LTS: Từ Moskva, nhà báo Nga Igor Britov, một chuyên gia am hiểu về tình hình chính trị Nga gửi riêng cho chúng tôi bài phân tích về cục diện cuộc bầu cử Tổng thống Nga 2018.
---
Chiến dịch tranh cử Tổng thống Nga vừa chính thức được khởi động.
Hiện còn sớm để xác định những "trai tài, gái sắc" sẽ có tên trong lá phiếu vì phải đến tháng 2/2018 danh sách bầu cử mới được chốt lại, khi các ứng cử viên nộp đầy đủ giấy tờ cần thiết cho Ủy ban Bầu cử trung ương Nga để được đăng ký. Bước đầu đã có hơn hai chục người cho biết ý định ra tranh cử.
Đương kim Tổng thống Nga Vladimir Putin đã tuyên bố tái tranh cử trong cuộc gặp gỡ công nhân nhà máy ô-tô GAZ ở Nizhny Novgorod. Điều lý thú là xe GAZ của nhà máy tròn 85 tuổi trong tháng 12 này đã rong ruổi trên nhiều tuyến đường Việt Nam trong nhiều thập niên trước.
Điều gì thúc đẩy Vladimir Putin chọn một phân xưởng sản xuất làm địa điểm công bố quyết định chính trị quan trọng của mình? Chắc chắn không phải tình cờ mà rõ ràng đã có tính toán để sự kiện toát lên ý nghĩa biểu tượng.
Thông điệp được đưa ra: Trong mùa tranh cử mới Putin sẽ chú trọng đến người lao động, dĩ nhiên thời gian tới ông cũng có rất nhiều cuộc gặp gỡ giới doanh nhân, trí thức… Đây đồng thời cũng là một thách thức đối với giới tinh hoa Nga. Có thể dự báo nhiệm vụ hàng đầu trong nhiệm kỳ tổng thống mới sẽ là việc đổi mới mạnh mẽ giới tinh hoa chính trị của đất nước.
Tổng thống Nga Putin (Ảnh - REUTERS)
Thực tế, trong nhiệm kỳ hiện nay Tổng thống Nga đã có nhiều giải pháp để thực hiện điều mà các nhà phân tích gọi là "cuộc thay máu nhân sự" của Putin: Nhiều cán bộ quản lý trẻ đã được thăng tiến, nắm giữ những vị trí quan trọng của nhà nước – như thống đốc, lãnh đạo các bộ, doanh nghiệp nhà nước.
Sự việc cựu Bộ trưởng Phát triển kinh tế Alexei Ulyukaev vừa lĩnh án tù giam 8 năm và phải bồi thường một khoản tiền rất lớn vì tội nhận hối lộ 2 triệu USD là lời cảnh báo nghiêm khắc đối với tất cả giới quan chức: Chớ để tay nhúng chàm!
Xin nhắc lại, Vladimir Putin lần đầu tiên trở thành Tổng thống Nga năm 2000. Năm 2004 ông tái đắc cử và sau nhiệm kỳ này đã có một khóa làm Thủ tướng. Năm 2012 lại ra tranh cử và tiếp tục làm chủ Điện Kremlin cho đến nay.
Putin không phải là kỷ lục gia về tranh cử Tổng thống Nga. Trong chiến dịch hiện nay sẽ có mặt những "đối thủ" già rơ của ông. Đó là nhà lãnh đạo đảng Cộng sản Nga Ghenady Ziuganov đã bốn lần tham gia cuộc đua. Đó còn là Chủ tịch đảng Dân chủ Tự do Nga Vladimir Zhirinovski, người lưu giữ các kỷ vật của 5 cuộc tranh cử Tổng thống. Chính Zhirinovski mới là kỷ lục gia tuyệt đối. Nhưng "đa" mà không "tinh" – cả hai chính khách lão luyện này đều chưa một lần chạm tay vào ghế chủ nhân Điện Kremlin.
Trong những chiến dịch tranh cử trước đây, Vladimir Zhirinovski là ứng cử viên "độc đáo" nhất. Ông thường mang đến các sự kiện vận động tranh cử, từ míttinh đường phố, gặp mặt cử tri đến tranh luận trên truyền hình, lắm "cái lạ" với những phát biểu "mạnh mồm" và những hành vi khác thường của mình. Nghĩa là không để cho cử tri buồn chán.
Nhưng trong chiến dịch tranh cử 2018, không phải ông mà là những ứng cử viên khác sẽ sắm vai "đứa trẻ bất trị" ("enfant terrible").
