Ngày nay, những tiến bộ về công nghệ sinh học và kỹ thuật di truyền đã mang lại nhiều ứng dụng thiết thực trong y học nhưng lại cũng đang đặt ra những hệ lụy đáng báo động, trong đó có các vấn đề quân sự.
Theo Defense One, Chiến lược Quốc gia của Trung Quốc về sự kết hợp giữa Quân sự và Dân sự coi công nghệ sinh học là một ưu tiên hàng đầu và Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) có thể đi tiên phong trong việc mở rộng và khai thác lĩnh vực này.
Mối quan tâm sâu sắc của PLA thể hiện rõ nét trong một loạt các bài viết và công trình nghiên cứu chiến lược cho rằng, những tiến bộ trong sinh học đang góp phần làm thay đổi hình thức hoặc tính chất của chiến tranh.
Chẳng hạn như năm 2015, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Quân y Trung Quốc, Thiếu tướng He Fuchu đã lập luận rằng công nghệ sinh học sẽ chiếm lĩnh những đỉnh cao chỉ huy chiến lược mới trong phòng thủ quốc gia, từ vật liệu sinh học cho đến vũ khí điều khiển não.
Ông He sau đó trở thành Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Quân sự, đơn vị đi đầu trong lĩnh vực khoa học quân sự của Trung Quốc.
Đây chỉ là một ví dụ điển hình về xung hướng các học giả và nhà khoa học quân sự Trung Quốc đang khám phá những hướng đi mới về đổi mới sáng tạo trong quân sự.
Theo hướng tiếp cận này, PLA đang tích cực nghiên cứu sinh học dùng cho các ứng dụng quân sự, đồng thời kết hợp với các ngành khoa học khác như khoa học nghiên cứu não người, siêu máy tính và trí tuệ nhân tạo.
Từ năm 2016, Quân ủy Trung ương Trung Quốc đã tài trợ cho các dự án quân sự về khoa học não người, các hệ thống y sinh tiên tiến, vật liệu sinh học và phỏng sinh học, các chương trình nâng cao hiệu suất hoạt động của con người và công nghệ sinh học theo khái niệm mới.
Bệnh viện Đa khoa PLA - Cơ sở y tế đi tiên phong về nghiên cứu chỉnh sửa gen. Ảnh: AP
Chỉnh sửa gen
Trung Quốc đang dẫn đầu thế giới về số lượng các cuộc thử nghiệm chỉnh sửa gen bằng công nghệ CRISPR ở người. Hơn một chục thử nghiệm lâm sàng đã được nước này thực hiện và một số hoạt động đã gây ra những cuộc tranh cãi toàn cầu.
Không rõ liệu nhà khoa học Trung Quốc He Jiankui (Hạ Kiến Khuê) có được chính phủ chấp thuận hoặc thậm chí tài trợ cho chương trình chỉnh sửa phôi để tạo ra con người biến đổi gen đầu tiên trên thế giới hay không.
Tin tức này đặc biệt gây quan ngại và vấp phải phản ứng dữ dội từ khắp nơi trên thế giới và ngay cả ở Trung Quốc, nước cũng đã ban hành luật để tăng cường giám sát các nghiên cứu như vậy.
Một câu hỏi đặt ra là, đã có bao nhiêu thử nghiệm CRISPR của Trung Quốc đang được thực hiện tại Bệnh viện Đa khoa PLA, gồm cả vấn đề chống ung thư?
Các cơ sở y tế của PLA đang trở thành những trung tâm nghiên cứu lớn về chỉnh sửa gen và các nghiên cứu tiên phong khác về y học quân sự và công nghệ sinh học.
Học viện Khoa học Quân y của PLA (AMMS) nơi Trung Quốc coi là cái nôi đào tạo những tài năng quân y, gần đây đã được đặt trực tiếp dưới sự quản lý của Viện Hàn lâm Khoa học Quân sự.
Chính tổ chức này cũng đã được chuyển đổi để tập trung nghiên cứu những đổi mới sáng tạo về khoa học và công nghệ. Sự thay đổi này có thể cho thấy mối kết hợp chặt chẽ hơn giữa khoa học y tế và nghiên cứu quân sự.
Năm 2016, một nghiên cứu sinh tiến sĩ của AMMS đã xuất bản một luận án có tựa đề "Nghiên cứu đánh giá công nghệ nâng cao hiệu suất hoạt động của con người", trong đó CRISPR-Cas được coi là một trong ba công nghệ chính có thể tăng cường hiệu quả chiến đấu của quân đội.
Công trình nghiên cứu hỗ trợ đã xem xét hiệu quả của thuốc Modafinil với những ứng dụng trong việc nâng cao nhận thức; khả năng kích thích từ xuyên sọ não - một dạng kích thích não bộ, đồng thời đưa ra nhận định về "tiềm năng to lớn" của CRISPR-Cas trong vai trò là một "công nghệ răn đe quân sự" mà Trung Quốc nên nắm bắt để phát triển.
Công nghệ sinh học sẽ là con dao hai lưỡi?
Trí tuệ nhân tạo (AI) và Công nghệ sinh học
Năm 2016, giá trị chiến lược tiềm ẩn của thông tin di truyền đã khiến Chính phủ Trung Quốc xây dựng Ngân hàng gen Quốc gia với kế hoạch biến nó trở thành kho lưu trữ dữ liệu lớn nhất thế giới.
Mục đích của ngân hàng này là nhằm phát triển và sử dụng các nguồn tài nguyên di truyền quý của Trung Quốc, bảo vệ an ninh quốc gia trong tin sinh học (Bioinformatics) và tăng cường khả năng nắm bắt những đỉnh cao chỉ huy chiến lược trong lĩnh vực công nghệ sinh học.
Nỗ lực trên của Trung Quốc được điều hành bởi công ty BGI, đơn vị tiên phong trong lĩnh vực này. BGI có sự hiện diện trên toàn cầu, trong đó có các phòng thí nghiệm ở California và Úc.
Các nhà hoạch định chính sách của Mỹ đã tỏ ra lo ngại, nếu không muốn nói là gặp rắc rối bởi việc công ty này có quyền truy cập vào thông tin di truyền của người Mỹ. BGI đã thiết lập một loạt mối quan hệ đối tác ở Mỹ, gồm cả Đại học California và Bệnh viện Nhi Philadelphia về giải trình tự bộ gen người.
Dường như cũng có mối liên hệ giữa các chương trình nghiên cứu của BGI và các hoạt động nghiên cứu quân sự, đặc biệt là với Đại học Công nghệ Quốc phòng Quốc gia (NUDT) của PLA.
Chương trình nghiên cứu tin sinh học của BGI đã sử dụng siêu máy tính Tianhe để xử lý thông tin di truyền cho các ứng dụng y sinh, trong khi các nhà nghiên cứu của BGI và NUDT cũng đã hợp tác trên một số ấn phẩm, bao gồm cả việc thiết kế các công cụ để sử dụng công nghệ CRISPR.
Vấn đề rất quan trọng hiện nay là cần phải theo dõi sát mối quan tâm của Quân đội Trung Quốc tới việc ứng dụng sinh học như một mặt trận chiến tranh mới nổi dưới sự dẫn dắt của các chiến lược gia thường xuyên đề cập tới "vũ khí di truyền" tiềm năng và khả năng "chiến thắng không đổ máu".
Mặc dù việc sử dụng CRISPR để chỉnh sửa gen vẫn là lĩnh vực mới và còn non trẻ nhưng những công cụ và kỹ thuật này đang phát triển nhanh chóng và khả năng ứng dụng nó cho quân sự cũng có thể sẽ tiếp tục thay đổi.