Trồng xà lách quanh năm
ThS Trần Văn Lâm, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Nông nghiệp Công nghệ cao TP HCM cho biết, xà lách có tên khoa học là Lactuca sativa L. thuộc bộ Asterales, họ Composite và chi Lactuca L.
Xà lách là loại rau ăn sống có giá trị dinh dưỡng cao, cung cấp chất xơ cho cơ thể. Loại rau này chứa nhiều vitamin A, C, chất khoáng như kali, canxi, sắt và rất được ưa chuộng trong các bữa ăn hàng ngày.
Tại Việt Nam, tốc độ đô thị hoá tăng nhanh chóng, do nhu cầu phát triển công nghiệp, dịch vụ nên quỹ đất nông nghiệp ngày càng eo hẹp. Thực tế này đòi hỏi lãnh đạo các địa phương, ngành nông nghiệp cũng như các hộ nông dân phải thay đổi tư duy trong sản xuất, thực hiện chuyển đổi mạnh mẽ cơ cấu cây trồng - vật nuôi, mở ra hướng phát triển cho nông nghiệp đô thị.
Để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường về chất lượng, tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm, mẫu mã, giá thành, đảm bảo khâu cung ứng kịp thời thì điều kiện cần thiết là phải đầu tư công nghệ cao và ứng dụng các tiến bộ khoa học vào nông nghiệp.
Trong đó, sử dụng ánh sáng nhân tạo như đèn LED vào các hệ thống sản xuất cây trồng trong nhà có kiểm soát môi trường sẽ giúp sản xuất cây trồng quanh năm, bất kể điều kiện thời tiết biến động thế nào. Đèn LED có những ưu điểm về hiệu quả cao trong chuyển đổi ánh sáng với hiệu suất bức xạ nhiệt thấp, bán cố định và khối lượng nhỏ.
Ngoài ra, đèn LED có sẵn trong một loạt các băng tần hẹp. Vì vậy, nó có thể tối ưu hóa chất lượng ánh sáng để cải thiện cả năng suất và chất lượng cây trồng, giúp tăng giá trị dinh dưỡng, tạo ra các sản phẩm an toàn.
Hệ thống ánh sáng đèn LED đã dần thay thế cho hệ thống đèn truyền thống trước kia. Điều này không những giúp giảm chu kỳ cây trồng mà còn giúp tăng năng suất của các loại rau trong nhà kính thêm 25%. Điển hình trong đó là sản lượng rau xà lách trong nhà kính đã tăng lên nhờ ánh sáng đèn LED.
Theo ThS Trần Văn Lâm, chiếu sáng cho cây trồng bằng đèn LED còn có ưu điểm khác như: Thân thiện môi trường, không chứa thủy ngân và các chất độc khác; dễ điều khiển bằng kỹ thuật số với khả năng thay đổi độ sáng 100%; chi phí bảo hành và thay thế hệ thống thấp; dễ dàng thay đổi nhiệt độ màu khi cần.
Thời gian chiếu sáng và tỷ lệ màu sắc ánh sáng đơn sắc từ đèn LED ảnh hưởng rất lớn đến năng suất và phẩm chất rau. Vì vậy, việc nghiên cứu xác định được tỷ lệ ánh sáng đèn LED phù hợp cho cây xà lách sinh trưởng và phát triển và thời gian chiếu sáng là cần thiết giúp tăng năng suất và chất lượng của rau xà lách thủy canh.
Giống xà lách được chọn là giống lá xoăn, xà lách búp. Cây phát triển mạnh, có chiều cao 25 - 30 cm. Độ đồng đều cao, ăn rất ngon. Rau được trồng bằng hệ thống tưới thủy canh hoàn lưu đảm bảo tốc độ ổn định cho dòng dinh dưỡng hồi lưu liên tục suốt 24 giờ/ngày.
