnh tranh chiến lược toàn diện của Mỹ với Trung Quốc.
Trong khi đó, đối với Trung Quốc thì thực chất ở phía sau cuộc đàm phán thương mại này với Trung Quốc còn là ngăn chặn cả việc Canada bắt giữ thương nhân của Trung Quốc lẫn việc Mỹ truy sát tập đoàn Huawei và bà Mạnh Vãn Chu trở thành tiền lệ.
Nói thật mất chức
Ngay trước khi phía Mỹ chính thức truy tố tập đoàn Huawei và bà Mạnh Vãn Chu, có chuyện Đại sứ Canada ở Trung Quốc John McCallum đã đưa ra ý kiến riêng mà hệ lụy của việc này là bị Thủ tướng Canada Justin Trudeau sa thải.
Đầu tiên, ông McCallum cho rằng bà Mạnh Vãn Chu có nhiều cách tránh được không bị dẫn độ sang Mỹ.
Sau đấy, nhà ngoại giao này tự nhận là đã "lỡ lời", nhưng chỉ để rồi một ngày sau đấy lại quả quyết rằng không dẫn độ bà Mạnh Vãn Chu sang Mỹ sẽ có lợi hơn cho Canada.
Diễn biến như thế đủ để cho thấy ông McCallum không "lỡ lời", mà đã bị "vạ miệng" khi nói thẳng ra điều chính giới Canada nghĩ nhưng không dám nói ra công khai.
Đại sứ Canada ở Trung Quốc John McCallum vừa bị sa thải vì "lỡ lời". Ảnh: AP.
Ở đây có hai chuyện:
Thứ nhất, phía Canada tuy đã bắt giữ bà Mạnh Vãn Chu theo yêu cầu của Mỹ, nhưng có nhiều sự lựa chọn quyết sách khác nhau, chứ không phải chỉ có mỗi sự lựa chọn duy nhất là đáp ứng yêu cầu của Mỹ mà lại còn theo kiểu "Mỹ bảo gì cũng phải nghe".
Ở Canada, tòa án sẽ quyết định có dẫn độ hay không dẫn độ bà Mạnh Vãn Chu sang Mỹ, nhưng đấy chỉ là trên danh nghĩa, chứ còn trong thực chất thì không phải luật pháp hay tư pháp mà chính trị quyết định vụ việc này.
Hành lang pháp lý và tư pháp cho xử lý vụ việc này chật hẹp và cứng nhắc, trong khi biên độ dao động cho quyết định chính trị lại khá rộng và linh hoạt.
Ông McCallum với phát biểu đầu tiên đã giúp thiên hạ thấy là chính phủ Canada với Thủ tướng Trudeau tìm cách thoát khỏi tình trạng khó xử hiện tại giữa Mỹ và Trung Quốc bằng giải pháp tránh xung khắc với Trung Quốc và xoa dịu sự không hài lòng của Mỹ - tức là không dẫn độ bà Mạnh Vãn Chu sang Mỹ - chứ không phải bằng dự định làm hài lòng Mỹ và chấp nhận xung khắc với Trung Quốc.
Thứ hai, ông McCallum không phải là kẻ ngoài cuộc ở chuyện này nên biết rất rõ ràng về lợi và hại đối với Canada khi lựa chọn quyết định.
Phía Canada ý thức được rằng không dẫn độ bà Mạnh Vãn Chu sang Mỹ sẽ có lợi hơn cho Canada chứ không phải ngược lại. Sai lầm của ông McCallum là đã không chỉ nói ra sự thật mà còn nói ra sự thật vào thời điểm chưa thích hợp, cụ thể là quá sớm.
Canada bị lộ bài
Một khi "trong nhà chưa tỏ, ngoài ngõ đã tường" như thế thì chính phủ Canada và cá nhân ông Trudeau sẽ phải chịu áp lực gia tăng từ cả phía Mỹ lẫn phía Trung Quốc, càng thêm khó nhanh chóng thành công với việc dàn xếp ở hậu trường với Mỹ và Trung Quốc. Cho nên vị đại sứ này là người mà ông Trudeau phải "thí" trước tiên.
Cho nên bây giờ, khả năng bà Mạnh Vãn Chu bị dẫn độ sang Mỹ trở nên thực tế hơn bởi ông Trudeau đã bị lộ bài và buộc phải dành ưu tiên cho Mỹ trước Trung Quốc. Cũng chính vì thế mà ngay sau đấy, phía Mỹ đã chính thức đề nghị Canada dẫn độ bà Mạnh Vãn Chu cũng như truy tố tập đoàn Huawei và bà Mạnh Vãn Chu.
Những diễn biến mới này làm cho Trung Quốc càng phải gắn thành công của cuộc đàm phán thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc với việc giải quyết ổn thỏa chuyện tập đoàn Huawei và bà Mạnh Vãn Chu.
Từ đó cũng còn có thể thấy không phải cuộc xung khắc thương mại mà chuyện về tập đoàn Huawei và bà Mạnh Vãn Chu mới là thách thức thật sự đối với mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc trong thời gian tới.
* Tiêu đề bài viết do tòa soạn đặt lại.