Điểm nghẽn trong quá khứ Ba Lan - Ukraine vẫn chưa được khắc phục
Thời Thế chiến II, nhóm Quân nổi dậy Ukraine (UPA) đã sát hại hàng chục ngàn người Ba Lan ở vùng đất trước kia thuộc Ba Lan nhưng nay nằm ở miền Tây Ukraine. Trong khi đó, hàng chục ngàn người Ukraine đã bị giết trong những vụ tấn công trả đũa.
Cờ Ba Lan và Ukraine. Ảnh: Free pik.
Phía Ba Lan gọi vụ sát hại người Ba Lan nói trên là “thảm sát Volhynia”, còn phía Ukraine gọi đó là một thảm kịch.
Trách nhiệm về vụ Volhynia hiện vẫn là điểm nghẽn trong quan hệ giữa Warsaw và Kiev. Trong những tuần gần đây, vấn đề này đã nổi lên hàng đầu trong chương trình nghị sự của hai nước.
Ba Lan thậm chí đang đe dọa chặn việc Ukraine xin gia nhập Liên minh châu Âu (EU) chừng nào Kiev chưa nhận trách nhiệm về vụ Volhynia và chưa cho phép khai quật và cải táng hàng chục ngàn nạn nhân.
Bộ trưởng Quốc phòng Ba Lan Władysław Kosiniak-Kamysz mới đây nói: ‘Ukraine sẽ không gia nhập Liên minh châu Âu trừ phi vấn đề trên được giải quyết”.
Bộ trưởng Kosiniak-Kamysz nhắc lại các cảnh báo trước đó của Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk vào hồi tháng 8/2024: “Ukraine sẽ phải bằng cách này hay cách khác đáp ứng các mong đợi của Ba Lan. Ukraine sẽ không thể trở thành thành viên EU nếu thiếu sự đồng thuận của Ba Lan. Ukraine phải đáp ứng nhiều tiêu chuẩn, và có nhiều tiêu chuẩn như vậy. Đây không chỉ là vấn đề tiêu chuẩn thương mại, biên giới, pháp lý và kinh tế, mà còn là tiêu chuẩn về văn hóa và chính trị”.
Lời đe dọa trên càng có sức nặng hơn nữa khi Ba Lan sẽ đảm nhiệm chức vụ chủ tịch luân phiên của Hội đồng EU vào năm tới (2025).
Căng thẳng tồn tại âm ỉ thời gian dài
Những vụ sát hại nêu trên đã gây căng thẳng cho quan hệ giữa Ukraine và Ba Lan trong hàng thập kỷ. Vấn đề này vẫn thường xuyên được nêu ra bất chấp việc Ba Lan ủng hộ cao độ Ukraine trong cuộc đối đầu quân sự với Nga từ đầu năm 2022.
Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda và người đồng cấp Ukraine , Volodymyr Zelensky, vào năm 2023 đã tổ chức một cuộc tưởng niệm chung về vụ sát hại ở thành phố Lutsk, miền Tây Ukraine. Cả hai vị lãnh đạo đều tưởng nhớ những “nạn nhân vô tội”.
Ukraine nói rằng hai bên đều phải tha thứ. Họ cũng xin phía Ba Lan tha thứ cho vụ Volhynia. Kiev chỉ gọi đây là thảm kịch chứ không phải là thảm sát. Warsaw phản đối cách gọi đó của Kiev.
Dưới áp lực từ Ba Lan, Ukraine mới đây đã mềm hóa phần nào quan điểm của mình và nỗ lực hợp tác trong vấn đề khai quật hài cốt các nạn nhân.
Ngoại trưởng Ukraine Andrij Sybiha viết trên mạng xã hội trước chuyến thăm Warsaw gần đây: Ukraine “sẵn sàng đàm phán” về di sản khó khăn trong xung đột giữa Ba Lan và Ukraine thời chiến.
Ông Sybiha viết: “Chúng tôi đã thảo luận những bước đi kỹ thuật, chưa phải chính trị, để cuối cùng giải quyết được vấn đề khai quật - vấn đề đã cản trở đối thoại chính trị giữa chúng tôi trong thời gian dài”.
Tuy nhiên, khúc mắc lịch sử giữa hai nước dường như vẫn sẽ khó khắc phục trong một sớm một chiều.