Không chỉ các nhà máy dệt may, da giày, hàng điện tử... mới di dời, các nhà máy bia thủ công Thái Lan cũng đã tới Việt Nam. Bởi lẽ, các quy định cứng nhắc khiến những doanh nghiệp nhỏ không thể tồn tại ở thị trường ở quê nhà.
Mahanakhon, Krung Thep và Khao San và nhiều thương hiệu bia thủ công Thái Lan khác được... nhập khẩu vào Thái Lan. Bia thường có nhãn "Made in Vietnam" (hoặc một số quốc gia khác) được in bên cạnh chai.
Thị trường Thái Lan quy định rằng: những thương hiệu mới tham gia thị trường phải sản xuất ít nhất 10 triệu lít bia mỗi năm và có hơn 10 triệu THB vốn. Đây là rào cản khó có thể vượt qua đối với các nhà sản xuất bia nhỏ.
Quy định này dường như đang bảo vệ sự độc quyền của ThaiBev, nhà sản xuất của nhãn hiệu bia Chang và Nhà máy bia Boon Rawd, nơi tạo ra hai nhãn hiệu Singha và Leo.
Trước đây, Thái Lan từng có ngành sản xuất bia thủ công dưới lòng đất rất phát triển. Song hiện tại, nhiều thương hiệu đã phải ra nước ngoài để sản xuất bia hợp pháp sau một vài vụ bắt giữ cao cấp của Cục Excise.
Và ngày càng Việt Nam đang cung cấp sự kết hợp tốt nhất của các lựa chọn giá cả, chất lượng và hậu cần. Sau thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt và chi phí vận chuyển kho lạnh, nhiều loại bia trở nên không phù hợp với người tiêu dùng trung bình ở Thái Lan.
Made in Vietnam
Trong bối cảnh bia thủ công Thái Lan được sản xuất ở một số quốc gia khác, các nhà sản xuất bia ngày càng chuyển sang Việt Nam nhiều hơn.
Các nhà máy ở Việt Nam có thể cung cấp giá cả cạnh tranh cho các lô hàng nhỏ, rẻ hơn nhiều so với quốc gia và khu vực có sản xuất bia thủ công ở châu Á-Thái Bình Dương khác như Úc và Đài Loan.
Các nhà phân phối tại Việt Nam có thể vận chuyển bia trở lại Thái Lan trong các thùng lạnh để giữ nguyên hương vị ban đầu của bia với lịch trình vận chuyển thường xuyên.
Dù Campuchia cũng cung cấp giá cả cạnh tranh và vẫn là điểm đến phổ biến cho các nhà sản xuất bia Thái Lan, lịch trình vận chuyển thưa thớt, ít lựa chọn hơn về thành phần và kích cỡ lô hàng của họ đã khiến Việt Nam trở thành lựa chọn hấp dẫn hơn.
Gần đây Mike Roberts, người sáng lập Outlaw Bia có trụ sở tại Loei, đã chuyển sản xuất sang Việt Nam, trong khi vẫn sản xuất một loại bia ở Campuchia, cho phép một loạt các lựa chọn trong quy trình sản xuất bia, và đặc biệt là khả năng vận chuyển lạnh từ Việt Nam trở lại Thái Lan.
Bia của anh không được lọc và không được khử trùng, vì vậy nó phải được vận chuyển ở nhiệt độ lạnh.
Điều này có nghĩa là anh sẽ phải thường xuyên đến Việt Nam để theo dõi quá trình sản xuất bia. "Nền tảng của tôi là về homebrewing, vì vậy tôi muốn được thực hiện nó", ông nói. "Tôi mang loại hoa bia của riêng mình đến, nếm bia và đưa ra quyết định về cách lên men".
Nhà máy bia Heart of Darkness, một nhà máy bia thủ công ở Thành phố Hồ Chí Minh được thành lập vào năm 2016, chỉ mới bắt đầu nhận hợp đồng từ các nhà sản xuất bia Thái Lan vào tháng 9 năm ngoái. Nhưng hiện tại họ đã làm việc với 18 nhà sản xuất bia khác nhau của Thái Lan để sản xuất bia cho chính thị trường Thái Lan.
"Giây phút chúng tôi nói đồng ý với nhà sản xuất bia đầu tiên, những người đi sau đã ồ ạt muốn ký hợp đồng", John Pemberton, Giám đốc điều hành của Heart of Darkness nói. "Chúng tôi thích các công thức thủ công, giúp họ đưa ra các công thức và trao đổi ý tưởng với nhau".
Những thùng bia này được bán tại thị trường Việt Nam và Thái Lan. Các nhà máy bia ở Việt Nam đã ngập trong các yêu cầu của các nhà sản xuất bia thủ công Thái Lan.
Trong hầu hết các trường hợp, một nhà sản xuất bia Thái Lan sẽ đàm phán hợp đồng với một nhà sản xuất bia Việt Nam, sau đó đến Việt Nam để giám sát quá trình sản xuất bia, với một số đầu vào từ chính nhà sản xuất bia địa phương.
"Chúng tôi cố gắng làm việc với các công ty Việt Nam và tìm thấy những gì họ muốn với công thức đó. Bia sẽ được ghi là "ủ tại Heart of Darkness", vì vậy chúng tôi muốn đảm bảo rằng đó phải là một loại bia chất lượng", ông Pemberton nói.
