Trong 3 tuần tiến hành cuộc đột kích vào Kursk, quân đội Ukraine đã đạt được thành quả chiến thuật ấn tượng khi chiếm được gần 1.300km2 lãnh thổ Nga và kiểm soát khoảng 100 ngôi làng nhỏ cũng như bắt giữ hàng trăm binh lính của đối phương.
Câu hỏi lớn nhất đặt ra là liệu những động lực của cuộc xung đột có thay đổi hay không. Dường như có một giả định chung rằng cuộc đột kích vào Kursk sẽ có những tác động tích cực đến Ukraine. Nếu có thể rút ra bài học gì từ khi xung đột nổ ra cách đây 2 năm rưỡi thì đó là các dự đoán về bước ngoặt và đột phá nên được đưa ra một cách khiêm tốn.
Khói bốc lên từ vụ nổ trong cuộc tấn công của Ukraine vào một bốt chỉ huy của Nga ở khu vực Kursk. Ảnh: Reuters
Các nhà phân tích quân sự từng dự đoán một chiến thắng của Ukraine sau khi Kiev bắt đầu cuộc phản công được dự đoán từ lâu. Tuy nhiên, kết quả không như vậy, cuộc phản công thất bại và quân đội Ukraine không thể xuyên qua các công sự của Nga.
Liệu cuộc đột kích của Ukraine vào Kursk có thể tạo nên khác biệt? Điều này có khả năng xảy ra. Với Kiev, cuộc tấn công bất ngờ trong 2 tuần qua đạt được nhiều thành quả về mặt lãnh thổ hơn cuộc phản công kéo dài 6 tháng qua vào năm ngoái. Tuy nhiên thành công dài hạn không được đảm bảo.
Đầu tiên, bất chấp những bình luận từ các quan chức Ukraine, hiện vẫn không thể biết chính xác mục tiêu thực sự của Kiev ở Kursk là gì. Theo Newsweek, nếu hỏi 4 quan chức Ukraine khác nhau thì sẽ nhận được 4 câu trả lời khác nhau. Điều ấy cho thấy có lẽ thậm chí cả chính quyền Kiev cũng không chắc chắn điều này. Chính quyền Tổng thống Biden dường như cũng không biết về mục tiêu đó và họ thậm chí còn không được Ukraine báo trước về cuộc đột kích này.
Có một số suy đoán cho rằng chiến dịch Kursk có ý nghĩa thúc đẩy tinh thần chiến đấu của binh lính Ukraine nhưng việc điều hàng nghìn binh lính có kinh nghiệm chiến đấu khỏi tiền tuyến trải dài 1.000km để mở rộng xung đột sang Nga dường như có thể phải trả một cái giá đắt.
Tổng thống Zelensky đã đưa ra một số lý do cho cuộc đột kích này, chẳng hạn như tạo vùng đệm dọc biên giới Nga - Ukraine để gây sức ép với Tổng thống Nga Vladimir Putin nhằm bắt đầu các cuộc trao đổi hòa bình nghiêm túc. Tuy nhiên, cả hai mục đích này đều dựa vào việc liệu Ukraine có thể giữ được vùng lãnh thổ rộng lớn mà họ chiếm được trong 3 tuần qua hay không. Đây là một yêu cầu cao không chỉ vì các binh lính Ukraine thiếu khả năng mà còn bởi tuyến tiếp tế của họ không tránh khỏi bị kéo căng và dễ bị Nga tấn công.
Nga đã phản ứng một cách rời rạc nhưng đã dần định hình lại chiến lược, triển khai khoảng 30.000 quân đến Kursk để ứng phó. Điều này có thể mất một thời gian do các ưu tiên khác trên chiến trường của Nga - như thúc đẩy tiến công ở Donetsk nhưng chỉ cần một cuộc phản công của Nga đã buộc ông Zelensky phải đưa ra những quyết định khó khăn về việc phân bổ các nguồn lực hạn chế của mình.
Thứ hai, một câu hỏi khác được đặt ra là liệu việc mở rộng xung đột sang Nga có phải một động thái chiến thuật khôn ngoan hay không. Tổng thống Zelensky và các chỉ huy quân sự cấp cao lập luận rằng nếu Nga buộc phải chiến đấu trên lãnh thổ của mình, Moscow sẽ phải chuyển hướng nhân lực và trang thiết bị khỏi mặt trận ở Ukraine, từ đó làm giảm sức ép căng thẳng dồn lên các lực lượng của Kiev 8 tháng qua.
Tuy nhiên, Nga đã không mắc bẫy. Một số binh lính Nga được tái triển khai từ Ukraine tới Kursk nhưng Moscow không điều động lực lượng ở các khu vực đang giao tranh ác liệt trên tiền tuyến.
Tổng tư lệnh Lực lượng Vũ trang Ukraine Oleksandr Syrskyi đã thừa nhận điều này một cách gián tiếp, cho biết tình hình chiến trường quanh thành phố Pokrovsk vẫn "khá khó khăn" khi bom lượn và pháo binh Nga tấn công lực lượng phòng thủ của Ukraine ở đây.
Nếu việc giao chiến với Nga trên lãnh thổ của họ phải trả giá bằng việc Kiev chấp nhận Moscow đạt thêm nhiều thành quả ở Donetsk thì mục đích thực sự của Ukraine trong cuộc đột kích vào Kursk là gì?
Cuối cùng, nếu một phần trong tính toán của ông Zelensky là thúc đẩy Tổng thống Putin đàm phán thì ván bài Kurk đã phản tác dụng. Thay vì gây bất ngờ buộc Moscow phải khuất phục thì nó đã gây tác dụng ngược. Các cuộc trao đổi được lên lịch giữa các nhà đàm phán Nga và Ukraine để tìm cách hạ nhiệt căng thẳng liên quan đến các cơ sở hạ tầng năng lượng đã bị phía Nga đình chỉ. Bộ ngoại giao Nga tuyên bố các cuộc đàm phán không thể xảy ra vào thời điểm này.
Và không phải ngẫu nhiên mà các cuộc tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái của Nga vào nhiều thành phố của Ukraine đã gia tăng kể từ khi cuộc tấn công Kursk bắt đầu. Vào ngày 26/8, Moscow đã tiến hành một trong những cuộc không kích lớn nhất nhằm vào Ukraine, sử dụng 127 tên lửa và 109 máy bay không người lái.
Bản chất của xung đột là khó đoán định nên bất kỳ ai cũng cần nhận thức rõ ràng hơn về những thay đổi và bước ngoặt.