Một khu vực đặc biệt có những tấm ảnh của những người đã tham gia vào cuộc biểu tình xảy ra tại Quảng trường Maidan 5 năm trước để lật đổ chính quyền của cựu Tổng thống Viktor Yanukovych.
“Tôi đã không còn buồn đếm số thi thể được che mặt nữa. Có bao nhiều người đã ở đó?”, một dòng thông điệp viết, kể lại thời điểm cảnh sát nổ súng vào người biểu tình. Nhiều người đã gọi sự kiện này là “Cách mạng của sự Đẹp đẽ”.
Thế nhưng những gì đang diễn ra trước thềm cuộc bầu cử Tổng thống Ukraine sẽ diễn ra vào ngày 31/3 tới hoàn toàn không đẹp đẽ chút nào.
Trong số hơn 40 ứng cử viên tham gia tranh cử, người đang dẫn đầu là ông Volodymyr Zelensky, một diễn viên hài được công chúng Ukraine biết đến trong vai một thầy giáo trở thành Tổng thống trong một seri phim truyền hình mang tên “Bầy tôi Trung thành của Đất nước”.
Ông Zelensky giờ đây muốn biến điều hư cấu thành thực tế và đang tạo cho mình một hình ảnh mới mẻ trước những người dân Ukraine đã quá thất vọng với các chính trị gia hiện có.
“Người dân đang muốn giơ ngón tay thối đối với chính quyền Ukraine, và Zelensky đang đóng vai ngón tay thối của người dân”, tờ Economist trích lời ông Volodymyr Fesenko, một nhà phân tích chính trị Ukraine cho biết.
Hai đối thủ đáng gờm khác trong cuộc tranh cử năm nay là Tổng thống đương nhiêm Petro Poroshenko và cựu Thủ tướng Ukraine Yulia Tymoshenko.
Nhiều người mong muốn đổi mới đã từng đặt niềm tin vào Slava Vakarchuk, một ngôi sao nhạc rock ở Ukraine, song ông này từ chối tham gia tranh cử.
Ông Anatoliy Hrytsenko, người từng giữ chức Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine, mặc dù có uy tín cao trong giới chính trị nhưng lại không có được nhiều cử tri ủng hộ. Như vậy nếu xét đến những người đang làm chính trị, người dân sẽ chỉ có hai lựa chọn thực sự và cả hai đều không khiến họ hài lòng.
Người dân Ukraine trong thời gian qua đã rất bức xúc với chính quyền được thành lập sau cuộc biểu tình. Khoảng ba phần tư số người được hỏi cho biết Ukraine đang đi sai hướng, mặc dù quốc gia này đang đến gần Châu Âu hơn (người dân giờ đây đã có thể vào EU mà không cần visa).
Lý do là bởi sau cuộc biểu tình, thể chế chính trị Ukraine vẫn không thoát khỏi sự kiểm soát của các nhà tài phiệt và tệ nạn tham nhũng.
Một quyết định mới đây nhằm bãi bỏ đạo luật chống tham nhũng được thông qua vào năm 2015 của Tòa án Tối cao Ukraine là minh chứng cho thấy sự thụt lùi thấy rõ ở Ukraine. Trong khi đó, chất lượng sống suy giảm, chi phí sinh hoạt tăng cao và căng thẳng ở khu vực miền Đông Ukraine càng khiến người dân mất niềm tin hơn.
Ảnh hưởng của giới tài phiệt Ukraine có thể thấy trong cuộc bầu cử lần này. Một cuộc vận động tranh cử thành công cần phải có sự phối hợp với các hãng truyền hình, tuy nhiên các hãng này đến nay vẫn do các nhà tài phiệt kiểm soát.
“Chúng ta đã tiến hành cách mạng, nhưng cuộc bầu cử này sẽ không có ý nghĩa chừng nào giới tài phiệt còn nằm chặt truyền thông trong tay”, ông Vitaly Shabunin, một nhà hoạt động xã hội chống tham nhũng cho biết. Cụ thể, đương kim Tổng thống Poroshenko cũng là một chủ doanh nghiệp bánh kẹo và đồ ngọt lớn ở Ukraine, sở hữu một kênh truyền hình riêng của mình, và trong những năm lên nắm quyền ông này đã thu về một khối tài sản lớn.
Trong khi đó, ông Zelensky cũng khiến nhiều người hoài nghi về mối quan hệ của mình với tỉ phú Ihor Kolomoisky. Seri phim truyền hình của ông được phát trên kênh 1+1 của ông Kolomoisky và kênh này cũng giúp quảng bá chiến dịch tranh cử của ông Zelensky.