Trước hết, đó là nữ nhà báo, MC phát thanh, truyền hình Ksenia Sobchak, người thường được mệnh danh là "hotgirl số 1 nước Nga", là "nữ hoàng xì-căng-đan showbiz". Có lẽ vì nắm bắt được mạch chảy chính trị mà Vladimir Putin thúc đẩy - khuyến khích, giúp đỡ người trẻ - nên "ngôi sao" 35 tuổi Ksenia Sobchak quyết định thách đấu với chính người đã khởi xướng xu hướng này trong xã hội Nga.
Điều đáng chú ý nhất ở cặp đấu Vladimir Putin - Ksenia Sobchak trong cuộc đua lần này là Sobchak chính là con gái của cựu Thị trưởng Saint Peterburg Anatoly Sobchak, vốn là "sếp" của đương kim Tổng thống khi Putin làm việc tại tòa thị chính thành phố này.
Vladimir Putin đã bắt đầu sự nghiệp chính trị dưới trướng Anatoly Sobchak và ông coi vị thị trưởng là thầy của mình.
Giờ đây, con gái "thầy của Putin" công khai tuyên bố không tán thành đường lối của ban lãnh đạo đất nước. Và trong khi chưa đề ra được cương lĩnh hành động, ngôi sao showbiz đã công bố khẩu hiệu tranh cử "chống lại tất cả". Có nghĩa là Ksenia Sobchak thu hút phiếu của những cử tri không ủng hộ bất kỳ ứng cử viên Tổng thống nào.
Sobchak tự nhận mình là đại diện của phe đối lập tự do và cho rằng những vấn đề quan trọng cần được giải quyết bằng con đường dân chủ, chẳng hạn, phải tổ chức lại cuộc trưng cầu ý dân về Crimea.
Cuộc "đụng chạm" đầu tiên giữa hai ứng cử viên tổng thống tiềm tàng Putin - Sobchak đã diễn ra.
Trong cuộc họp báo ngày 14/12/2017 của Tổng thống Putin, ngôi sao showbiz này đã đặt câu hỏi vì sao chính quyền thường gây khó khăn cho phe đối lập trong các cuộc bầu cử.
Bà Ksenia Sobchak tham dự cuộc họp báo thường niên của ông Putin ngày 14/12/2017 và đặt câu hỏi cho tổng thống Nga (Ảnh: TASS)
Putin đáp trả bằng tuyên bố cho rằng phe đối lập phải đưa ra chương trình hành động xây dựng khi tham gia tranh cử chứ không nên hành động "chống lại tất cả" như Sobchak. Tổng thống Nga cũng khẳng định không thể để xảy ra tình trạng gây bất ổn và đảo chính – những hệ lụy mà hành động của một số nhân vật đối lập có thể gây ra.
Trong số những người đã công bố ý định ra tranh cử có cả Sergei Polonski, một nhà kinh doanh bất động sản đầy tai tiếng đã "nổi danh" ở Đông Nam Á, chủ yếu ở Campuchia, nơi ông ta không chỉ mua 7 hòn đảo mà đã có thời gian phải "bóc lịch" trong nhà đá.
Tại buổi "ra mắt" thông báo quyết định tranh cử, Sergei Polonski "bật mí" quan điểm phải phá hủy tất cả mọi nhà tù ở Nga và ông ta cũng tự ví mình giống Donald Trump.
Ở giai đoạn đầu của chiến dịch tranh cử Tổng thống Nga có thể có rất nhiều "ứng cử viên dự bị" khác lạ như thế. Không ít người trong số đó chỉ nhằm một mục tiêu là đánh bóng tên tuổi cá nhân, gây được tiếng vang trong hệ thống truyền thông.
Đến thời điểm phải thu thập đủ số lượng chữ ký của cử tri ủng hộ để nộp cho Ủy ban Bầu cử trung ương thì phần đông những nhân vật này sẽ rời cuộc đua.
Cũng cần nói là thủ tục, quy định đăng ký ứng cử viên tổng thống trong cuộc bầu cử lần này đã được đơn giản hóa. Chẳng hạn, số lượng bắt buộc chữ ký ủng hộ của cử tri đã giảm bớt. Do vậy có thể dự đoán lá phiếu bầu ngày 18/3/2018 sẽ có nhiều dòng hơn so với cuộc bầu cử Tổng thống năm 2012, khi chỉ có 5 gương mặt xuất hiện trên chặng đua quyết định.
Liệu những nhân vật được đánh giá là các ứng cử viên không có nhiều triển vọng như Ksenia Sobchak và Sergei Polonski có thể giành thắng lợi hay không?
