Mưa giông là một trong những hiện tượng thời tiết cực đoan, ở nước ta cũng rất phổ biến, có thể gây ngập úng nghiêm trọng và quật đổ cây cối. Tại các thành phố lớn như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, sự cố cây xanh gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng.
Vậy vì sao cây xanh lại có thể bị quật ngã trong mưa giông như vậy? Đâu là những yếu tố khiến cây bật rễ trong những cơn giông kéo dài chưa đến một tiếng?
Đất bão hòa
Một trong những yếu tố chính khiến cây "gục ngã" trong mưa giông là đất bị bão hòa, theo Alex Sosnowski, nhà khí tượng học cấp cao của AccuWeather. Khi đất bị bão hòa do mưa lớn, một lượng lớn nhựa cây được truyền lên tán lá. Kết cục là phần trên của cây trở nên nặng hơn và khiến cây dễ lật đổ hơn.
Thực tế, hầu hết các cây khỏe mạnh đều có thể vượt qua mưa to gió lớn từ giông. Tuy nhiên, trong tình huống đất bão hòa và sức chống chịu của hệ rễ giảm, toàn bộ cây có thể "gục ngã".
Đất bão hòa góp phần làm cho cây đổ gục (Ảnh minh họa)
Hệ rễ bị xâm hại
Đặc biệt dễ gãy đổ là những cây có hệ rễ suy yếu. William E. de Vos, chủ tịch công ty bảo tồn cây xanh Treeworks ở Mỹ, giải thích: "Rễ cây xanh có thể phát triển trong bán kính rộng gấp 1 đến 2.5 lần so với cành cây và nhiều khu vực đô thị không cho phép sự phát triển này. Do đó, sự cố xảy ra chủ yếu với những cây trồng tại nơi chật chội, rễ bị cắt hoặc hư hại trong quá trình phát triển".
Nói cách khác, cây được trồng ở độ sâu thích hợp trong khu vực thoáng rộng với đất thoát nước tốt sẽ có khả năng chịu gió tốt hơn cây trồng trong khu đất chật chội, bao quanh bởi đường xá, vỉa hè và nền móng xây dựng.
Những hành vi như xây sửa nhà, đào đường, sửa hệ thống thoát nước… có thể làm giảm sức chống chọi của hệ rễ và thậm chí lây lan sâu bệnh, theo Kevin T. Smith, nhà sinh lý học thực vật thuộc Cục Kiểm lâm, Bộ Nông nghiệp Mỹ. Ông Smith nhấn mạnh những gì con người làm với mặt đất quanh cây xanh có thể làm giảm sức đề kháng của thân cây và rễ cây.
Với hệ rễ bị xâm hại, cây dễ bị đổ ngã hơn (Ảnh minh họa)
Sâu bệnh
Cây trồng giống như con người, yếu hơn khi bị "bệnh".
"Gỗ là vật liệu có cấu trúc rất chắc chắn. Tuy nhiên, không phải toàn bộ thân cây đều khỏe một cách đồng nhất", ông Smith nói. "Nấm bệnh có thể làm mục gỗ, suy yếu cấu trúc thân cây". Những "vết thương" kiểu này khiến cây dễ bị "đốn ngã" hơn nếu gặp gió mạnh, nhà sinh lý học giải thích.
Chưa hết, tưới quá nhiều nước, thiếu chăm sóc định kỳ cũng làm tăng nguy cơ cây gãy đổ trong cơn giông.
Thay đổi môi trường sống
"Những cây bị thay đổi môi trường sống trong khoảng 5-10 năm trở lại có nguy cơ cao bị đổ ngã", ông Smith thêm. Ví dụ, nếu cây đang quen sống giữa rừng bỗng bị chuyển đi, đứng một mình trong khu vực mới, nó sẽ mất đi sự bảo vệ quen thuộc của các cây xung quanh và trở nên "yếu" hơn trước thời tiết cực đoan.
Trong một số trường hợp đặc biệt, cành và rễ cây có thể phát triển một cách nhất định để thích nghi với những hướng gió "quen thuộc" ở nơi chúng được trồng. Vì vậy, nếu một cơn giông tấn công những cây này từ hướng gió khác, chúng có thể dễ dàng "gục ngã", nhà khí tượng học Sosnowski phân tích.
Mưa giông bất chợt tuy không kéo dài nhưng tiềm ẩn nhiều nguy hiểm
Đảm bảo an toàn trong cơn giông
Theo Cơ quan Thời tiết Quốc gia Mỹ, mỗi khi có mưa giông, người dân nên làm theo hướng dẫn sau:
• Tốt nhất nên ở trong nhà. Trì hoãn mọi hoạt động ngoài trời đến khi cơn giông đi qua. Mưa giông không quá kéo dài, thương quét qua một khu vực trong một giờ.
• Nếu gặp mưa giông lúc đang ở ngoài trời, hãy tìm nơi tránh trú, tốt nhất là một tòa nhà kiên cố. Tránh không gian mở, vùng đất cao và vật dụng bằng kim loại.
• Trong khi ở nơi tránh trú, đứng xa cửa sổ và thiết bị điện. Đừng quên mang vật nuôi vào trong.
• Tránh xa ao hồ, không ngồi trên thuyền. Nhớ rằng nếu bạn nghe thấy tiếng sấm, bạn đang ở đủ gần cơn giông để có thể bị sét đánh.
* Tham khảo AccuWeather, Scientific American, National Weather Service.