Bán đảo Crimea nóng trở lại
Căng thẳng giữa Nga và Ukraine lên tới mức cao bắt đầu từ tháng 2/2014 khi Nga sáp nhập bán đảo Crimea từ Ukraine. Vấn đề ai sở hữu Crimea vẫn là khúc mắc lớn giữa hai nước cho tới tận lúc này và là trở lực chính cho nỗ lực chấm dứt xung đột vũ trang Nga - Ukraine khởi phát vào tháng 2/2022.
Binh lính và vũ khí thuộc Lữ đoàn xung kích số 3 của Ukraine. Ảnh: Lữ đoàn xung kích số 3.
Cho tới nay, Ukraine vẫn chưa đủ sức để lấy lại Crimea bằng vũ lực. Nhưng mặt khác, Nga cũng không còn khả năng bảo vệ bán đảo này một cách hoàn hảo như trước năm 2022. Từ khi Ukraine gia tăng hoạt động tấn công Crimea (chủ yếu bằng UAV và USV), phía Nga không còn phát huy tốt vai trò bàn đạp của bán đảo này đối với các hoạt động quân sự của mình ở tiền tuyến.
Viên tướng Mỹ Ben Hodges nói với tờ al Jazeera rằng Ukraine có khả năng sẽ mở một chiến dịch lớn mới nhằm giành lại Crimea trong năm 2024 này. Tướng Hodges từng chỉ huy lực lượng quân đội Mỹ ở Iraq, Afghanistan và châu Âu trước khi nghỉ hưu.
Hoạt động nhằm vô hiệu hóa Crimea và cầu Kerch
Nối lục địa Nga với bán đảo Crimea, cầu Kerch trải dài 19km từ tỉnh Krasnodar Krai đến phía Đông của Crimea. Đích thân Tổng thống Nga Putin khánh thành cây cầu này vào năm 2018.
Kể từ khi nổ ra xung đột vũ trang Nga - Ukraine vào tháng 2/2022, cầu Kerch đóng vai trò trọng yếu trong việc vận chuyển binh sĩ và khí tài của Nga tới mặt trận phía Nam của họ.
Tổng tư lệnh khi ấy của quân đội Ukraine, Valerii Zaluzhnyi, nhận định trong một bài viết vào tháng 9/2022 rằng “Crimea đã và đang là căn cứ cho các tuyến liên lạc ở sườn chiến lược phía Nam của chiến dịch quân sự Nga”. Bài viết này là tác phẩm chung của ông Zaluzhnyi và Chủ tịch Ủy ban quốc phòng Quốc hội Ukraine, Mykhailo Zabrodskyi.
Hai tác giả viết: “Lãnh thổ bán đảo cho phép triển khai lượng lớn quân và nguồn tiếp tế. Crimea cũng là nơi đặt căn cứ chính của Hạm đội Biển Đen (Nga) và một mạng lưới các sân bay dùng để tiến hành không kích lên khắp lãnh thổ Ukraine”.
Trong hai năm qua, Ukraine đã tìm cách vô hiệu hóa lợi thế trên của Nga. Các thiết bị không người lái (drone) của Ukraine cả trên không và trên biển, kết hợp với tên lửa của nước này đã liên tục tập kích thành phố Sevastopol (thuộc Crimea) và 5 sân bay chính trên bán đảo này, buộc Hạm đội Biển Đen của Nga phải rời bỏ căn cứ, còn không quân Nga phải đưa máy bay tiêm kích của mình về đất liền.
Nga đã triển khai ồ ạt các hệ thống phòng không vào bán đảo Crimea để đối phó nhưng hỏa lực của Ukraine được cho là đã phá hủy đáng kể các hệ thống này.
Các nỗ lực trên của quân đội Ukraine đã làm giảm đáng kể giá trị quân sự của bán đảo Crimea. Giờ đây Ukraine chủ yếu chĩa mũi nhọn vào eo biển Kerch, nơi đã trở thành yết hầu dễ bị tổn thương của Nga.
Cầu Kerch trở nên mong manh khi bắc qua eo biển trên một không gian rộng lớn. Cây cầu này đã bị đứt một phần vào tháng 10/2022 khi một xe tải chở bom của Ukraine phát nổ trên đó.
Tháng 7/2023, 2 xuồng không người lái (USV) của Ukraine đã tấn công vô hiệu hóa cây cầu này một lần nữa, buộc Nga phải dựa vào phà để vận chuyển đạn dược, nhiên liệu và thiết bị qua eo biển Kerch. Còn trong năm 2024 này, Ukraine đã phá hủy toàn bộ 3 phà lớn mà Nga sử dụng tại eo biển Kerch, khiến cầu Kerch trở thành lựa chọn hậu cần duy nhất của Nga tại đây.
Ukraine chuẩn bị cho đòn nốc-ao?
Nga gần đây đã phải đánh đắm các tàu thuyền lại gần hai bên khúc chính của cầu Kerch nhằm bảo vệ trụ cầu trước các USV của Ukraine. Tướng Hodges tin rằng Ukraine đang tiến đến giai đoạn cuối của đòn đánh gục hẳn cây cầu này.
Tướng Hodges nói tiếp: “Người Nga hiểu rõ tình thế dễ bị tấn công của cây cầu này, nên họ dành nhiều công sức để xây dựng mạng lưới phòng không dày đặc cho khu vực cầu. Đồng thời họ đánh đắm mọi thuyền bè dọc hai bên thành cầu để ngăn ngừa các hệ thống không người lái tiếp cận cầu”.
Do đó, vị tướng Mỹ này nhận định Ukraine khó lòng phá sập cầu bằng 2 hay ba quả tên lửa Storm Shadow (do Anh sản xuất, với tầm bắn 250km) hoặc ATACMS (do Mỹ sản xuất, với tầm bắn 300km) hay những thứ tương tự. Ukraine hiện sở hữu cả tên lửa Storm Shadow lẫn ATACMS.
Ông Hodges nhận định, Ukraine sẽ phải cần lượng lớn thuốc nổ mới đạt được mục tiêu đánh sập cầu Kerch ở Crimea , do đó phải xây dựng một kế hoạch tác chiến phức hợp gồm nhiều pha và nhiều khía cạnh, đòi hỏi sự hỗ trợ của Mỹ.
Tuy nhiên, Đại tá Andrew Grimes, chỉ huy đặc nhiệm, một trong những sĩ quan Mỹ đầu tiên tới Ukraine sau khi Nga sáp nhập Crimea vào năm 2014 thì cho rằng Ukraine có thể cần giữ lại cầu Kerch một thời gian để người Nga có đường di tản. Theo Grimes, Ukraine có thể chưa đánh cầu ngay lúc này.
Đại tá Grimes đánh giá rằng thời điểm Ukraine đánh cầu Kerch sẽ tùy thuộc vào việc Kiev có xác định được đa số người dân Crimea có ủng hộ việc quay trở lại nằm dưới quyền kiểm soát của Ukraine hay không.