10,3 triệu tấn carbon giảm phát thải từ rừng, tương đương với 10,3 triệu tín chỉ carbon đầu tiên của Việt Nam đã nhận được 80% tổng kinh phí (tức là hơn 41 triệu USD) từ Ngân hàng Thế giới.
Việt Nam là một trong những quốc gia tiềm năng với các dự án về tín chỉ carbon. Rừng Việt Nam có tiềm năng tạo ra khoảng 50 - 70 triệu tấn tín chỉ carbon rừng dôi dư, nếu xuất khẩu thành công thì nguồn thu có thể lên đến hàng nghìn tỷ đồng.
Việt Nam hiện có trên 14,7 triệu ha rừng với tỷ lệ che phủ trên 42%, trong đó rừng tự nhiên chiếm hơn 10 triệu ha, rừng trồng hơn 4,5 triệu ha. Theo nghiên cứu, nếu áp dụng diện tích từng loại rừng ở từng vùng thì tổng lượng carbon được hấp thụ và lưu giữ ở Việt Nam rất lớn.
Việt Nam bắt đầu tham gia một số thỏa thuận, đề án, dự án thí điểm liên quan đến giảm phát thải. Tuy nhiên, các thỏa thuận này mới dừng ở bước nghiên cứu khả thi, hiện chỉ có Thỏa thuận ERPA Bắc Trung Bộ được ký.
Việt Nam nhận hơn 41 triệu USD
Thỏa thuận giảm phát thải vùng Bắc Trung Bộ (ERPA) gồm các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế giai đoạn 2018-2024 đã được ký giữa Việt Nam (Bộ NN&PTNT) và Ngân hàng thế giới (WB). Theo Thỏa thuận này, Việt Nam chuyển nhượng 10,3 triệu tấn CO2 cho WB với đơn giá 5USD/tấn với tổng giá trị là 51,5 triệu USD. Đến nay WB đã chuyển cho Việt Nam trên 41 triệu USD tương đương 80% tổng kinh phí.
Sau hơn 2 năm ký Thỏa thuận, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 107 ngày 28/12/2022 về thí điểm chuyển nhượng kết quả giảm phát thải và quản lý tài chính Thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính vùng Bắc Trung Bộ.
Trong thời gian tới, ERPA sẽ là Thỏa thuận về chuyển nhượng các-bon rừng thành công đầu tiên ở Việt Nam.
Tín chỉ carbon là gì?
Đây là giấy phép cho phép mỗi cơ sở sản xuất kinh doanh phát thải khí CO2. Mỗi tín chỉ carbon được xác nhận là 1 tấn CO2, hoặc 1 tấn khí nhà kính khác quy đổi ra 1 tấn CO2. Chủ rừng có thể quy đổi diện tích rừng đang quản lý, bảo vệ… ra lượng hấp thụ khí CO2, ra tín chỉ carbon và có thể bán tín chỉ này tại thị trường carbon.
Tín chỉ carbon được xem là mặt hàng mới, được tạo ra khi thực hiện các hoạt động cắt giảm phát thải hoặc hấp thụ khí nhà kính.
Không còn nghi ngờ về tiềm năng rất lớn nếu chúng ta bán được tín chỉ carbon ra thị trường thế giới. Để tham gia thị trường này, từ năm 2018, tỉnh Quảng Nam phối hợp với các tổ chức quốc tế để xây dựng đề án phát triển rừng bền vững. Tháng 5/2021, Thủ tướng Chính phủ đồng ý chủ trương để tỉnh Quảng Nam nghiên cứu, lập đề án thí điểm kinh doanh tín chỉ carbon rừng.. trong thời gian từ năm 2021-2025. Tuy nhiên, sau 2 năm triển khai đề án, mọi thứ vẫn còn trên giấy.
Khó khăn trong chuyển nhượng carbon rừng
Vườn quốc gia Sông Thanh - Quảng Nam. Với diện tích hơn 75 ngàn hecta, hệ sinh thái rừng gần như nguyên vẹn, đây được xem là đai rừng tự nhiên liền mạch lớn nhất miền Trung. Theo đề án bán thí điểm tín chỉ carbon, năng lực hấp thụ CO2 của vườn quốc gia sông Thanh, trung bình mỗi năm, chủ rừng có thể thu về hàng chục tỷ đồng. Đây sẽ là nguồn kinh phí rất lớn để chi trả cho gần 300 nhân viên giữ rừng chuyên trách. Sau hai năm có chủ trương thí điểm đề án bán tín chỉ carbon của Chính phủ, đề án vẫn chưa triển khai được.
