Tổng thống Nga Vladimir Putin bên cạnh các tướng lĩnh Nga. Ảnh: AP
Biển Đen - "Sân nhà" của Nga đang bị đe dọa
Tập đoàn tư vấn quốc phòng RAND của Mỹ mới đây đã công bố kết quả từ một cuộc mô phỏng được thực hiện vào năm 2018 để xem xét các chiến lược khả thi của Nga cũng như phản ứng của NATO ở khu vực Biển Đen.
Kết quả từ các kịch bản mô phỏng cho thấy chiến lược tốt nhất của Nga là sử dụng chiến thuật “chia để trị” nhằm ngăn chặn bất kỳ liên minh tiềm ẩn nào có thể thách thức sự thống trị của Moscow ở Biển Đen.
Biển Đen từng là “thùng thuốc súng”, nơi chứng kiến sự tranh giành ảnh hưởng giữa nhiều quốc gia khác nhau trong nhiều thế kỷ, nổi bật trong số đó có Nga, Ukraine, Thổ Nhĩ Kỳ và Romania.
Tuy nhiên, trong những năm gần đây, Nga nổi lên là nước muốn khẳng định sự hiện diện mạnh mẽ hơn ở Biển Đen, nơi mà nước này vẫn coi như “chiếc sân sau” nhạy cảm.
Cùng với việc sáp nhập Bán đảo Crimea, Nga cũng đã triển khai thêm nhiều tàu chiến và tên lửa tới khu vực, đồng thời liên tục đe dọa các tàu chiến của NATO. Tháng trước, Nga đã điều máy bay chiến đấu để truy đuổi các máy bay giám sát của Mỹ trên Biển Đen.
Thế nhưng, từ góc nhìn của Moscow, tình hình Biển Đen hiện nay đang đứng trước nguy cơ bị đe dọa. Các quốc gia vệ tinh của Liên Xô cũ là Romania và Bulgaria đã gia nhập NATO, trong khi Ukraine và Nga đã coi nhau là kẻ thù. Các chuyên gia phương Tây còn đang kêu gọi NATO thành lập một lực lượng thường trực đặc trách Biển Đen.
Máy bay chến đấu Sukhoi Su-24 của Nga bay ngang qua tàu USS Donald Cook (DDG 75) ở độ cao rất thấp Biển Baltic vào ngày 12/4/2016. Ảnh: US Navy
"Tuyệt chiêu" Nga tung ra để thống trị Biển Đen
Trong kế hoạch mô phỏng của mình cho giai đoạn 2020 - 2025, RAND đưa ra kịch bản là NATO cố gắng mở rộng sự hiện diện hải quân ở Biển Đen trong khi Romania tăng cường quan hệ quân sự với nước cộng hòa Moldova thuộc Liên Xô cũ.
Trước tình huống này, Nga sẽ đáp trả bằng một chiến lược đa hướng, bao gồm cả việc áp đặt Vùng đặc quyền kinh tế mở rộng ở Biển Đen cũng như phát động các chiến dịch thông tin và tấn công mạng chống lại Romania.
Căng thẳng lên đến đỉnh điểm sau khi một chiếc máy bay chiến đấu Su-24 của Nga lao vào một tàu khu trục của Mỹ và tấn công khiến một số thủy thủ thiệt mạng.
Cuộc diễn tập trên sa bàn cho phép mỗi đội tuyển quốc gia lựa chọn và chơi các quân bài tùy chọn khác nhau, từ việc đưa ra những sáng kiến kinh tế để thu hút bạn bè tiềm năng đến chiến tranh mạng và triển khai quân sự cũng như các cuộc tập trận đe dọa kẻ thù.
