Nói một cách cơ bản, loài người là những sinh vật nguy hiểm. Dù không sở hữu vũ khí tự nhiên nào xuất sắc, nhưng người tiền sử đã săn đuổi được cả voi mammoth, những con lười khổng lồ hung dữ, rồi hổ răng kiếm, sư tử núi... tất cả đều bị đẩy xuống vực tuyệt chủng.
Ngay đến bản thân Trái đất, chúng ta cũng gây tác động cực lớn bằng việc làm thay đổi khí hậu của cả hành tinh.
Kẻ thù nguy hiểm nhất của con người cũng chính là con người
Xã hội hình thành, các cộng đồng cạnh tranh lẫn nhau để kiểm soát tài nguyên và đất đai. Lịch sử loài người nhuốm màu chiến tranh, với những cuộc công kích thậm chí có thể xếp vào hành vi diệt chủng, giống như những gì đế quốc La Mã đã làm với người Carthage, hay khi châu Mỹ bị càn quét bởi người Anh từ châu Âu.
Sinh vật đang xưng bá trên toàn hành tinh hiện nay là tộc người tinh khôn, nhưng hành tinh này thực chất đã từng có đến 9 tộc người khác nhau. Và xét theo những gì con người đã làm, thì chẳng có lý do gì để cho rằng các chủng tộc người trước kia tỏ ra ít bạo lực hơn.
Chẳng có lý do gì để nghĩ thời xưa con người sống hiền hòa cả. Lịch sử loài người vốn đã luôn nhuốm màu chiến tranh
Một số nhà nhân chủng học lạc quan thì nghĩ xưa kia, cái thời còn săn bắt hái lượm, loài người sống hòa thuận và ít tranh đoạt hơn. Chỉ khi các cộng đồng lớn mạnh lên, sự khác biệt về văn hóa mới gây ra xung đột, và chiến tranh nổ ra. Tuy nhiên dựa trên các bằng chứng về lịch sử, có thể thấy chiến tranh của các tộc tổ tiên cũng đầy chết chóc và dày đặc chẳng kém gì.
Thời đồ đá, các vũ khí như chùy, giáo mác, rìu, cung tên... kết hợp cùng chiến lược du kích và đánh úp tỏ ra hiệu quả khủng khiếp. Giao tranh giữa các bộ lạc là nguyên nhân gây ra rất nhiều cái chết của con người thời đó, chứ không phải vì thú dữ. Thậm chí, tỷ lệ chết chóc bạo tàn tính ra còn cao hơn cả thời kỳ Thế chiến I và II thời hiện đại.
Lấy ví dụ, bằng chứng khảo cổ mang tên "Người Kennewick" tại Bắc Mỹ vào 9000 năm trước cho thấy những vết giáo đâm thẳng vào hộp sọ và cột sống. Hay tại di chỉ khảo cổ Nataruk với niên đại 10.000 năm tại Kenya có bằng chứng về một cuộc thảm sát hàng loạt, với ít nhất 27 thi thể gồm cả đàn ông, phụ nữ và trẻ em.
Vấn đề nằm ở chỗ đã từng có 9 tộc người, ngày nay chỉ còn 1 tồn tại, là chủng "người tinh khôn" - Homo sapien. Với lịch sử phát triển phủ lấp bằng những cuộc chiến, thì phải chăng Homo sapien là những kẻ chiến thắng sau cùng?
Vũ khí tối thượng
Hài cốt của người Neanderthal cho thấy nhiều dấu vết của chiến tranh. Có điều khả năng vận dụng vũ khí tốt hơn dường như đã trao cho người tinh khôn những lợi thế tuyệt đối về mặt quân sự.
Các bằng chứng khảo cổ cho thấy chủng người của chúng ta đã tận dụng ưu thế từ các vũ khí tầm xa - như phóng lao, phóng côn và phi chùy. Với khả năng ấy thì dù không có lợi thế về quân số, nhưng tầm chiến lược thì người tinh khôn vẫn hơn hẳn.
