Gọn gàng, tự động hoàn toàn và sử dụng chung cỡ đạn với súng ngắn, súng tiểu liên có thể nhanh chóng quét sạch chiến hào hoặc địa đạo của đối phương được trang bị súng trường có cơ số đạn ít ỏi và tốc độ khai hỏa chậm chạp.
Súng tiểu liên sau đó đã theo chân lính dù, lính cơ giới và du kích quân xuất hiện trong các trận đánh đô thị của Thế chiến II.
Một người lính Đức thuộc lực lượng xung kích "bão táp" trong Thế chiến 1 được trang bị tiểu liên MP-18
Ngày nay súng tiểu liên khá "lép vế" do sự phát triển của các loại súng trường xung kích cỡ đạn 5,56 hoặc 5,45 mm được thiết kế nòng ngắn và báng gấp. Tuy nhiên, nó vẫn có chỗ đứng trên chiến trường hiện đại trong tay lực lượng đặc biệt và lực lượng an ninh sau chiến tuyến.
Dưới đây là 6 loại súng tiểu liên phổ biến nhất hiện đại và có thể sẽ tiếp tục thống trị trong tương lai.
Súng tiểu liên FN P90
Được phát triển bởi FN Herstal, một trong những công ty sản xuất vũ khí uy tín nhất trên thế giới, vũ khí phòng thủ cá nhân P90 là một thiết kế "phá cách" nếu so với các loại súng tiểu liên khác.
P90 được thiết kế theo phong cách "bullpup/cái tẩu" (Toàn bộ khối đạn, bệ khóa nòng nằm sau cụm cò súng).
Súng tiểu liên P-90
Thiết kế này cho phép súng ngắn hơn, gọn gàng hơn trong khi vẫn giữ được độ dài nòng súng. Tiểu liên có thiết kế "khác thường" này có chiều dài tổng thể 500 mm trong khi nòng dài tới 263 mm.
Hộp tiếp đạn polymer 50 viên của P90 nằm song song phía trên nòng súng, thiết kế này giúp loại bỏ các vấn đề khi hộp tiếp đạn vướng víu khi vận động chiến đấu.
Súng tiểu liên của FN Herstal có tốc độ bắn tối đa 900 viên mỗi phút và sử dụng đạn 5,7x28 mm SS90 tăng cường khả năng xuyên giáp tương tự như súng ngắn Five-seveN thay thế cho đạn súng ngắn 9mm Parabellum như các loại tiểu liên khác.
Quá trình phát triển đạn SS90 dành cho tiểu liên FN P90 và súng ngắn Five-seveN
Súng tiểu liên Mk18 Mod 0
Mặc dù về mặt kỹ thuật Mk18 Mod 0 không phải là súng tiểu liên (do sử dụng đạn 5,56 mm tương tự như dòng súng trường tấn công AR-15/M-16) nhưng loại súng carbine* "siêu ngắn" này có chiều dài nòng chỉ 262 mm, khiến nó thực sự rất gọn gàng.
Vũ khí được phát triển bởi Hải quân Hoa Kỳ để thay thế cho súng tiểu liên Heckler & Koch MP-5, đặc biệt là cho lực lượng đặc biệt Hải quân SEAL.
"Trái tim" của Mk18 Mod 0 là khóa nòng mới, được gọi là CQBR (tạm dịch: khóa nòng chiến đấu tầm gần), nòng súng được rút ngắn và hệ thống trích khí được sửa đổi cho phép súng khai hỏa ổn định và một ống che lửa (ống đốt triệt để).
Các chi tiết của súng tiểu liên/súng carbine Mk. 18 Mod 0 tương đồng với các súng trường tấn công AR-15/M-16
Phía trên Mk18 Mod 0 ban đầu là một quai xách tương tự như các khẩu AR-15/M-16 khác, nhưng ở các phiên bản sau nó được thay thế bằng ray Picatinny để có thể gắn một kính ngắm điểm đỏ hoặc kính holographic**, đèn pin hoặc đèn laser.
Kết quả của những cải tiến này là một khẩu súng có hỏa lực mạnh mẽ, hiệu quả và có thể sử dụng được trong các khu vực chật hẹp như đô thị hay bên trong tàu chiến.
Một khẩu Mk18 Mod 0 trong hoạt động huấn luyện của lực lượng đặc biệt Hải quân Mỹ SEAL
Súng tiểu liên Heckler & Koch MP-7
Trông giống như một phiên bản hiện đại của tiểu liên Uzi nổi tiếng thế giới của Israel, Heckler & Koch MP-7 được phát triển cùng thời điểm với FN P90 khi NATO tiêu chuẩn hóa súng và đạn tiểu liên mới.
MP-7 là súng tiểu liên tự động có hình dáng một súng ngắn cỡ lớn nhưng thiết kế hiện đại và cỡ đạn mới được phát triển. Giống như Uzi, hộp tiếp đạn của MP-7 nằm trong tay cầm súng. Thiết kế này làm giảm chiều dài của súng từ 638 mm khi có báng và 415 mm khi có báng gập
Súng tiểu liên Heckler & Koch MP7
Khẩu súng được chế tạo thậm chí còn ngắn hơn bằng cách sử dụng cơ chế blowback***, loại bỏ sự cần thiết phải có hệ thống lò xo hồi lực như đặc trưng trên Mk. 18 và các loại súng trường khác.
MP-7 sử dụng đạn HK 4,6x30 mm được phát triển để có khả năng xuyên giáp chống đạn tối đa và tầm bắn hiệu quả lên tới 200 mét.