Sử dụng đèn LED với tỷ lệ 80 đỏ: 20 xanh dương hoặc 70 đỏ: 30 xanh dương với thời gian chiếu sáng từ 10 - 12 giờ/ngày để trồng xà lách thủy canh. Đèn LED đỏ có bước sóng 660nm, công suất 3W. Đèn LED xanh có bước sóng 460nm, công suất 3W.
Không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật
ThS Lâm cho biết, sau khi có khoảng 2 lá thật (sau 15 - 20 ngày gieo), cây con sẽ được chuyển qua chậu trồng. Đặt cây vào giàn thủy canh, tiến hành cung cấp nước và dinh dưỡng theo hệ thống thủy canh tuần hoàn. Ánh sáng đèn LED được chiếu sáng trong khoảng thời gian 10 - 12 tiếng hàng ngày.
Thời gian tưới vào ban ngày 6 giờ – 18 giờ, cài đặt thời gian tưới 60 phút và nghỉ 30 phút. Vào ban đêm, thời gian tưới 60 phút và thời gian nghỉ tưới 60 phút. Hàng ngày tiến hành kiểm tra pH và EC của dung dịch để điều chỉnh kịp thời.
Cây xà lách trồng thủy canh ứng dụng đèn LED trong nhà được kiểm soát chặt chẽ nên hạn chế được bệnh và rất ít bị côn trùng phá hoại. Vì vậy, suốt quá trình trồng không cần sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.
Thời gian thu hoạch rau là 30 - 32 ngày. Sau khi thu hoạch, tiến hành sơ chế, loại bỏ rễ thừa, rọ trồng, quấn rễ bằng màng co để giữ ẩm cho rễ, giúp rau tươi lâu hơn. Sau mỗi vụ thu hoạch thì tiến hành vệ sinh hệ thống để trồng vụ mới.
Quy trình được thực hiện tại Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Nông nghiệp Công nghệ cao cho thấy, chiếu sáng đèn LED với tỷ lệ 80 đỏ: 20 xanh trong thời gian chiếu sáng từ 8 - 10 giờ/ngày giúp tăng năng suất xà lách trồng thủy canh cao hơn 10 - 20%.
Đây là một yếu tố quan trọng khi triển khai sản xuất, kinh doanh trồng xà lách trong điều kiện không có diện tích đất trồng hay nơi nhiều gió bão, không có ánh nắng. Hệ thống cây trồng vận hành tự động, tiết kiệm được công lao động. Mô hình này phù hợp với những khu vực thiếu đất canh tác và tận dụng được những kho bãi để thực hiện sản xuất.
Với công nghệ này, không cần đến các khoảng không như sân thượng hay vườn nhà, vẫn có thể trồng rau xà lách cho chất lượng cao. Nhưng điểm yếu của công nghệ, theo ThS Lâm là giá thành đầu tư cao, khoảng 20 - 30 triệu đồng/hệ thống sử dụng đèn LED nhập khẩu. Nếu dùng đèn LED trong nước thì giá thành có thể thấp hơn. Chi phí vận hành chủ yếu là tiền điện, nhưng không nhiều.
“Vì đầu tư lớn nên rất khó để ứng dụng ở quy mô hộ gia đình. Trong khi rau xà lách trên thị trường giá không cao, nên việc đầu tư công nghệ để kinh doanh rau trên thị trường là khó khả thi. Quy trình công nghệ này được nghiên cứu để phát hiện các tiềm năng ứng dụng của đèn LED và ứng dụng ở quy mô lớn thì phù hợp hơn”, ThS Trần Văn Lâm cho biết.
Hiện nhóm tác giả đang tiếp tục hợp tác với Sàn Giao dịch công nghệ Techport.vn (thuộc Trung tâm Thông tin và Thống kê Khoa học và Công nghệ – Sở KH&CN TPHCM) để sẵn sàng chuyển giao mô hình cho các đơn vị, tổ chức có nhu cầu.