Hải quân Trung Quốc đã trải qua quá trình mở rộng đáng kể. Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ước tính rằng nước này sẽ tiếp nhận gần 100 tàu mới vào năm 2030, lên tổng số khoảng 425 tàu chiến.
Một phần của động lực là bắt kịp Mỹ, quốc gia có 11 hàng không mẫu hạm, nhiều hơn Trung Quốc 9 chiếc và hơn 10 tàu tấn công đổ bộ để hỗ trợ chiến lược toàn cầu của nước này.
Nhưng các nhà quan sát nói chiến lược của Bắc Kinh sẽ không chỉ là vấn đề về số lượng tàu, mà là đảm bảo các tổ hợp hạm đội được cân bằng tốt, để tránh phải ôm đồm, tốn kém về chi phí.
Trung Quốc đã đưa vào biên chế tàu tấn công đổ bộ Type 075 đầu tiên, mà theo các nguồn tin, sẽ được sử dụng như một tàu sân bay cỡ nhỏ.
Các bản tin trước đây nói các tàu mới sẽ bao gồm 4 tàu sân bay thế hệ tiếp theo, một số lượng không xác định các tàu ngầm tấn công hạt nhân và tàu ngầm chiến lược thế hệ tiếp theo, các tàu tấn công đổ bộ và tàu Type 076 được nâng cấp với máy phóng điện từ cho máy bay cánh cố định hoạt động - làm cho chúng giống tàu sân bay hơn.
Các thứ đó cộng với 6 nhóm tấn công tàu sân bay vào năm 2035, làm dấy lên lo ngại về việc liệu Trung Quốc có áp dụng chiến lược toàn cầu như của Mỹ và thậm chí cả Liên Xô cũ, vốn trong Chiến tranh Lạnh đã lên kế hoạch chế tạo hơn 200 tàu ngầm hạt nhân để chống lại các tàu sân bay của Mỹ.
Nhưng một nguồn tin quân sự nói với South China Morning Post rằng Hải quân Giải phóng Quân Nhân dân Trung Quốc (PLAN) sẽ không tuân theo những khuôn mẫu đó và chỉ đơn giản là đánh giá số lượng tàu nổi và tàu ngầm hạt nhân đủ để bảo vệ lợi ích quốc gia trong và ngoài nước.
“Trung Quốc hiện có đủ tàu chiến mặt nước thông thường, như tàu tuần dương, tàu khu trục, khinh hạm và tàu hộ tống, nhưng số lượng tàu sân bay và tàu ngầm [chạy bằng năng lượng hạt nhân] cần được tăng lên”, nguồn tin yêu cầu giấu tên do tính nhạy cảm của vấn đề, nói.
Nhà quan sát quân sự Antony Wong Tong ở Macau nói nhiệm vụ xây dựng một hạm đội cân bằng là khó khăn nhất đối với tất cả các cường quốc.
Ông nói một trong những nguyên nhân khiến Liên Xô sụp đổ là do chiến lược tàu ngầm hạt nhân tốn kém của nước này.
“PLAN cũng không thể sao chép chiến lược tác chiến tàu sân bay của hải quân Mỹ. Mỹ có một số căn cứ hải quân khổng lồ ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương, bao gồm căn cứ Guam, Diego Garcia ở Ấn Độ Dương và trụ sở hạm đội 7 ở Yokosuka của Nhật Bản, cho phép nước này hình thành một số vòng cung để kiềm chế một Trung Quốc đang trỗi dậy”, Wong nói.
“Không giống như các tàu chiến mặt nước khác, cả tàu sân bay và tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân đều cần các cảng cụ thể và chuyên dụng để hỗ trợ và bảo trì hậu cần khi ra khơi xa hơn vùng biển quê hương, nhưng cho đến nay Trung Quốc mới chỉ xây dựng tiền đồn quân sự đầu tiên và duy nhất ở Djibouti trên vùng Sừng Châu Phi”.
Wong nói Bắc Kinh đã lên kế hoạch thiết lập các tiền đồn quân sự ở Myanmar, Pakistan và các quốc gia châu Phi thân thiện với Bắc Kinh kể từ giữa những năm 1990 khi Trung Quốc trở thành nhà nhập khẩu dầu quan trọng, nhưng tiến độ đã bị hạn chế gần hai thập kỷ sau đó.
“Bên cạnh lý thuyết ‘mối đe dọa từ Trung Quốc’, chính sách ngoại giao Chiến binh Sói của Bộ Ngoại giao Trung Quốc khiến nhiều nước vẫn nghi ngờ về tham vọng đằng sau sự bành trướng hải quân của Bắc Kinh,” ông nói.
Trong nỗ lực trở thành lực lượng hải quân nước xanh thực sự, Bắc Kinh đã điều chỉnh chính sách quân sự của mình vào năm 2015, gây căng thẳng hơn đối với hoạt động phòng thủ tích cực ngoài khơi và bảo vệ vùng biển mở.
Collin Koh, nhà phân tích an ninh hàng hải thuộc Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam của Singapore, nói: “Trong tương lai gần, cả phòng thủ tích cực ngoài khơi và bảo vệ vùng biển xa đều có tầm quan trọng chiến lược tương tự nhau”. “Điều này chắc chắn được kích hoạt bằng cách phát triển khả năng nước xanh của PLAN, đặc biệt là năng lực hàng không mẫu hạm mạnh mẽ hơn”.
Trong thời bình hiện tại, Koh nói, PLAN có thể đảm bảo tiếp tục tiếp cận các cơ sở ở Pakistan, Sri Lanka và Bangladesh thân thiện với Bắc Kinh, hoặc thậm chí Iran, cũng như một số quốc gia Trung Đông và Đông Phi khác thông qua đầu tư kinh tế, nhưng điều đó sẽ không bền trong thời chiến.