Theo người phát ngôn lực lượng Không quân Ukraine Yury Ignat, kể từ tháng 2/2022 đến nay Nga đã phóng 300 quả tên lửa Kh-22 và Kh-32 vào các mục tiêu ở Ukraine. Tuy nhiên, các hệ thống phòng không của Kiev chưa thể đánh chặn được một quả tên lửa nào trong số này.
Bình luận của ông Ignat được đưa ra sau khi Moscow tiến hành một cuộc tấn công tên lửa quy mô lớn nhằm vào các mục tiêu trên khắp Ukraine trong những ngày cuối năm 2023.
Máy bay ném bom Tu-22M-3 của Nga mang theo 2 quả tên lửa Kh-22. Ảnh: The Aviation Geek Club
“Tên lửa Kh-22 bay với tốc độ 4.000km/h, nó lao vào mục tiêu chủ yếu theo quỹ đạo đạn đạo nên việc đánh chặn không hề dễ dàng. Chúng tôi cần các hệ thống phòng không đặc biệt như Patriot. Đối phương đã sử dụng hơn 300 tên lửa loại này kể từ khi xung đột bùng phát. Ngoài Kh-22, họ còn có phiên bản hiện đại hóa là Kh-32. Có lẽ hiện nay những tên lửa này cũng đã được sử dụng”, ông Ignat nói.
Nga đã sử dụng cả tên lửa siêu thanh Kh-47M2 Kinzhal và tên lửa hành trình Kh-22 để tấn công các mục tiêu kiên cố và có giá trị cao như kho chứa dưới lòng đất và các trung tâm chỉ huy ở Ukraine.
Tên lửa Kinzhal được sử dụng để tấn công chính xác vào các mục tiêu như trung tâm ra quyết định của Ukraine, trong khi Kh-22, do đầu đạn lớn hơn, thường được dùng để tấn công các mục tiêu khu vực rộng lớn hơn như kho nhiên liệu và đạn dược.
Tên lửa Kh-22 được phát triển từ đầu những năm 1960 nhằm xuyên thủng hệ thống phòng không của đối phương và tiêu diệt các tàu chiến cỡ lớn như tàu sân bay, căn cứ quân sự, nhà máy điện và cầu đường.
Kh-32 là biến thể nâng cấp của Kh-22. Kh-32 được thiết kế để trang bị cho máy bay ném bom siêu thanh Tu-22M3 và được đưa vào sử dụng từ năm 2016. Biến thể mới được trang bị đầu đạn thông thường, động cơ tên lửa cải tiến và đầu dò hình ảnh radar mới. Kh-32 có đầu đạn nhỏ hơn phiên bản trước đó nhưng có tầm bắn xa hơn.
Đầu dò của tên lửa Kh-22 hoạt động ở tần số cố định nên dễ bị gây nhiễu. Trong khi đầu dò radar đa tần của Kh-32 ít bị gây nhiễu hơn.
Những đặc tính dưới đây lý giải vì sao Ukraine khó đánh chặn tên lửa Kh-22/Kh-32 hơn so với tên lửa siêu thanh Kinzhal.
Đặc điểm hành trình bay của Kh-22
Kh-22 bay với tốc độ từ Mach 3,5 - 4,6 (4.000 – 5.400km/h hoặc 1.100 - 1.500 m/s) ở độ cao lên tới 40 km. Tên lửa có tầm bắn tối đa 1.000 km. Đầu dò radar của nó có thể khóa mục tiêu ở các phạm vi khác nhau trong khoảng 200 - 300 km.
Tên lửa được cho là có hai chế độ phóng: tầm cao hoặc tầm thấp.
Ở chế độ tầm cao, tên lửa leo lên độ cao 27.000 m và lao xuống mục tiêu với tốc độ cao, ở giai đoạn cuối là khoảng Mach 4,6.
Ở chế độ tầm thấp, tên lửa Kh-22 leo lên độ cao 12.000 m và lao xuống mục tiêu với tốc độ khoảng Mach 3,5.
Kh-22 có ba phần quỹ đạo: quỹ đạo phóng để đạt độ cao hành trình, quỹ đạo hành trình khi bay ở độ cao 40 km và quỹ đạo ở giai đoạn cuối khi lao xuống để tấn công mục tiêu.