Những người tham gia nhóm vận động của ông Zelensky cũng là những người thân cận đối với ông Kolomoisky. Cả hai người đã phủ nhận có bất kỳ mối quan hệ nào. Dù vậy, rất nhiều cử tri coi ông là cơ hội duy nhất để xúc tiến sự thay đổi ở Ukraine. “Chúng ta có nhiều người làm kinh nghiệm chính trị, nhưng chúng ta chẳng được gì từ họ cả”, một giáo viên Ukraine tham gia bầu cử cho biết.
Một cuộc khảo sát cho thấy có đến gần 25% người được hỏi sẽ ủng hộ ông Zelensky, trong khi những đối thủ của ông thì thấp hơn rõ rệt. (nguồn: The Economist).
Vào một buổi tối tháng 3, ông Zelensky đã vào trường quay để quay những tập tiếp theo trong bộ phim truyền hình của mình và vào vai nhân vật mà công chúng Ukraine biết đến, một người dân thường trở thành Tổng thống của đất nước.
Các tập phim này sẽ được trình chiếu trong lúc cuộc tranh cử Tổng thống Ukraine diễn ra, và đây cũng là cách thức quảng bá chính trị chính của ông Zelensky.
Trong một cảnh phim, nhân vật của ông Zelensky chuẩn bị tuyên thệ nhậm chức Tổng thống, đột nhiên ba nhân vật lịch sử là nhà triết học Plato, Hoàng thân Vladimir của Kiev và nhà triết học Grigory Skovoroda xuất hiện từ trong bóng tối để khuyên bảo Tổng thống mới. “Quyền lực là gì?”, Plato hỏi ông.
Hiện vẫn chưa rõ ông Zelensky sẽ làm gì nếu trở thành Tổng thống.
“Tôi muốn làm điều gì đó để xóa bỏ sự mất lòng tin của người dân đối với các chính trị gia”, ông Zelensky từng phát biểu mơ hồ như vậy. Ông cũng không nói về bất kỳ những gì mình sẽ làm, ngoại trừ việc đưa ra những lời hứa chung chung rằng ông sẽ giúp Ukraine tiếp tục hướng về phương Tây, nâng cao môi trường đầu tư và chấm dứt xung đột ở miền Đông.
Ông cũng hứa sẽ cho phép người dân đưa ra ý kiến về chính sách và thành viên nội các của mình. Khi được hỏi về những nhà lãnh đạo mà ông ngưỡng mộ, ông Zelensky nêu tên Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro, một người có tư tưởng chính trị cánh hữu, và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron. Các quan chức ngoại giao phương Tây không hài lòng với sự thiếu chin chắn về chính trị của ông.
Trong khi đó, các chính trị gia tham gia tranh cử hi vọng người dân sẽ vẫn tin vào những kinh nghiệm chính trị của họ. Ông Poroshenko đang vận động tranh cử dựa trên lòng yêu nước để đánh lạc hướng dư luận khỏi những thất bại của ông trong việc loại bỏ tình trạng tham nhũng của Ukraine.
Bà Tymoshenko thì lên tiếng chỉ trích sự thiếu hỗ trợ từ IMF đối với đất nước và tuyên bố Ukraine cần phải nâng giá dầu để phù hợp với thị trường. Cả hai người và ông Zelensky hi vọng có thể sẽ vào vòng bầu cử tiếp theo, diễn ra vào ngày 21/4 tới, và sau đó sẽ cạnh tranh để kiểm soát quốc hội khi cuộc bầu cử quốc hội sẽ diễn ra vào tháng 10 năm nay.
Điều khiến rất nhiều người quan ngại hiện nay không phải là ai sẽ đắc cử, mà là liệu cuộc bầu cử này có được coi là hợp pháp hay không. Có người lo Nga sẽ xâm nhập hệ thống bầu cử ở Ukraine, nhưng chính các ứng cử viên mới là nỗi lo lớn nhất. Cả ông Poroshenko và bà Tymoshenko đều đã từng bị cáo buộc dùng tiền để mua phiếu bầu của cử tri.
An ninh Ukraine trong thời điểm bầu cử cũng là điều người ta lo ngại, khi tuần trước một nhóm sĩ quan cảnh sát đã bị thương trong các cuộc đụng độ với các thành phần cực hữu phản đối ông Poroshenko. Nếu người dân Ukraine không chấp nhận kết quả bầu cử vòng một được đưa ra vào ngày 1/4, tình thế sẽ xấu đến mức không ai có thể cười đùa được nữa.