Năm 2023 đánh dấu kỷ niệm 40 năm kể từ khi nguyên mẫu đầu tiên của xe chiến đấu bộ binh Nga BMP-3 ra mắt. Dù có tuổi đời khá cao, nhưng phương tiện này vẫn chứng minh được hiệu quả và sức mạnh trong chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga tại Ukraine.
BMP-3 trong thành phần đoàn xe bọc thép tại thao trường Alabino. Ảnh: Sputnik
Hiệu quả chiến đấu của BMP-3 đã được cả Nga và Ukraine thừa nhận. Ukraine được cho là đã thu được một số phương tiện này sau khi Nga rút khỏi các khu vực phía Bắc.
Các đoạn video quay được tại Mariupol cho thấy cách khẩu pháo chính 100mm của BMP-3 nhắm bắn mục tiêu. Theo ông Alexander Khodakovsky, chỉ huy lực lượng thuộc quân đội nước Cộng hòa Nhân dân tự xưng Donetsk ở miền Đông Ukraine cho rằng, không một phương tiện bọc thép nào có khả năng tạo ra mật độ hỏa lực tương đương với BMP-3.
Để có được lợi thế này, BMP-3 sử dụng vũ khí chính là pháo nòng xoắn 2A70 cỡ 100mm, tốc độ bắn 10 phát/phút, kết hợp với pháo tự động 2A72 30mm, súng máy đồng trục PKT 7,62-mm chuyên chống bộ binh, cùng hộp đạn 2.000 viên, tên lửa chống tăng 9M111 Fagot hoặc 9M113 Konkurs.
BMP-3 dùng đạn nổ phân mảnh có sức công phá lớn. Loại đạn này không thể so sánh với đạn 3-OF-19 cơ 125mm, nhưng BMP-3 có thể bù đắp hỏa lực nhờ pháo 30mm. Đạn phân mảnh của pháo 2A72 chứa gần 50g thuốc nổ, với tốc độ bắn 300 phát/phút, đủ khả năng xử lý các mục tiêu mà đạn của pháo chính không thể bắn trúng. Trong trường hợp pháo 2A70 không đặc biệt cần thiết, kíp lái có thể sử dụng 2A72 vừa có khả năng bắn nhanh lại vừa có độ chính xác cao.
BMP-3 có thể được lắp thêm các tấm lưới chắn và tấm giáp, cũng như lớp bảo vệ động năng làm giảm đáng kể khả năng trúng đạn. Tháp pháo cũng được làm từ hợp kim nhôm bọc thép. Ngoài tháp pháo tiêu chuẩn, xe có thể được trang bị thêm một số mô-đun khác, tạo ra thiết bị chuyên dụng. Hệ thống động lực của BMP-3 dựa trên động cơ diesel UTD-29M công suất 500 mã lực, tốc độ tối đa 72 km/h, tốc độ lội nước 10 km/h. Tầm hoạt động trên đường cao tốc là 600km.
Cánh tay nối dài của BMP-3 là tên lửa chống tăng 9M117M-1 Arkan với tầm bắn tới 5,5 km, có khả năng xuyên giáp đồng nhất dày nửa mét. Phiên bản nâng cấp là tên lửa dẫn đường có điều khiển 9M117M1-3 có thể xuyên thủng lớp thép dày 750mm.
Ngoài việc là xe chiến đấu bộ binh, trong chiến dịch quân sự đặc biệt, BMP-3 hoàn toàn có thể đảm nhận vai trò của một xe tăng hạng nhẹ nhờ trọng lượng nhẹ, độ cơ động cao và hỏa lực mạnh. Xe có trọng lượng 18,7 tấn, thân xe được làm từ hợp kim nhôm bọc thép, những đường hàn nối rất "khéo léo", có thể chịu được đạn xuyên giáp 30mm.
Với những đặc tính ưu việt như vậy, có lẽ không bất ngờ khi các nhà phân tích của tập đoàn nghiên cứu RAND của Mỹ đã đưa BMP-3 vào danh sách 4 phương tiện chiến đấu bộ binh mạnh nhất và phổ biến nhất trên thế giới.
Một tính năng quan trọng của BMP-3 so với các phương tiện chiến đấu bộ binh khác là góc nâng lớn của bệ pháo – lên tới 60 độ, trong khi đó pháo của xe tăng chỉ có góc nâng tối đa là 13 độ. Điều này sẽ mang lại lợi thế lớn cho BMP-3 trong tác chiến đô thị. Trong cuộc xung đột tại Chechnya, BMP-3 từng đóng vai trò là vũ khí chống bắn tỉa xuất sắc.
Một đặc điểm nổi bật của các loại xe bọc thép của Nga là cân băng giữa các thông số chiến đấu: tính cơ động, sự an toàn và hỏa lực. Điều này đã được BMP-3 minh chứng. Khác với phiên bản BMP-1 và BMP-2, phiên bản nâng cấp BMP-3 có hỏa lực vượt trội, khả năng cơ động cao và lớp giáp tương đối tốt.
Ngoài ra, BMP-3 được cài số lùi, cho phép xe nhanh chóng rời khỏi khu vực nguy hiểm. Hộp số của xe bọc thép cũng được coi là tiên tiến nhất trong toàn bộ dòng xe bánh xích sản xuất tại Nga. BMP-3 sử dụng hộp số thủy lực và không có bàn đạp ly hợp giúp việc điều khiển đơn giản hơn rất nhiều.
Tuy vậy, BMP-3 cũng có một số nhược điểm nhất định, chẳng hạn như kíp lái phải nạp tên lửa chống tăng theo cách thủ công, làm giảm tốc độ bắn. Trong một cuộc giao tranh, bên nào có thời gian nạp đạn nhanh hơn, bên đó sẽ gia tăng khả năng sống sót.
Trong thời gian bệ phóng 2A70 được nạp tên lửa hoặc khi BMP-3 di chuyển về phía mục tiêu, xe tăng của đối phương có thể phát hiện ra BMP-3 và bắn đạn chống tăng dùng thuốc nổ mạnh (hay còn gọi đạn HEAT) vào nó. Nhìn chung, khả năng chống tăng của BMP-3 khá hạn chế. Chưa kể, đạn của pháo chính của BMP-3 có tốc độ khá thấp, di chuyển tới mục tiêu với tốc độ không quá 250m/s. Hạn chế đó khiến BMP-3 khó nhắm bắn các mục tiêu đang di chuyển.