Thỏa thuận giữa Anh và Mỹ
Theo SCMP, mới đây chính phủ Anh đã giải mật các tài liệu và cung cấp những chi tiết cụ thể hơn về những thỏa thuận ngoại giao giữa Mỹ và chính quyền Hồng Kông liên quan đến việc lãnh sự quán Mỹ được phép thuê một khu đất với thời hạn lên tới 999 năm.
Theo tài liệu lưu trữ, việc thuê đất bắt đầu vào năm 1946 - tức là 3 năm trước khi Đảng Cộng sản Trung Quốc được thành lập, và một năm sau khi Anh và Mỹ kí thỏa thuận mà theo đó, chính phủ Anh sẽ cung cấp tiền để Mỹ có thể sở hữu các vùng đất tại Anh và thuộc địa của Anh.
Một đoạn hợp đồng được kí kết giữa Anh và Mỹ hồi năm 1945. Ảnh: SCMP
Điểm giới hạn duy nhất là số tiền chỉ được dùng cho mục đích giáo dục và những mục tiêu khác của chính phủ. Ngoài ra, Mỹ phải yêu cầu trước năm 1951 và tổng số tiền không vượt quá 50 triệu USD vào thời điểm đó.
Hồi năm 1946, tổng lãnh sự Mỹ đã bày tỏ nguyện vọng với chính quyền Hồng Kông trong việc mua một khu đất phù hợp để xây dựng lãnh sự quán. Cuối cùng, Mỹ nhận được lời đề nghị về "hợp đồng thuê một mảnh đất đắc địa với diện tích sàn khoảng 30.000 m2".
Vào tháng 3/1947, Mỹ thông báo rằng sẽ thanh toán cho Hồng Kông theo như thỏa thuận kí với Anh vào năm 1945. Lời đề nghị nhanh chóng được chấp thuận 3 tháng sau đó.
Tuy nhiên, yêu cầu được sở hữu vĩnh viễn khu đất của Washington không được giải quyết dễ dàng như thế.
Hé lộ bối cảnh lịch sử
Ngày 19/4/1949, thống đốc Hồng Kông Alexander Grantham viết thư cho Arthur Creech Jones, bộ trưởng nội các phụ trách thuộc địa của Anh để bày tỏ sự lo ngại về hợp đồng thuê đất nói trên. Theo đó, những đòi hỏi từ phía Mỹ về việc sở hữu hoàn toàn khu đất đều là "sự khác biệt về mặt bản chất" khó có thể được luật pháp Hồng Kông đương thời cho phép.
"Việc hợp đồng cho thuê 999 năm thực sự tồn tại là một sự xấu hổ với kế hoạch cải tạo đô thị của Hồng Kông," ông Grantham viết.
"Việc hợp đồng cho thuê 999 năm thực sự tồn tại là một sự xấu hổ với kế hoạch cải tạo đô thị của Hồng Kông," thống đốc Alexander Grantham viết. Ảnh: SCMP
Mặc cho thái độ cẩn trọng của ông Grantham, Bộ Ngoại giao Anh lại có cái nhìn tích cực hơn. Ngày 4/6/1949, trong bức thư trả lời, đại diện của Bộ viết: "Với những điều khoản đạt đủ sự chính xác cần thiết và những thay đổi trong giới hạn cho phép, thống đốc Hồng Kông có thể tiếp tục duy trì những luật lệ chung và không cần phải quá e ngại."
Ngày 28/4/1950, SCMP đăng tải bài báo cho thấy Mỹ sẽ xây công trình thuộc quyền sở hữu của Mỹ trên đường Garden ở khu trung tâm Hồng Kông.
Ngày 28/4/1950, SCMP đăng tải bài báo cho thấy Mỹ sẽ xây công trình thuộc quyền sở hữu của Mỹ trên đường Garden ở khu trung tâm Hồng Kông.
Bốn năm sau đó, lãnh sự quán Mỹ thông báo đang có kế hoạch xây dựng những công trình mới, nhấn mạnh rằng các văn phòng sẽ nằm rải rác ở ba địa điểm, trong đó có tòa nhà HSBC, một căn nhà trên đường MacDonnell, và một công trình tạm thời tại đường Garden.
Tòa nhà mới được hoàn thiện vào tháng 6/1957.
Cũng trong tháng này, nhân viên lãnh sự quán Mỹ tại Hồng Kông chuyển vào công trình 4 tầng mới. Nhưng tới tận năm 1960, thỏa thuận cho thuê đất mới được kí.
Tiến sĩ Chi-Kwan Mark - một giảng viên cấp cao tại Đại học London, chuyên nghiên cứu về chiến tranh lạnh - cho biết những cuộc đàm phán kéo dài hơn 10 năm cho thấy toàn cảnh bức tranh lịch sử về mối quan hệ phức tạp nhưng không kém phần sống động giữa Mỹ, Anh và Hồng Kông vào thời kì đó.
Ông Mark nhận định mối quan hệ giữa các bên đã cải thiện nhiều vào những năm 1950 và đạt đỉnh vào năm 1960. Cả Anh, Mỹ và Hồng Kông đạt được "mối quan hệ tốt đẹp nhất từ sau năm 1949 với các mối liên hệ kinh tế, chính trị và quân sự."
Cũng theo tiến sĩ Mark, mặc dù Mỹ đã có hiện diện về mặt ngoại giao tại Hồng Kông từ năm 1843, nhưng mãi tới sau khi Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa được thành lập thì Hồng Kông mới có tầm quan trọng về chính trị và kinh tế đối với Mỹ."
"Sau khi Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa ra đời, Mỹ không thể nào duy trì hiện diện ngoại giao tại đại lục. Do đó, Mỹ coi Hồng Kông như một căn cứ để theo dõi Trung Quốc."
Trước đó, ngày 7/8, nhà nghiên cứu thị trường mở David Webb đăng tải một bài viết với những tài liệu về Đăng kí Đất đai cho thấy vào năm 1999, chính quyền Hong Kong đã cho kéo dài thời hạn cho Mỹ thuê lãnh sự quán tại số 26 đường Garden tới 999 năm với giá 5,5 triệu USD.
Ông Webb ước tính giá trị hiện tại của khu đất là 989 triệu USD, với tổng diện tích sàn lên tới khoảng 30.000 m2 theo hệ số sử dụng đất với công trình tầng thấp là 5.