Ông Trump nỗ lực tìm lối ra cho nông sản Mỹ giữa thương chiến với Trung Quốc
Ngoài ra, các thỏa thuận tiềm tàng này có thể được coi là một nhân tố giúp ích cho ông trong các cuộc đàm phán thương mại với Trung Quốc.
Tổng thống Trump luôn phản đối các sáng kiến thương mại đa phương, cho rằng những bên tham gia có thể thu lợi từ Mỹ. Chính vì thế, ngay sau khi được bầu làm tổng thống, ông tuyên bố Mỹ sẽ rút khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP). Ông cũng không hài lòng với Hiệp định Khu vực Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA) vốn tồn tại gần 1/4 thế kỷ, do đó, ông chuyển NAFTA giữa Mỹ, Canada và Mexico theo các điều khoản mới và dưới tên gọi mới USMCA.
Tổng thống Mỹ đình chỉ các cuộc đàm phán với Liên minh châu Âu (EU) về Hiệp định Đối tác Thương mại và Đầu tư xuyên Đại Tây Dương (TTIP). Rõ ràng, chính sách hiện nay của Mỹ là ký kết các hiệp định thương mại song phương. Mỹ đang xem xét khả năng ký thỏa thuận thương mại tự do giữa Mỹ và Vương quốc Anh sau khi nước này rời EU. Còn hiện tại, như tờ New York Times nhận định, ông Trump đặt mục tiêu ký các thỏa thuận song phương với Nhật Bản và Ấn Độ.
Tổng thống Mỹ Donald Trump và thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi (phải) tại một cuộc mít tinh ở sân vận động NRG, Houston, bang Texas, Mỹ, ngày 22/9/2019 (Ảnh: Reuters)
Theo một tuyên bố được Nhà Trắng công bố trong mới đây, chính quyền Trump đã đạt được thỏa thuận thương mại sơ bộ về hàng rào thuế quan với Nhật Bản, tài liệu cuối cùng sẽ được ký trong vài tuần tới.
Theo báo Nikkei của Nhật, thỏa thuận này nhằm giảm hoặc bãi bỏ hoàn toàn thuế nhập khẩu đối với các sản phẩm nông nghiệp của Mỹ như thịt bò, thịt lợn, lúa mì và rượu vang. Do đó, ông Trump đang cố gắng giảm thiểu những hậu quả tiêu cực khi rời bỏ TPP, đó là việc nông dân Mỹ mất lợi thế cạnh tranh tại thị trường châu Á - Thái Bình Dương.
Trong bối cảnh chiến tranh thương mại với Trung Quốc, nông dân Mỹ phải chịu thiệt hại gần như hơn bất kỳ ai khác vì đã mất thị trường chính tiêu thụ các sản phẩm của họ. Trong khi đó, đây chính là nhóm cử tri then chốt trong cuộc tái tranh cử tổng thống năm 2020 của ông Trump, vì vậy ông đang cố gắng hết sức để thúc đẩy các thỏa thuận song phương, tạo điều kiện cho việc xuất khẩu nông sản Mỹ ra nước ngoài.
Trong khi đó, New York Times cho rằng Nhật hy vọng sẽ bãi bỏ các rào cản của Mỹ đối với các sản phẩm công nghệ của nước này.
Mỹ cũng đang cố gắng đi đến thỏa thuận với Ấn Độ. Theo thông tin từ phía Nhà Trắng, ông Trump đã gặp Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi vào ngày 22/9 vừa qua. New York Times trích dẫn các nguồn tin nắm rõ tình hình các cuộc đàm phán giữa hai nước cho biết thỏa thuận có thể bao gồm việc Ấn Độ giảm thuế đối với nông sản Mỹ và đưa ra mức thuế tối đa đến 20% đối với hàng điện tử nhập khẩu trị giá 5.000 rupee (70 USD). Tuy nhiên, đổi lại, Ấn Độ có thể yêu cầu Mỹ khôi phục việc áp dụng ưu đãi theo Hệ thống Ưu đãi Tổng quát (GSP).