Đặc nhiệm Hải quân Nga huấn luyện. Ảnh: MIL.RU
Ví dụ, đội của Mỹ đã lựa chọn giữa gây áp lực quân sự kết hợp với chính trị để kiềm chế ảnh hưởng của Nga. Theo đó, Mỹ sẽ thiết lập một lực lượng đặc trách Biển Đen để duy trì tự do hàng hải, tiến hành tập trận quân sự bổ sung với các quốc gia Biển Đen và sử dụng Công ước Montreaux (điều tiết các tàu chiến qua eo biển Bosphorus) để ngăn không cho tàu Nga ở Biển Đen vào Địa Trung Hải.
Theo báo cáo của RAND, giảm bớt thách thức đối với Mỹ là cách Nga quyết tâm tránh chiến tranh: “Nguy cơ mà tất cả các thành viên trong đội Nga lo ngại nhất là khả năng leo thang không kiểm soát, dẫn đến xung đột với NATO và Mỹ”.
Tuy nhiên, vấn đề đối với Mỹ là Nga không cần phải tham chiến mới đạt được các mục tiêu của mình. Cuộc diễn tập của RAND chứng minh rằng, Nga có thể sử dụng chiến lược “cây gậy và của cà rốt” để phá vỡ bất kỳ liên minh chống Nga nào ở Biển Đen và họ làm như vậy mà không cần dùng đến vũ lực.
Mặc dù các lựa chọn của Moscow có cả gây áp lực quân sự ngầm, chẳng hạn như truy đuổi các tàu NATO hoặc triển khai thêm tên lửa đến Crimea nhưng Điện Kremlin còn có thể sử dụng kết hợp các động lực kinh tế và chiến tranh “vùng xám", chẳng hạn như tấn công mạng hay chiến tranh thông tin.
Bản đồ khu vực Biển Đen
Một bộ công cụ lớn như vậy đã cho phép Nga điều chỉnh chiến lược phù hợp với nhu cầu và khả năng dễ bị tổn thương của mỗi quốc gia Biển Đen.
Đối với Thổ Nhĩ Kỳ và Bulgaria, Nga đã đưa ra các ưu đãi: tổ chức các cuộc gặp thượng đỉnh, tập trận chung và chia sẻ thông tin tình báo về Syria cho Ankara và cung cấp khí đốt giá rẻ cho người Bulgaria.
Số quốc gia khác đã bị đối xử “một cách trần trụi”: Chiến tranh thông tin, quấy rối vận chuyển thương mại đối với Romania, phong tỏa Biển Azov với các đội tàu đánh cá của Ukraine và tiến hành các cuộc tập trận quân sự trên phần lãnh thổ Gruzia do Nga chiếm đóng.
Cách tiếp cận “cây gậy và củ cà rốt” đem lại những kết quả khác nhau trong diễn tập. Romania, Ukraine và Gruzia đã không chịu khuất phục trước sức ép của Nga nhưng Thổ Nhĩ Kỳ và Bulgaria đã rút lui khỏi liên đội biển Đen của NATO, điều này đã giúp Nga giành một phần thắng lợi.
Một phát hiện chính được RAND đưa ra là tầm quan trọng của Thổ Nhĩ Kỳ. RAND kết luận: “Cuối cùng, kết quả phụ thuộc phần lớn vào mối quan hệ giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ. Những ưu đãi của Nga, đặc biệt là triển vọng tiếp tục tăng cường hợp tác ở Syria và những chi phí tiềm tàng khi mất đi sự hợp tác hiện có, dường như đủ khiến Thổ Nhĩ Kỳ tạm dừng trò chơi”.
Cần phải thấy rằng, cuộc diễn tập do các chuyên gia phương Tây thiết kế và do đó nó phản ánh quan điểm của phương Tây về những gì Điện Kremlin có thể làm.
Tuy vậy, theo kết luận của RAND, “cuộc diễn tập mô phỏng cho thấy Nga có thể dễ dàng làm suy yếu sự gắn kết khu vực xung quanh một phản ứng thống nhất hơn là xây dựng một liên minh và duy trì nó”.
Tàu vận tải HQ Nga Dvinitsa-50 di chuyển qua Eo biển Bosphorus ở Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ ngày 17/6/2016