Khởi đầu nghiệp nhà binh
Mikhail Grigoryevich Efremov sinh ngày 27/2/1897 tại thành phố Tarusa, tỉnh Kaluga, trong một gia đình nghèo. Khi đến tuổi trưởng thành, Efremov được gọi vào Quân đội đế chế Nga.
Người lính trẻ đã qua huấn luyện và trường chuyên môn và tham gia chiến đấu trong Thế chiến I. Tại mặt trận Tây Nam, tham gia vào cuộc đột phá của Brusilovsky, Efremov luôn chứng tỏ mình là một quân nhân xuất sắc, được quý mến và tôn trọng. Trở về từ chiến trường, Efremov vào làm việc tại một nhà máy.
Thế rồi Cách mạng Tháng Mười nổ ra, trên đường phố thủ đô ngày càng có nhiều xung đột giữa những người ủng hộ Chính phủ lâm thời và Chính phủ Xô viết. Tháng 2/1918, Efremov trở thành một chiến sĩ Hồng quân.
Cùng năm đó, ông được bổ nhiệm làm đại đội trưởng một đại đội thuộc Lữ đoàn bộ binh Moscow số 1. Trong Nội chiến, Efremov đã chiến đấu trên Mặt trận Kavkaz và phía Nam. Vì hoàn thành nhiệm vụ xuất sắc trong chiến dịch Baku, Efremov được trao tặng Huân chương Cờ Đỏ và Huân chương Cờ Đỏ hạng nhất của Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Azerbaijan.
Chân dung tướng Efremov (1897-1942); Nguồn: wikipedia.org
Trong những năm hòa bình, ông đã thành công trong nghiệp nhà binh - từng là cố vấn quân sự tại Trung Quốc (1927), Sư đoàn trưởng sư đoàn bộ binh, tốt nghiệp nhiều khóa học và học viện, sau đó, làm Tư lệnh một số quân khu và đã chứng tỏ là một người chỉ huy có bản lĩnh.
Cuối những năm 1930, trong quân đội đã diễn ra một cuộc thanh trừng lớn. Efremov bị buộc tội âm mưu cấu kết với “kẻ thù của nhân dân” Tukhachevsky, bị quản thúc tại gia và hơn hai tháng bị thẩm vấn điều tra.
Vấn đề phức tạp đến mức đích thân nhà lãnh đạo Stalin thẩm vấn ông. Efremov đã tự bảo vệ mình thành công, vụ án đã được đóng lại. Năm 1940, Efremov được phong hàm Trung tướng.
Chiến công cuối cùng
Trước thềm chiến tranh, Efremov là một vị tướng giàu kinh nghiệm. Ông chỉ huy Tập đoàn quân số 21 chiến đấu ở những hướng khó khăn và nguy hiểm.
Tháng 10/1941, một bổ nhiệm định mệnh đã diễn ra - Efremov trở thành Tư lệnh Tập đoàn quân số 33. Một trong những chiến dịch nổi bật nhất của ông là chiến dịch Naro-Fominsk - Tập đoàn quân số 33 đã dũng cảm tổ chức phòng thủ, trấn giữ các tuyến đường chiến lược quan trọng.
Cuộc tấn công của kẻ thù đã bị đập tan, hơn một trăm phương tiện chiến đấu của Đức đã bị phá hủy, hàng ngàn lính phát xít bị tiêu diệt, và Naro-Fominsk, Borovsk, Vereya đã được giải phóng.
Ảnh Tướng Efremov (trái) chụp với Kliment Voroshilov (về sau là Nguyên soái); Nguồn: wikipedia.org
Sau các trận đánh ác liệt, khi các nhóm quân của Efremov cần tiếp viện, bổ sung trang bị và đạn dược, ông nhận được lệnh tấn công Vyazma với ý đồ đưa quân Đức vào vòng vây từ tướng Zhukov. Nhưng việc thiếu lực lượng và vũ khí, điều kiện thời tiết khó khăn và sự chống trả quyết liệt của quân phát xít đã không cho phép thực hiện kế hoạch.