Là người gốc Anh, ông có sở thích uống bia thủ công khi sống ở thành phố New York. Ông học cách ủ bia khi sống ở Trung Quốc, nơi chưa có bia thủ công. Ông chuyển đến Việt Nam vào năm 2013, khi cơn sốt bia thủ công chỉ mới bắt đầu ở trong nước, sau đó mở nhà máy bia của riêng mình vào năm 2016.
Ông có tham vọng trở thành nhà máy bia thủ công hàng đầu ở Đông Nam Á và có kế hoạch mở cơ sở ở Bangkok và Đài Bắc trong năm nay, sau khi mở một cơ sở tại Singapore. Việc mở rộng là một canh bạc. Chưa chắc thị trường cho bia thủ công đã đủ lớn vì chúng thường có vị đắng, chát và nồng độ cồn mạnh hơn so với các loại bia tiêu chuẩn của công ty lớn.
Theo ông Pemberton, việc khiến bia thủ công chiếm 20-30% thị phần đã mất 3-4 thập kỷ ở Mỹ. Hiện tại ở Đông Nam Á, thị phần bia thủ công thậm chí không quá 1%.
"Từ lâu tôi đã ngưỡng mộ niềm đam mê và tinh thần Thái Lan," anh nói. "Các nhà sản xuất bia có một lợi thế tuyệt vời, và họ đã vượt qua rất nhiều tỷ lệ cược để đưa bia của họ ra thị trường."
Alex Violette, người Mỹ, đồng sáng lập Công ty sản xuất bia đường phố tại Thành phố Hồ Chí Minh vào năm 2014. Công ty vận hành 6 nhà máy trên khắp Việt Nam. Công ty này gần đây đã có một hợp đồng để sản xuất Sivilai, một loại bia thủ công của Thái Lan được sản xuất bởi Mahanakhon Brewing Co.
"Chúng tôi không thường xuyên nhận được hợp đồng như vậy, nhưng chúng tôi rất vui khi được làm việc với những đối tác phù hợp với thương hiệu của chúng tôi", ông Violette nói. "Có rất nhiều cơ hội để phát triển thương hiệu riêng của chúng tôi ở đây, chúng tôi có đầy đủ năng lực sản xuất".
Bia ở Đông Nam Á tạo nên sự khác biệt bằng cách thêm các thành phần địa phương khó có thể tìm thấy ở các loại bia thủ công của Mỹ và Anh. Ông Pemberton sử dụng trái cây địa phương trong bia của mình, như quất trong Kumquat Pale Ale. Trong khi đó, ông Violette lấy cảm hứng từ hoa nhài Việt Nam cho Jasmine IPA của Pasteur Street.
"Rất nhiều nhà máy bia sử dụng các thành phần hoa quả nhiệt đới trong bia của họ, nhưng rất ít nhà máy bia thủ công thực sự được đặt ở vùng nhiệt đới", ông Violette nói. "Người ta không trồng hoa bia và lúa mạch ở Việt Nam, vì vậy nếu chúng tôi sẽ nhập khẩu tất cả nguyên liệu thô của mình, tôi đã tự hỏi," Tại sao phải có một nhà máy bia ở Đông Nam Á?".
Ông nói rằng nhiều nhà máy bia thủ công đã được mở ra ở Việt Nam, đặc biệt là tại Thành phố Hồ Chí Minh, biến Việt Nam thành nơi mà ông gọi là trung tâm bia thủ công của Đông Nam Á.
Hoạt động sản xuất bia thủ công ngày càng mở rộng Việt Nam đang thể hiện một tiềm năng rất lớn: Với tốc độ tăng trưởng kinh tế và dân số cao hơn, Việt Nam dường như là một ứng cử viên sáng giá sẽ vượt qua Thái Lan. Việt Nam đang nắm bắt xu hướng tiêu dùng toàn cầu, trái ngược hoàn toàn với các chính sách bảo hộ của Thái Lan - Bangkok Post nhận xét.
Hoa bia tươi nhập khẩu, thành phần quan trọng để sản xuất bia thủ công ngon.
Avi Yashaya, Đối tác tại Mahanakhon, nhà sản xuất của các thương hiệu Mahanakhon và Sivilai, đã làm việc chăm chỉ để giảm giá bia xuống mức 69 THB/lon - mức giá phải chăng hơn trong khi chiến đấu với nhiều rào cản pháp lý và thuế.
Công ty này được thành lập vào năm 2015, bán ra khoảng 12 triệu chai mỗi năm với 2 thương hiệu.
"Ít nhất là khi nói đến bia, có mạng lưới lớn nhà cung cấp, nhà máy bia, nhà điều hành lành nghề và cơ sở khách hàng lớn [tại Việt Nam]," ông Yashaya nói. Ngay cả khi luật pháp thay đổi ở Thái Lan, ông cho rằng sẽ phải mất thêm 2,5 năm nữa trước khi các công ty sẵn sàng sản xuất số lượng lớn bia thủ công trong nước.
Hiện tại, ông Yashaya muốn sử dụng các loại bia của mình để mở rộng thị hiếu địa phương với các hương vị mới và táo bạo hơn. Trong khi ông muốn đưa ra nhiều loại khác nhau, công ty đang bắt đầu với các loại bia Mahanakhon và Sivilai có hương vị nhẹ nhàng hơn so với một số loại bia thủ công đắng - loại phổ biến ở phương Tây.