Tại khu vực Đông Nam Á, Trung Quốc đã hỗ trợ Lào, Thái Lan và Indonesia xây đường sắt cao tốc. Đường sắt cao tốc đầu tiên ở Đông Nam Á là tuyến Jakarta - Bandung dài khoảng 140km nối thủ đô Jakarta với thủ phủ Bandung của tỉnh Tây Java Indonesia. Tuyến đường sắt cao tốc này bắt đầu hoạt động thương mại vào đầu tháng 10/2023 và được áp dụng công nghệ Trung Quốc.
Bên cạnh Indonesia, vào tháng 12/2023, tuyến đường sắt cao tốc đầu tiên của Lào dài 400km với vốn đầu tư 6 tỷ USD đã hoàn thành sau 6 năm xây dựng, tuyến đường này cũng được xây dựng theo tiêu chuẩn công nghệ Trung Quốc.
Mới đây, vào 8/5, chính phủ Thái Lan và Trung Quốc nhất trí đẩy nhanh tiến độ dự án đường sắt cao tốc Thái - Trung, dự kiến đưa vào vận hành thương mại toàn tuyến trong năm 2030. Dự án dự kiến xây tuyến đường sắt dài 873 km và được chia thành 2 giai đoạn với mức đầu tư lên tới 9,3 tỷ USD.
Đáng chú ý, trước khi làm chủ công nghệ đường sắt cao tốc, được nhiều nước công nhận thì Trung Quốc từng phải nhờ công nghệ nước ngoài để xây tuyến đường sắt cao tốc đầu tiên.
Vào tháng 6/2004, Bộ Đường sắt Trung Quốc đã tổ chức đấu thầu công khai tuyến đường sắt cao tốc với tốc độ hơn 200 km/h đầu tiên. Thời điểm đó, trên thế giới chỉ có 4 công ty có thể đảm nhận nhiệm vụ này: Siemens của Đức, Kawasaki Heavy Industries của Nhật Bản, Bombardier của Canada và Alstom của Pháp. Lúc này, Đức, Nhật Bản, Canada và Pháp được coi là 4 gã khổng lồ về đường sắt cao tốc của thế giới.
Sau nhiều năm xây dựng, năm 2008, tuyến đường sắt cao tốc đầu tiên của Trung Quốc bắt đầu hoạt động, kết nối Bắc Kinh và Thiên Tân, rút ngắn thời gian di chuyển từ 70 phút xuống còn 30 phút.
Theo tờ Railway Technology, tuyến đường sắt Bắc Kinh - Thiên Tân dài 115km, sử dụng đoàn tàu cao tốc CRH 3 của Siemens, dựa trên công nghệ được sử dụng lần đầu tiên trong ICE 3s của Đường sắt Đức.
Do tính chất bằng phẳng của vùng đất xung quanh tuyến đường sắt cao tốc, một số đoạn qua cầu cạn thi công trên các đoạn bê tông đúc sẵn để tăng tốc độ và thậm chí đường ray cũng dựa trên bê tông trong một thỏa thuận chuyển giao công nghệ với công ty kỹ thuật của Đức. Không chỉ vậy, tuyến đường sắt Bắc Kinh – Thiên Tân còn sử dụng mô hình quản lý dự án của Pháp.
Điểm nổi bật trong cách xây dựng đường sắt cao tốc của Trung Quốc đó là nước này yêu cầu các công ty nước ngoài phải ký hợp đồng chuyển giao công nghệ với 2 hãng sản xuất tàu lớn của nước này – China Southern Railway Corp (CSR) và China Northern Railway Corp (CNR).
Từ đó, Trung Quốc đã dần phát triển công nghệ đường sắt cao tốc của riêng mình. Không dừng lại ở đột phá về tốc độ, độ bền và kỹ thuật xây dựng, Trung Quốc còn tiên phong ra mắt những công nghệ mới như vận hành tàu tự động, hay công nghệ điều khiển tín hiệu hiện đại.
Thậm chí, khoang chứa đồ trong toa khách trên chuyến tàu tự hành này còn được mở rộng để đủ chỗ cất dụng cụ thể thao mùa đông, tại ghế ngồi có bảng điều khiển màn hình cảm ứng 5G, hệ thống ánh sáng thông minh, hàng nghìn cảm biến an toàn và ghế có thể tháo rời dành cho những hành khách ngồi xe lăn. Công nghệ nhận dạng khuôn mặt và robot được sử dụng tại các nhà ga để điều hướng hành khách, hỗ trợ về hành lý và làm thủ tục.
