Theo ông Duterte, Bắc Kinh không thể ra lệnh cho các bên phải rời khỏi không phận hay vùng nước quanh các đảo nhân tạo để tránh đụng độ với lực lượng Trung Quốc.
Thông điệp được tổng thống Philippines đưa ra trong bài phát biểu trước các cử tọa nước ngoài, bao gồm đại sứ Mỹ tại Philippines. Thái độ của ông Duterte, theo hãng AP, là lần chỉ trích hiếm hoi nhằm vào Bắc Kinh, bởi chính quyền của ông trong quá khứ đã nhiều lần từ chối đối đầu với Trung Quốc nhằm củng cố quan hệ song phương.
"Họ (Trung Quốc) cần phải nghĩ lại, bởi đến một ngày nào đó nó sẽ là điểm xung đột...," tổng thống Duterte nói.
"Các anh không thể xây đảo nhân tạo rồi bảo rằng không phận bên trên những hòn đảo nhân tạo đó là của mình. Đó là hành vi sai trái, bởi vì những vùng nước đó được chúng tôi coi là vùng biển quốc tế."
Ông nói thêm, "quyền lưu thông tự do là quyền được bảo đảm. Không cần bất kỳ sự cho phép nào để di chuyển qua các vùng biển mở".
Hai tuần trước, chính phủ Philippines bày tỏ quan ngại trước hiện tượng gia tăng số lần Trung Quốc cảnh báo trên sóng radio rằng các tàu và máy bay Philippines phải tránh xa các đảo nhân tạo (do Bắc Kinh bồi lấp phi pháp ở biển Đông).
Hôm 10/8, CNN đưa tin quân đội Trung Quốc phát 6 thông điệp cảnh báo máy bay trinh sát P-8A Poseidon của hải quân Mỹ đưa phóng viên hãng này bay qua không phận và quan sát các đảo nhân tạo trái phép.
"Tôi hy vọng Trung Quốc sẽ kiềm chế hành vi của mình," ông Duterte nói trong bài phát biểu ngày 14. Ông cảnh báo "một ngày nào có, một chỉ huy 'đầu nóng' sẽ bóp cò" và gây ra xung đột.
Phát biểu của tổng thống Philippines đưa ra sau khi một báo cáo của hãng BBC cho thấy Trung Quốc xua đuổi máy bay Philippines bay qua không phận quần đảo Trường Sa (thuộc chủ quyền Việt Nam).
Cảnh báo của phía Trung Quốc qua radio yêu cầu máy bay Philippines "rời đi ngay lập tức, nếu không các anh phải chịu trách nhiệm cho mọi hậu quả!".
Dù vậy, ông Duterte vẫn đề cao Bắc Kinh vì những sự hỗ trợ cho Manila.
Một báo cáo của chính phủ Philippines mà AP có được thể hiện trong nửa cuối năm 2017, chiến đấu cơ nước này đã nhận tới 46 lần cảnh báo qua radio của Trung Quốc khi bay gần các đảo nhân tạo phi pháp ở biển Đông.
Bộ ngoại giao Trung Quốc chưa lên tiếng trước phát ngôn mới nhất của tổng thống Philippines.
Chính quyền ông Duterte có chính sách tiếp cận linh hoạt với Bắc Kinh, với hy vọng nhận được nhiều tỉ USD tài trợ, cho vay và đầu tư. Tổng thống cũng nhiều lần bác bỏ các chỉ trích ông nhượng bộ trước sức ép của Trung Quốc trong mâu thuẫn về lãnh thổ.
Ông Duterte cũng cho rằng Mỹ có lỗi khi đã không ngăn chặn kịp thời Trung Quốc ngay từ khi các kế hoạch bồi lấp, cải tạo trái phép đảo nhân tạo mới được manh nha.
Lầu Năm Góc đưa ra lời cảnh cáo đối với hành động quân sự hóa của Trung Quốc trên Biển Đông