Trước đó, ông Trump đã loại Ấn Độ ra khỏi chương trình GSP - quy định miễn thuế nhập khẩu đối với một số loại hàng hóa từ các quốc gia đang phát triển. Trump giải thích quyết định của mình rằng "Ấn Độ đã không thuyết phục được Mỹ rằng họ sẽ cung cấp quyền tiếp cận thị trường nội địa một cách công bằng".
Tổng thống Trump và thủ tướng Nhật Shinzo Abe trước giờ tham dự bữa trưa làm việc tại nhà khách cung điện Akasaka, Tokyo, Nhật Bản, ngày 27/5/2019 (Ảnh: Reuters)
Trung Quốc xúc tiến lấp khoảng trống đa phương Mỹ để lại
Trong cuộc phỏng vấn với Sputnik, phó giáo sư Xu Yudong của trường Kinh doanh thuộc trường Đại học Ludong (Trung Quốc) lưu ý rằng các thỏa thuận song phương do Mỹ đề xuất chỉ có thể hoạt động trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, đến cuối cùng, việc Mỹ chỉ trông cậy vào các hiệp định song phương khó có thể được đền đáp và Washington sẽ buộc phải quay trở lại định dạng đa phương.
Ông Xu nhấn mạnh, "Đương nhiên các thỏa thuận đa phương phải tính đến lợi ích của tất cả các bên, nếu không thì không thể đạt được thỏa thuận. Định dạng của các hiệp định song phương của Mỹ mang tính ngắn hạn. Theo quan điểm của Mỹ, các cuộc đàm phán đa phương khó thực hiện hơn vì hầu hết các quốc gia ở cấp độ phát triển khác nhau và rất khó đạt được thỏa thuận vừa lòng tất cả mọi người. Mỹ sẽ chọn cách đi theo đường vòng.
Đầu tiên, Mỹ ký kết các hiệp định song phương, đặt chúng vào các hiệp định đa phương và sau đó gây áp lực lên các nước khác. Đó là họ đang tích hợp các thỏa thuận song phương thành một định dạng đa phương. Trong ngắn hạn, một chính sách tích cực như vậy có thể có hiệu lực, nhưng cuối cùng Mỹ vẫn sẽ phải ngồi vào bàn đàm phán trong một định dạng đa phương”.
Trung Quốc đang cố gắng nắm bắt tình hình và lấp đấy khoảng trống được tạo ra sau khi Mỹ rút khỏi các hiệp định đa phương. Ngoài việc thực hiện sáng kiến hợp tác thương mại toàn cầu “Vành đai, Con đường”.
Nước này tích cực tham gia hình thành các hiệp định thương mại khu vực. Điển hình như theo kết quả của các cuộc tham vấn gần đây giữa Trung Quốc và ASEAN tại Bangkok, hai bên đã ghi nhận tiến bộ trong việc thực thi hiệp định thương mại tự do song phương và đồng ý hoàn tất đàm phán về Hiệp định đối tác kinh tế khu vực toàn diện (RCEP) vào cuối năm nay.
Bên cạnh đó, Trung Quốc cũng đang đàm phán về việc thành lập khu vực thương mại tự do Trung - Nhật - Hàn. Nếu đạt được thỏa thuận này, các chuyên gia cho rằng các cuộc đàm phán RCEP cũng sẽ dễ dàng và hiệu quả hơn.
Trong khi Mỹ chống lại quan hệ đối tác thương mại và đầu tư xuyên Đại Tây Dương thì Trung Quốc lại tăng cường hợp tác định dạng 16+1 về thương mại, kinh tế và đầu tư của Trung Quốc với Trung và Đông Âu.
Theo chuyên gia Xu Yudong, việc Mỹ đề xuất các định dạng song phương thay thế đem lại lợi thế chủ yếu cho các nước phát triển. Và đối với các thị trường mới nổi, định dạng đa phương là quan trọng khi lợi ích của tất cả các bên tham gia được tính đến. Để làm được điều này tất nhiên không dễ dàng, nếu chỉ tính đến mức độ phát triển hoàn toàn khác nhau của các nước. Nhưng, cuối cùng, cũng không thể tránh khỏi các thỏa thuận như vậy, do tính chất đa chiều của mối quan hệ thương mại trên thế giới./.