Vào lúc này, cử tri bình thường ở Nga không dám đưa ra câu trả lời chắc chắn. Chủ yếu vì họ bị ảnh hưởng "hội chứng" bầu cử Tổng thống Mỹ vừa qua, khi tỷ phú Donald Trump không mấy ai tin sẽ đắc cử lại trở thành ông chủ Nhà Trắng!
Tuy nhiên, ở Nga không thể xảy ra "chuyện lạ" đó. Hệ thống chính trị và tâm tính cử tri Nga hoàn toàn khác.
Đương kim Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ trở thành "nhân vật vô hình" tham gia chiến dịch tranh cử Tổng thống Nga.
Ông Trump không chỉ đại diện cho Mỹ mà còn là biểu tượng của các nước Tây Âu. Nhiệm vụ của nhân vật biểu tượng này là phá hoại vị thế của những ứng cử viên này (chính xác hơn là một ứng cử viên – Vladimir Putin), và củng cố vị thế của những ứng cử viên khác (đại biểu phe đối lập tự do).
Vì sao Trump sẽ cản bước Putin trong cuộc chạy đua tháng 3/2018? Tưởng như theo logic thì ông chủ Nhà Trắng phải ủng hộ ông chủ Điện Kremlin! Bởi vì, nếu tin vào cáo buộc Moskva can thiệp bầu cử Tổng thống Mỹ để giúp Trump chiến thắng thì nhà lãnh đạo Mỹ hiện nay phải "trả ơn" Putin chứ không phải gây khó cho ông.
Những huyền thoại về "ảnh hưởng của Nga" đối với kết quả bầu cử Tổng thống Mỹ được thổi phồng trước hết nhằm gây hoài nghi tính hợp pháp của Tổng thống Donald Trump mà hiện nay các đối thủ của ông đang trù tính khởi động thủ tục phế truất. Chính vì thế, Trump rất sợ bị cho là dính dáng với Nga, với Putin mặc dù suốt chiến dịch tranh cử Trump đã có thái độ tích cực về Putin.
Ở Mỹ, Tổng thống thay đổi nhưng đường lối chung không biến chuyển, nếu có điều chỉnh thì cũng rất chậm. Mới đây, Tổng thống Trump đã công bố Chiến lược An ninh quốc gia mới, trong đó xác định Nga là mối đe dọa đối với lợi ích quốc gia và các giá trị Mỹ. Đã là mối đe dọa thì phải chống lại, tốt nhất là phải loại bỏ - bằng nhiều biện pháp, từ cấm vận đến gây bất ổn trong nước như ủng hộ các lực lượng đối lập, đặc biệt vào thời điểm "thuận lợi" như chiến dịch tranh cử.
Dù sao cũng có thể dự đoán không một ứng cử viên nào có thể cạnh tranh nổi Vladimir Putin. Vì đa số người Nga tín nhiệm ông. Theo cuộc thăm dò ý kiến mới nhất của Trung tâm Nghiên cứu dư luận toàn quốc Nga, nếu cuộc bầu cử Tổng thống tổ chức vào lúc này thì 84% cử tri sẽ ủng hộ Putin. Chỉ có hơn 4% bỏ phiếu cho Vladimir Zhirinovski, 0.3% dành phiếu cho Ksenia Sobchak.
Ông Trump có thể "cản bước" ông Putin trong bầu cử Nga? (Ảnh: JORGE SILVA/AP)
Kết quả thăm dò không chỉ cho thấy uy tín cao của Putin mà còn phản ánh tâm lý của cử tri Nga: Kinh nghiệm lịch sử của đất nước mách bảo người Nga phải phòng tránh những biến động đảo lộn.
Khác nước Mỹ, ở Nga mỗi lần thay đổi lãnh đạo là đổi thay phương hướng chiến lược phát triển đất nước và những đổi thay đó thường khởi đầu bằng việc phá bỏ những gì đã xây dựng được. Nhưng người dân luôn cần sự ổn định. Do vậy, những ai bỏ phiếu cho Vladimir Putin là bỏ phiếu trước hết cho sự ổn định.
Không phải vì thế mà cuộc bầu cử Tổng thống Nga 2018 không còn ẩn số hấp dẫn. Hấp dẫn ở chỗ liệu Vladimir Putin có duy trì được điểm số tín nhiệm cao trong ba tháng tới hay không? Sẽ có bao nhiêu cử tri dành phiếu cho ông?
Tới đây, một vài con số sẽ cho thấy ảnh hưởng thật sự của phe đối lập như thế nào và những toan tính, những nỗ lực của các nước phương Tây có khiến cho người Nga mất lòng tin với Putin hay không.