Với diện tích gần 500.000 hecta rừng, độ che phủ hơn 60%, trung bình mỗi năm rừng Quảng Nam sẽ tạo được 1 triệu tín chỉ. Nếu giao dịch thành công, Quảng Nam có thể thu được 130 tỷ đồng. Nguồn thu này lớn hơn nhiều so với nguồn thu từ dịch vụ môi trường rừng hiện có. Không chỉ có những người trực tiếp giữ rừng mà ngay chính quyền các địa phương có rừng rất kỳ vọng vào đề án này.
Việt Nam hiện có trên 14,7 triệu ha rừng với tỷ lệ che phủ trên 42%, trong đó rừng tự nhiên chiếm hơn 10 triệu ha, rừng trồng hơn 4,5 triệu ha.
Bán tín chỉ carbon thực chất là 'bán không khí thu kinh phí'. Trong hai năm qua, các cơ quan chuyên môn của tỉnh Quảng Nam đã làm việc với nhiều tổ chức quốc tế, đơn vị tư vấn, thẩm định hồ sơ. Theo lãnh đạo chi cục Kiểm lâm tỉnh Quảng Nam, đến nay, hồ sơ thẩm định vẫn chưa hoàn thiện, địa phương cũng chưa chọn được đối tác làm tư vấn nên chưa thể triển khai trên thực tế.
Còn rất nhiều vướng mắc để bán tín chỉ carbon ra thị trường thế giới để thu tiền. Vướng mắc về chính sách, cơ chế, con người... nên các hoạt động thí điểm về phát triển dự án carbon chưa được phê duyệt để thực hiện đăng ký và ban hành được tín chỉ ra thị trường. Trong khi đó những nước gần chúng ta như Indonesia, họ đã đưa vào vận hành sàn giao dịch carbon.
Indonesia khai trương sàn giao dịch carbon đầu tiên
Phát biểu tại buổi lễ, Tổng thống Joko Widodo nhấn mạnh đây là đóng góp thực sự của Indonesia cùng thế giới chống lại cuộc khủng hoảng khí hậu, đồng thời cho rằng sàn giao dịch carbon sẽ giúp nước này đạt được các cam kết khí hậu đã được thống nhất theo Hiệp định Paris 2015 về biến đổi khí hậu nhằm ngăn nhiệt độ toàn cầu tăng quá 1,5 độ C.
Tổng thống Joko Widodo nói Indonesia có tiềm năng to lớn trong nỗ lực giảm carbon, đặc biệt là các giải pháp dựa vào tự nhiên. Sàn giao dịch carbon này có thể tạo ra một nền kinh tế bền vững mới, ước tính đạt trị giá tiềm năng ít nhất 3 triệu tỷ rupiah (194 tỷ USD).
Theo Sở giao dịch chứng khoán Indonesia. Ít nhất có 13 giao dịch đã được tiến hành vào đầu phiên giao dịch với hơn 459.000 tấn carbon được trao đổi.
Được biết, Indonesia là một trong những nước phát thải carbon hàng đầu thế giới và cũng là nước xuất khẩu than lớn nhất thế giới. Nước này đã cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2060, với định hướng thay thế sản xuất điện than bằng năng lượng tái tạo.
Hiện có 46 quốc gia và 35 vùng lãnh thổ áp dụng hoặc lên kế hoạch áp dụng công cụ định giá carbon, với tổng lượng khí nhà kính được kiểm soát 12 tỷ tấn CO2. Đây là hướng đi tiềm năng bởi chỉ tính riêng năm 2019, nguồn thu từ định giá carbon toàn cầu lên đến 45 tỷ USD.
Tại Việt Nam, ước tính có thể bán ra 57 triệu tín chỉ carbon cho các tổ chức quốc tế và nếu tính theo giá 5 USD/tín chỉ, mỗi năm, có thể thu về hàng trăm triệu USD.
Lâm nghiệp là ngành không những có vai trò đặc biệt quan trọng để Việt Nam thực hiện các cam kết quốc tế mà còn là nguồn tài chính rất có tiềm năng thông qua thương mại carbon rừng - nếu chúng ta biết nắm bắt cơ hội ngay từ bây giờ.
Ông Phạm Hồng Lượng - Phó Chánh Văn phòng Ban Chỉ đạo Trung ương Chương trình Phát triển Lâm nghiệp bền vững và PGS. TS Nguyễn Bá Ngãi - Phó Chủ tịch Hội Chủ rừng Việt Nam sẽ cùng bàn luận để làm rõ hơn về vấn đề này.