Ông chính là vua Hàm Nghi (tên thật Nguyễn Phúc Ưng Lịch) con trai thứ năm của Kiên Thái Vương Nguyễn Phúc Hồng Cai. Từ nhỏ, ông sống trong cảnh bần hàn, dân dã với mẹ chứ không như hai người anh ruột ở trong cung là vua Đồng Khánh và vua Kiến Phúc.
Năm 1884, vua Hàm Nghi được các phụ chính đại thần chủ trương chống Pháp là Nguyễn Văn Tường và Tôn Thất Thuyết đưa lên ngôi lúc 13 tuổi. Sau khi kinh đô Huế thất thủ năm 1885, vua Hàm Nghi được Tôn Thất Thuyết đưa vào rừng núi Tân Sở. Tại đây, vua ban chiếu Cần Vương, kêu gọi sĩ phu và nông dân nổi dậy chống Pháp giành độc lập. Chẳng bao lâu, phong trào kháng chiến chống Pháp bùng lên mạnh mẽ ở khắp mọi nơi trên cả nước.
Chân dung tự họa của vua Hàm Nghi. (Ảnh tư liệu)
Quân Pháp ra sức kêu gọi vua Hàm Nghi đầu hàng nhưng bất thành. Đến năm 1888, Nguyễn Đình Tình và Trương Quang Ngọc phản bội, khiến vua bị bắt. Quân Pháp dùng mọi chiêu thức dụ dỗ, mua chuộc nhưng đều bị ông từ chối. Trước sự bất khuất đó, chúng đành đưa vua Hàm Nghi lên thuyền, đày đến Algeria - một thuộc địa của Pháp ở Bắc Phi.
Kể từ đó, vua Hàm Nghi đã sống ở Algeria suốt 56 năm. Ông trở thành vị vua duy nhất trong lịch sử Việt Nam đi đày ở châu Phi và lấy vợ nơi đây.
Trong thời gian lưu đày ở Algeria, vua Hàm Nghi bắt đầu học tiếng Pháp và được người phiên dịch tên Trần Bình Thanh giới thiệu gặp gỡ họa sĩ Marius Reynaud. Từ đó, ông được hướng dẫn tiếp thu hội họa phương Tây.
Năm 1896, vua Hàm Nghi vẽ bức chân dung tự họa bằng chì than đầu tiên. Bức chân dung được vẽ theo ảnh chụp khi nhà vua mới lưu vong vài năm và trang phục trong ảnh vẫn thuần túy phong cách hoàng gia nhà Nguyễn.
Sau đó, ông đã in sao hàng loạt và tặng bức họa này cho những người ông gặp như tấm thẻ xã giao theo phong tục thời bấy giờ, nhưng mục đích chính là muốn nói: "Tôi vẫn là vua của nước An Nam và người Pháp không thể khuất phục được lòng yêu nước, lòng tự tôn dân tộc của vị vua như tôi" .
Những bức tranh của ông khi đó được vẽ dưới cái tên họa sĩ Tử Xuân. Rất ít người biết họa sĩ Tử Xuân từng 3 lần tổ chức triển lãm tại Paris, Pháp.
Năm 1944, vua Hàm Nghi qua đời vì bệnh ung thư dạ dày tại biệt thự Gia Long, Thủ đô Alger. Ngày nay, ở Việt Nam có rất nhiều công trình, đường phố mang tên ông.
