1. Mourinho giờ đã là một cái tên quá lừng danh trong làng HLV thế giới, với hai chức vô địch Champions League và các danh hiệu quốc nội ở mọi nơi ông đi qua. Nhưng "cây cao bóng cả" đến đâu thì cũng có lúc chỉ là "hạt giống". Và hạt giống của Mourinho đã được gieo ở Benfica.
Tháng 6/2000, sau 4 năm làm trợ lý tại Barcelona cho hai đời HLV là Bobby Robson và Louis van Gaal, Mourinho nộp đơn từ chức để trở lại Bồ Đào Nha. Ông cùng một người bạn lái con Volvo mui trần từ Barcelona trở lại quê nhà. Dẫu chưa kiếm được việc làm ngay, nhưng Mourinho xác định mình phải trở thành một HLV trưởng, thay vì làm trợ lý cho người khác.
Trong cuốn tự truyện do nhà báo Luis Lourenco chấp bút, Mourinho có kể lại lý do vì sao ông muốn ra làm HLV trưởng. Đấy là vì trong năm cuối cùng, ông không còn cảm thấy hài lòng với những quyết định của Van Gaal về chiến thuật nữa. Nhưng chỉ là trợ lý, ông không thể thuyết phục HLV trưởng của mình đổi ý.
Mourinho viết: "Tôi trở về nhà trên tư cách một nhà phê bình hơn là một trợ lý. Trên sân tập tôi luôn trung thành, tận tụy. Nhưng về nhà tôi cứ suy nghĩ: tại san Van Gaal lại quyết thế này mà không thế kia. Khi ấy tôi biết vị trí trợ lý đã quá nhỏ bé so với suy nghĩ của mình".
Mourinho chỉ mất có 3 tháng để được một CLB trong nước trong nước liên hệ. Và đấy chính là gã khổng lồ Benfica. Trong khi ăn tối cùng gia đình vào một ngày tháng 9/2000, Mourinho nhận điện thoại từ tay người vợ Tami. Và cuộc gọi ấy đã thay đổi cuộc đời ông mãi mãi.
Một ngày trước đó, Benfica đá với Estrela da Amadora ở vòng 5 giải Bồ Đào Nha. Benfica thắng 2-1, nhưng lại chơi rất thiếu thuyết phục. Cộng với thành tích tệ hại trước đó, CĐV Benfica muốn HLV Jupp Heynckes phải bị sa thải. Chủ tịch Vale e Azevedo xuống tay "trảm" Heynckes, và chọn người thay thế là Mourinho, một cái tên ít ai biết vào thời điểm ấy.
2. Mourinho rời nhà ở Setubal, lái xe đi ngay trong đêm để đến Lisbon. Chờ anh ở thủ đô là Giám đốc điều hành Alvaro Braga Junior và Giám đốc thể thao Michel Preud'Homme. Họ cùng lái xe đến nha Chủ tịch Azevedo. Azevedo vào vấn đề ngay khi đề nghị Mourinho dẫn dắt CLB của mình.
Sau khi đồng ý những điều khoản trong hợp đồng, Mourinho mới hỏi vì sao Azevedo lại chọn mình. Trước sự ngạc nhiên của tất cả, Azevedo tỉnh bơ trả lời: ông thực ra chả biết gì về bóng đá cả. Nhưng Preud'Homme và Braga đã tiến cử thì ông ký hợp đồng mà thôi.
Benfica lúc này đang trải qua một giai đoạn khó khăn. Ngân quỹ trống rỗng khiến họ chỉ còn dùng được những cầu thủ tự đào tạo, hoặc những bản hợp đồng trong nước. Azevedo đề nghị Mourinho ký hợp đồng 6 tháng, kèm theo điều khoản gia hạn thêm hai năm nếu Azevedo tiếp tục trúng cử Chủ tịch. Và thế là Mourinho trở thành HLV trẻ tuổi nhất lịch sử Benfica, ở tuổi 37.
Khi tiếp xúc các cầu thủ Benfica lần đầu tiên trên sân tập, Mourinho nản ngay. Chỉ có bốn cầu thủ là đủ tiêu chuẩn của Mourinho đặt ra gồm có (Fernando) Meira, (Carlos) Marchena, (Robert) Enke và (Pierre) Van Hooijdonk. Có một nhóm cầu thủ khác như Miguel, Geraldo, Joao Tomas, Carlitos, Diogo Luis và Maniche có tố chất, nhưng phải tập luyện nhiều để cải thiện tư duy chiến thuật.
Mourinho đã khởi nghiệp với đội ngũ rất hạn chế ấy. Trận đầu tiên của ông diễn ra ngày 23/9/2000, đối thủ là Boavista. Mourinho chỉ mất có 60 giây để... nhận bàn thua đầu tiên. Có lẽ chưa có HLV khởi nghiệp nào lại thua sớm như thế. 0-1 là tỷ số cuối cùng của trận đấu.
Sau thất bại, Mourinho phân tích tình hình và nhận ra vấn đề ở khâu tập luyện. Có 4, 5 cầu thủ thường xuyên không tập. Họ tận dụng quan hệ với các bác sĩ để ngụy tạo chấn thương, hòng ngồi ngoài nghỉ tập. Một số khác thì tập rất lấy lệ.
Mourinho nghĩ ra một kế, kéo các cầu thủ trẻ lên tập cùng, hứa với họ là ai thể hiện tốt sẽ được kéo lên đội 1 tức thì. Những cầu thủ trẻ còn rất sung, nghe được tập với các ngôi sao đội 1 thì máu ngay. Các cầu thủ của đội một thấy mình đứng trước nguy cơ mất vị trí thì cũng lập tức siên năng trở lại.
Sau hai tháng, Benfica thay đổi. Và những trận thắng bắt đầu xuất hiện nhiều hơn. CĐV bắt đầu thích Mourinho. Nhưng bất ngờ xảy ra khi Joao Vale e Azevedo thất cử Chủ tịch về tay Manuel Vilarinho. Và Vilarinho không muốn chọn HLV mà Azevedo đã mời về. Thế là Mourinho không được ký hợp đồng tiếp. Sau đó, ông nhận lời cầm quân cho CLB Uniao de Leiria, bước đệm để sau đó sang Porto và làm nên lịch sử.
Hôm nay, Mourinho trở lại Benfica, chắc chắn không ít bồi hồi khi nhìn lại chặng đường khởi nghiệp của mình cách đấy 17 năm.