Cả Kh-22 và Kinzhal đều sử dụng dẫn đường quán tính chính xác để đến mục tiêu và so sánh hình ảnh radar để theo dõi thiết bị đầu cuối. Cả 2 loại tên lửa này đều không thể bị gây nhiễu.
Có lẽ tính năng nổi bật nhất của Kh-22 là khả năng trao đổi thông tin mục tiêu trong quá trình bay với một tên lửa Kh-22 khác.
Theo truyền thông Nga, khả năng này được tích hợp nhằm đánh lừa lực lượng phòng không đối phương khi tấn công nhóm tác chiến tàu sân bay (CBG).
Khi tấn công một nhóm tác chiến tàu sân bay, chỉ có một tên lửa bật thiết bị tìm kiếm radar của nó để xác định chính xác vị trí của tàu sân bay. Các tên lửa khác trong nhóm, có thể đến từ các hướng khác nhau, vẫn “ở trong bóng tối” bằng cách tắt đầu dò. Nếu tên lửa có đầu dò chủ động bị bắn hạ, một tên lửa khác trong nhóm có thể thay thế vai trò này.
Nếu hoạt động theo cặp, một tên lửa được trang bị cảm biến phát xạ radar có thể hoạt động như một mồi nhử. Nó sẽ tự lộ diện như một mục tiêu chỉ để xác định vị trí của radar phòng không đối phương.
Sau đó khi xác định được radar phòng không đối phương, nó có thể chuyển tọa độ đến tên lửa còn lại trong cặp và tên lửa này sẽ lao xuống gần như thẳng đứng từ độ cao rất lớn và phá hủy mục tiêu.
Thách thức đối với tên lửa phòng không
Kh-32 được thiết kế để tránh né các hệ thống phòng không (AD) của đối phương bằng cách bay vượt quá giới hạn tốc độ và độ cao của chúng, sau đó lao xuống mục tiêu ở những góc gần như thẳng đứng. Radar phòng không không thể theo dõi mục tiêu trên đầu hoặc gần trên đầu.
Kinzhal cũng được thiết kế tương tự để tránh né các hệ thống phòng không của đối phương bằng cách bay vượt quá tốc độ và độ cao giao chiến của chúng. Mặc dù nhỏ hơn và nhẹ hơn đáng kể so với Kh-22 nhưng Kinzhal có tầm bắn xa hơn.
Cả Kh-32 và Kinzhal đều là mục tiêu khí động học chứ không phải mục tiêu đạn đạo. Tốc độ và độ cao tiếp cận của chúng vượt xa phạm vi hoạt động của các hệ thống phòng không của NATO được triển khai ở Ukraine, bao gồm cả hệ thống Patriot của Mỹ.
Khi đến gần mục tiêu, độ cao của chúng có thể nằm trong phạm vi giao chiến của hệ thống phòng không, nhưng tốc độ cao khiến chúng rất khó bị đánh chặn.
Vì sao Kh-22 khó đánh chặn hơn Kinzhal?
Không quân Ukraine tuyên bố hệ thống Patriot do phương Tây chuyển giao đã giúp họ bắn hạ 15 tên lửa siêu thanh Kinzhal của Nga. Tuy nhiên, Kiev thừa nhận, các lực lượng nước này chưa thể đánh chặn được một quả tên lửa Kh-22/Kh-32 nào.
Tên lửa Kh-22 được cho là hoàn toàn bất khả xâm phạm trước các hệ thống đánh chặn và phòng không của đối phương vì nó có thể chịu được đòn tấn công từ pháo cỡ nòng 20 mm hoặc tên lửa không đối không.
Ukraine có thể “sợ” Kh-22 hơn Kinzhal vì lực lượng Nga đã sử dụng nhiều Kh-22/Kh-32 hơn so với Kinzhal; biến thể Kh-22 với đầu đạn nặng 900 kg có sức tàn phá mạnh hơn trong khi Kh-32 đã chứng tỏ nó khó bị bắn hạ hơn các tên lửa siêu thanh như Kinzhal và Iskander-M.