Tuy nhiên dựa trên các bức vẽ, họa tiết khắc trong các hang động từ thời tiền sử, các nhà khảo cổ cho rằng người tinh khôn còn sở hữu một thứ kinh khủng hơn: khả năng tư duy và giao tiếp ngôn ngữ hiệu quả. Nhờ khả năng này, người tinh khôn trước kia có thể lên kế hoạch, chiến lược và thâu tóm lãnh thổ hiệu quả.
Đó là thứ vũ khí tối thượng, giúp họ giành lợi thế trong những trận chiến kinh thiên động địa.
Dẫu vậy, việc các bằng chứng khảo cổ không hoàn thiện đã khiến việc kiểm tra giả thuyết này trở nên khó khăn hơn. Chỉ biết rằng khoảng vài ngàn năm sau khi người tinh khôn xuất hiện, tộc Neanderthal cũng biến mất.
Dĩ nhiên, đây không đơn thuần là một hành vi diệt chủng. Qua xét nghiệm ADN, tộc Neanderthal không đến nỗi bị quét sạch. Họ biến mất sau khi gặp người tinh khôn còn là do bộ gene bị đồng hóa, thông qua giao phối.
Bằng chứng về gene cũng cho thấy kết luận tương tự ở nhiều vùng khác. Tại Đông Á, người Polynesia và tộc người tại châu Úc sở hữu chút ADN của người Denisova. ADN của một số chủng người khác như Homo erectus cũng hiện hữu trong nhiều người châu Á hiện nay.
Còn tại châu Phi, cũng có dấu vết ADN của một chủng người cổ xưa khác. Vậy nên có thể nói, những chủng người xưa chỉ thực sự biến mất sau khi chạm mặt với tộc Homo sapien ngày nay.
Nhưng tại sao tổ tiên người tinh khôn lại loại bỏ hết các chủng khác?
Nếu bám theo giả thuyết này, có thể xem như người tinh khôn trước kia đã gây ra những cuộc diệt chủng hàng loạt. Vấn đề là "tại sao?".
Câu trả lời nằm ở 4 chữ "bùng nổ dân số". Loài người sinh sản rất nhanh, ở tất cả các chủng tộc. Chỉ trong vòng 25 năm, dân số loài người đã tăng lên gấp đôi. Và bằng cách phối hợp số đông, con người chẳng có bất kỳ thiên địch ngoài tự nhiên.
Dân số tăng quá nhanh trong thời kỳ trồng trọt chưa phát triển, ắt xuất hiện sự cạnh tranh. Các tộc người dần khai thác tài nguyên một cách vô tội vạ, gây ra nạn đói.
Cộng thêm sự khó khăn từ các thảm họa thiên nhiên như hạn hán và mùa đông khắc nghiệt, hệ quả tất yếu sẽ là chiến tranh xâm lược. Xét trên nhiều góc độ, chiến tranh kìm hãm được sự phát triển dân số, và có lẽ là yếu tố quan trọng để cân bằng số lượng con người.
Việc người tinh khôn tuyệt diệt các chủng tộc người khác có lẽ không phải là một kế hoạch tỉ mỉ, mà đơn giản chỉ là kết quả của những cuộc chiến mà thôi. Xâm lược, đánh úp, du kích, người tinh khôn đã lần lượt hạ từng địch thủ, chiếm lấy đất và phát triển ngày càng mạnh.
Sự tuyệt chủng của người Neanderthal là một quá trình dài đến hàng ngàn năm, một phần cũng do người Homo sapien không thể tận dụng đủ lợi thế để tiếp tục cuộc chinh phục sau này. Quân số quá lớn, khả năng trồng trọt không đủ, và các bệnh dịch như cúm, đậu mùa, dịch hạch đã cản bước họ.
Dù vậy theo các chuyên gia, tuy người Neanderthal đã thua nhưng họ cũng đã chiến đấu và đánh bại người tinh khôn trong rất nhiều trận chiến. Điều này chứng tỏ trí tuệ của họ cũng gần như tương đồng với chúng ta.