MP-7 có 3 loại hộp tiếp đạn 20, 30 hoặc 40 viên. MP-7 được sử dụng bởi một số đơn vị lực lượng đặc biệt trên toàn thế giới và được sử dụng bởi Seal Team 6 trong cuộc đột kích nơi ẩn náu của Osama Bin Laden năm 2011, mặc dù nó không phải là vũ khí hạ gục trùm khủng bố.
Đạn HK 4,6x30mm được cho là đối thủ của đạn FN SS90 5,7x28mm
Súng tiểu liên Heckler & Koch MP-5
Trở thành "Tiêu chuẩn vàng" trong nhiều thập kỷ đối với các loại súng tiểu liên, cho tới nay Heckler & Koch MP-5 vẫn được thấy trên toàn thế giới trong các đơn vị cảnh sát và quân đội.
MP-5 được coi là một bản "thu nhỏ" và sử dụng đạn súng ngắn 9mm Parabellum của súng trường tấn công Heckler & Koch G3, chính vì vậy MP-5 có hình dạng bên ngoài và một số chi tiết tương tự G-3.
Chi tiết bên trong súng tiểu liên HK MP-5
MP-5 thường đi kèm với hộp tiếp đạn 30 viên và chỉ dài 680 mm (MP5A2, MP5A4, MP5/10, MP5/40) với nòng dài 226 mm.
Các biến thể đáng chú ý bao gồm MP-5K nòng ngắn hơn và MP-5SD với bộ triệt âm.
MP-5 bắt đầu "nổi tiếng" vào năm 1980 khi Lực lượng đặc biệt của Anh sử dụng nó để giải thoát con tin tại đại sứ quán Iran ở London sau đó nó nhanh chóng trở thành vũ khí được lựa chọn để giải cứu con tin và đơn vị lực lượng đặc biệt trên toàn thế giới.
Một khẩu HK MP-5 trên tay một thành viên của SEAL Team 8 năm 1991
Súng tiểu liên Kriss Vector
Được công bố vào năm 2007 bởi TDI (nay là Kriss USA), Kriss Vector là dòng súng tiểu liên "non trẻ" của Phương Tây.
Súng có thiết kế đột phá, sử dụng một cơ chế khớp nối được gọi là "KRISS Super V", cho phép vỏ đạn và khối quán tính - khóa nòng di chuyển xuống khu vực trống phía dưới sau băng đạn.
Thiết kế này được cho là để năng lượng của viên đạn sau khi khai hỏa truyền xuống dưới chứ không phải về phía sau, do đó làm giảm giật.
Chi tiết bên trong súng tiểu liên Kriss Vector với cơ chế khớp nối - khóa nòng di chuyển xuống dưới
Súng có chiều dài 620 mm (410 mm với báng gập) sử dụng đạn súng ngắn 9mm Parabellum với các loại hộp tiếp đạn 10, 17, 19 hoặc 33 viên.
Trái ngược với các loại súng tiểu liên được thiết kế từ súng trường tấn công, Kriss Vector được cho là đã trở thành "ý tưởng"để thiết kế một số loại súng trường tấn công sử dụng đạn 5.56mm trong tương lai.
Kriss Vector hiện được trang bị hạn chế trong Quân đội và Cảnh sát Hoàng gia Thái Lan.
Ý tưởng về súng trường tấn công G56 sử dụng cơ chế của Kriss Vector
Súng tiểu liên Vityaz
Trong nhiều thập kỷ, các đơn vị Quân đội Liên Xô và Liên bang Nga đã sử dụng AKS-74U, biến thể carbine của súng trường tấn công AK-74, khẩu súng nòng ngắn và báng gập lần đầu tiên xuất hiện trong Chiến tranh Xô Viết - Afghanistan.
Vào những năm 2000, Nga đã giới thiệu một sự thay thế cho AKS-74U, đó là tiểu liên PP-19-01 Vityaz .
Giống như AKSU-74 và thậm chí là MP-5, Vityaz là phiên bản thu nhỏ của súng trường tấn công, sử dụng đạn 9mm Parabellum.
Súng tiểu liên Vityaz
Vũ khí này có một báng gấp với phần má có thể điều chỉnh, chiều dài tổng thể 705 mm với báng súng và nặng 2,9 kg (không có đạn).
Vityaz có thể bắn 800 phát/phút, với tầm bắn tối đa 200 mét. Giống như các vũ khí khác trên toàn thế giới, nhà xuất khẩu Rosoboronexport đã bổ sung ray Picatinny để súng dễ dàng lắp đặt các thiết bị ngắm quang học, đèn pin, đèn laser và các loại kính ngắm khác.
* Súng Carbine/Carabine/Cạc-bin là súng nòng ngắn, sử dụng đạn súng trường nên khả năng bắn chính xác và hiệu quả khi bắn mục tiêu ở cự ly xa kém hơn, tiêu biểu của loại súng này là M4 của Mỹ hoặc AKS-74U
** Kính ngắm holographic là kính ngắm giúp xạ thủ nhanh chóng ngắm bắn mục tiêu bằng "tâm ngắm" laser ba chiều (hologram).
*** Cơ chế Blowback là một hình thức nạp đạn tự động của các loại súng, nó sử dụng phản lực của vỏ đạn bị đẩy về phía sau khi đầu đạn tiến về phía trước để đẩy khóa nòng về phía sau và kéo viên đạn mới vào.
Lực lượng đặc biệt Nga sử dụng Tiểu liên Vityaz và đạn thật trong huấn luyện.