Lực lượng đột kích chính của ông bị quân Đức bao vây. Không đầu hàng, các chiến sĩ Hồng quân đã thực hiện các cuộc tấn công vào hậu phương Đức, tiêu diệt binh lính, trang thiết bị, nhưng đạn dược và thực phẩm dự trữ đã cạn.
Đức quốc xã quyết định xóa sổ Tập đoàn quân số 33 và bắt sống tướng chỉ huy, kêu gọi ông đầu hàng. Efremov không tuân lệnh Zhukov, quyết định phá vây rút lui, và bị thương nặng.
Biết vị Tư lệnh bị thương, nhà lãnh đạo Liên Xô đã gửi một máy bay đến đón, nhưng Efremov đã từ chối rời bỏ vị trí chiến đấu, rời bỏ binh sĩ của mình.
Ông đưa cho viên sĩ quan cờ truyền thống của Tập đoàn quân để chúng không bị rơi vào tay kẻ thù và gửi các chiến sĩ bị thương về hậu phương bằng máy bay. Một số binh sĩ đã trốn thoát khỏi vòng vây địch, riêng Tướng Efremov bị ba vết thương, không thể di chuyển, cấp dưới phải bế ông trên tay.
Trước thời điểm của đợt tấn công tiếp theo, nhận ra sự vô vọng của tình hình và không muốn trở thành tù binh, Tướng Efremov đã tự bắn bằng viên đạn cuối cùng. Thi thể của Efremov được quân Đức tìm thấy. Với sự tôn trọng sâu sắc vị tướng dũng cảm, những người bên kia chiến tuyến đã mai táng ông theo nghi thức nhà binh tại làng Slobodka vào ngày 19/4/1942.
Theo Trung tướng Yuri Ryabov (cựu chiến binh của Tập đoàn quân số 33), thi thể của Efremov được đưa đến phần huyệt trên chiếc giá do ngựa kéo, nhưng viên tướng Đức ra lệnh chuyển sang một chiếc băng ca.
Tượng đài vinh danh Tướng Efremov tại Vyazma; Nguồn: wikipedia.org
Tại sự kiện, viên tướng Đức đã bố trí binh sĩ Hồng quân bị bắt làm tù binh xếp hàng trước binh lính Đức và nói: Các bạn phải chiến đấu vì nước Đức một cách dũng cảm và gan dạ như vị tướng này chiến đấu vì quê hương của ông ta! Theo các sử gia quân sự, những từ này có thể là do Walter Model - người sau này trở thành Thống soái, hoặc của Tướng Đức Arthur Arthuridid, nói.
Vinh danh người Anh hùng
Ngay sau chiến tranh, pho tượng năm người đã được xây dựng ngay trên quảng trường chính của Vyazma bị chiến tranh tàn phá, bên dưới là dòng chữ: "Vinh quang vĩnh cửu những anh hùng đã ngã xuống trong cuộc chiến vì tự do và độc lập của đất nước chúng ta".
Có truyền thuyết rằng, tượng đài được đúc bằng các vỏ đạn còn lại trên đường phố sau các trận đánh ác liệt. Nhà điêu khắc đã có một ý tưởng sâu sắc - tạo ra một tượng đài vinh danh Efremov - không phải là một Anh hùng đơn độc, mà là một người chỉ huy cùng với các binh sĩ dũng cảm của mình.
Phần thưởng quan trọng và cao quý nhất đã đến với Efremov sau đó rất lâu - năm 1996, bằng Sắc lệnh của Tổng thống Liên bang Nga, vì lòng dũng cảm và chủ nghĩa anh hùng thể hiện trong các trận chiến đấu chống quân Đức Quốc xã xâm lược của cuộc Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại 1941-1945, Trung tướng Efremov Mikhail Grigoryevich đã được truy tặng danh hiệu Anh hùng Liên bang Nga.