Vào ngày 12/7 tới, Tòa Trọng tài Thường trực (PCA) sẽ đưa ra phán quyết về vụ kiện của Philippines đối với "đường lưỡi bò" phi pháp mà Trung Quốc vạch ra gần như liếm trọn Biển Đông. Dư luận phổ biến cho rằng phán quyết sẽ có lợi cho Philippines.
Trước đó hơn 1 tuần, trong một thông báo ngắn gọn đưa ra hôm 3/7, Cục Hải dương Quốc gia Trung Quốc (SOA) ngang ngược tuyên bố nước này sẽ tiến hành một cuộc tập trận quân sự từ ngày 5 - 11/7 ở khu vực biển từ phía Đông đảo Hải Nam trở xuống và bao gồm cả quần đảo Hoàng Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam.
Dù Bộ Quốc phòng Trung Quốc nói rằng đây là cuộc diễn tập thường lệ theo kế hoạch hằng năm, nhưng dư luận quốc tế phổ biến cho rằng cuộc diễn tập này nhằm "phô diễn cơ bắp", mang sắc thái đối chọi rõ ràng với vụ kiện Biển Đông mà Philippines theo đuổi nhiều năm.
Điều đáng chú ý khác là tại bản tin phát đi vào sáng 9/7, Tân Hoa xã cho biết vào hôm 8/7, hải quân Trung Quốc đã tiến hành diễn tập đối kháng bắn đạn thật ở khu vực từ đảo Hải Nam tới vùng biển gần Hoàng Sa.
Các lực lượng diễn tập, lấy binh lực của Hạm đội Nam Hải làm nòng cốt với sự tham gia của một phần binh lực đến từ Hạm đội Đông Hải và Hạm đội Bắc Hải, được phân thành "quân xanh" và "quân đỏ", tiến hành diễn tập tiến công và phòng ngự ở vùng biển dự định, cả trên không, trên mặt nước và dưới mặt biển.
Đặc biệt, cuộc diễn tập được đặt dưới sự chỉ đạo trực tiếp tại hiện trường của Bộ Tham mưu Liên hợp Quân ủy Trung ương, Bộ Quản lý huấn luyện Quân ủy Trung ương, lãnh đạo Chiến khu Nam bộ và toàn thể Thường vụ Đảng ủy Bộ Tư lệnh hải quân.
Trong bức ảnh do Tân Hoa xã phát đi, người ta thấy một loạt tướng lĩnh thuộc Thường vụ Đảng ủy Bộ Tư lệnh hải quân Trung Quốc đứng quanh bản đồ tác chiến, bao gồm Ủy viên Quân ủy Trung ương, Tư lệnh Hải quân Ngô Thắng Lợi, Chính ủy Hải quân Miêu Hoa…
Liên quan tới cuộc diễn tập nêu trên, vào ngày 4/7, người Phát ngôn Lê Hải Bình nêu rõ hành động này của phía Trung Quốc một lần nữa xâm phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa, đi ngược lại nhận thức chung của Lãnh đạo Cấp cao hai nước, vi phạm luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hiệp quốc về Luật Biển 1982 và Tuyên bố về Ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC).
Ông Bình tuyên bố Việt Nam phản đối mạnh mẽ và yêu cầu Trung Quốc tôn trọng chủ quyền của Việt Nam, hành xử có trách nhiệm, chấm dứt ngay và không có những hành động đe dọa đến an ninh, an toàn hàng hải ở Biển Đông hay làm gia tăng căng thẳng tại khu vực này.