Lũ lụt miền Trung mấy ngày qua khiến nhiều xã của 2 tỉnh Quảng Bình và Hà Tĩnh ngập sâu trong nước. Tình cảnh khó khăn của người dân đã khiến cộng đồng có những phản ứng khác nhau.
Có nhiều ý kiến cho rằng cần phải truy trách nhiệm một phần với thủy điện Hố Hô trong việc xả nước vừa rồi.
Hiện nay, các cơ quan chức năng đang tiến hành thanh tra việc xả nước của Hố Hô. Infonet cũng có nhiều bài báo phản ánh ý kiến của các chuyên gia và diễn tiến sự việc.
Tuy nhiên, để rộng đường dư luận, và thông tin đa chiều đến bạn đọc, PV Infonet có cuộc trao đổi với Tiến sĩ Nguyễn Bách Phúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Khoa học công nghệ & quản lý TP.HCM HASCON, Viện trưởng Viện Điện - Điện tử- Tin học EEI,
Ts Nguyễn Bách Phúc cho rằng, với dung tích hồ chứa khoảng 38 triệu m3 thì Hố Hô không thể có tác dụng gì với trận lũ vừa rồi. Việc quy trách nhiệm cho Hố Hô là chưa công bằng, là hoàn toàn không đúng.
“Thủy điện Hố Hô xả lũ không bao giờ là nguyên nhân gây ra lũ ở Quảng Bình, Hà Tĩnh cả. Điều này tôi đã nói rất nhiều lần, nhiều báo đã đăng lại, đăng ý kiến của tôi.
Vì sao? Vì Thủy điện Hố Hô là thủy điện rất nhỏ, “thủy điện con cóc”, hay là “thủy điện nắm tay”. Hồ nước của Hố Hô theo tôi đánh giá chỉ khoảng 30- 40 triệu m3.
Kể cả chứa đến 200 triệu m3, như hồ A Vương, cũng không thể gây ra tác dụng gì trước những cơn lũ như cơn lũ vừa rồi ở Quảng Bình, Hà Tĩnh”- TS Nguyễn Bác Phúc bày tỏ quan điểm.
Tiến sĩ Phúc cũng giải thích thêm: Những thủy điện chỉ có khoảng 100 triệu m3 nước, chúng tôi gọi đây là “thủy điện con cóc”. Hồ đó chứa lượng nước rất ít, nó không bao giờ được giao nhiệm vụ thủy lợi.
Làm thủy lợi nghĩa là khi lũ về thì hồ hứng nước lại để giảm dòng lũ cho hạ lưu. Khi hạn hán thì mở ra để chống hạn. Nhiệm vụ này phải như Hồ Hòa Bình 9 tỉ m3 mới làm được.
Ở Việt Nam chỉ có mấy hồ như Hồ Hòa Bình, Hồ Trị An (2,5 tỉ m3), Thủy điện Thác Bà (1,7 tỉ m3), một vài thủy điện không lớn bằng nhưng có thể điều hòa cho vùng đất nhỏ.
Ông Phúc lập luận: “Không có khả năng này, thì các thủy điện nhỏ như Hố Hô chỉ là nạn nhân của cơn lũ lớn. Vì bản thân nó chứa được quá ít nước, khi lũ lớn về, buộc phải xả ra.
Do đó, việc Hố Hô xả lũ là hoàn toàn tất yếu và bất khả kháng, hoàn toàn tự nhiên. Nước xả ấy có phải của Hồ Hố Hô không? Không phải, vì bản thân hồ không sinh ra nước, mà chỉ xả hết nước lũ mà hồ không thể chứa được.
Nói là xả lũ nhưng thực tế là thủy điện cho nước lũ đi qua hồ mà thôi. Mà cho chảy qua là nước của trời, không phải nước của thủy điện”.
"Việc báo trước cho dân trước khi xả lũ là những hồ có nhiệm vụ thủy lợi, còn những hồ nhỏ không có khả năng làm nhiệm vụ thủy lợi, thì không ai giao cho nhiệm vụ đó. Hồ thủy điện nhỏ không có khả năng điều tiết lũ, việc điều tiết lũ cho hạ lưu phải những hồ rất lớn mới có thể đảm nhận được"- Ts Phúc nói.
Theo Ts Nguyễn Bách Phúc, thông thường, để báo trước được phải có những trạm thủy văn cách xa hàng trăm kilomet. Ngành khí tượng thủy văn phải theo dõi rất kỹ phải thông báo và dự báo chính xác.
Còn các Thủy điện nhỏ như Hố Hô này hoàn toàn cũng chỉ là nạn nhân của cơn lũ, như dân chúng. Chúng ta cứ đổ tội cho thủy điện là một sai lầm kinh khủng.
Trước câu hỏi, có nhiều thủy điện nhỏ thì có ảnh hưởng gì đến việc quản lý nguồn nước, ông Nguyễn Bách Phúc cho rằng, các thủy điện nhỏ không ảnh hưởng gì đến dòng nước.
Lý do ông đưa ra là hồ chứa rất nhỏ, không có tác dụng ngăn lũ. Dòng nước xả ra không phải tự thân hồ có, mà là nước mưa, khi không thể chứa được thì các hồ này buộc phải xả, nếu không muốn đối mặt với nguy cơ vỡ đập.
Giải đáp về thắc mắc xung quanh việc, các hồ này cũng phải có quy trình xả lũ trước các cơn mưa lớn, TS Nguyễn Bách Phúc cho rằng: “Việc tích nước xả nước của các thủy điện lớn đều có quy trình chặt chẽ, mà phải do Thủ tướng phê duyệt.
Quy trình đó được nghiên cứu rất kỹ, quy định rất chi tiết, ví dụ: với điều kiện nào, thời gian nào, mức nước bao nhiêu thì phải bắt đầu tích, hoặc phải bắt đầu xả, rồi tích bao nhiêu, xả bao nhiêu, trong bao lâu.
Còn những thủy điện nhỏ, vừa như thủy điện Hố Hô, chỉ khoảng trên dưới 100 triệu m3, với lũ như vừa rồi thì chỉ 1 đến 2 giờ là hồ đã đầy tràn.
Nó cũng là nạn nhân của lũ thôi, trở tay không kịp, lấy đâu ra thời gian mà thực hiện quy trình".
"Muốn xây dựng quy trình để thông báo kế hoạch xả lũ, thì phải có hệ thống đo lường khí tượng thủy văn. Không có dự báo thủy văn thì làm sao có quy trình.
Nhiều người không biết cứ đòi cái thủy điện con cóc ấy phải có quy trình. Quy trình tất nhiên có nhưng nó chỉ là quy trình vận hành nội bộ, nó không có khả năng tác dụng đến dòng lũ bên ngoài.
Tôi nhắc lại, thủy điện con cóc như Hố Hô chỉ là nạn nhân của lũ lụt như dân chúng thôi”- Ts Nguyễn Bách Phúc nhấn mạnh.
Theo thông tin từ báo địa phương, Nhà máy Thủy điện Hố Hô được đưa vào vận hành năm 2010 nhưng do bị trận lũ lịch sử năm 2010 tàn phá nên đến đầu năm 2013 mới vận hành trở lại.
Nhà máy có công suất 14 MW, dung tích hồ chứa 38 triệu m3. Sản lượng điện năm 2013 đạt 35 triệu kWh, năm 2014 đạt 19,7 triệu kWh, năm 2015 dự kiến 25,5 triệu kWh.