Trung Quốc cam kết là "người giữ ổn định" Đông Bắc Á
Theo tờ Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng (SCMP), tại cuộc họp vào tháng 11/2023 giữa các ngoại trưởng Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc - lần đầu tiên sau 4 năm - Bắc Kinh cam kết sẽ là "người giữ ổn định" khu vực Đông Bắc Á, đồng thời cũng phản đối sự hợp tác dựa trên khối, khi vụ phóng vệ tinh do thám của Triều Tiên sắp diễn ra.
Vệ tinh này, được cho là có khả năng do thám Nhà Trắng và các căn cứ hải quân của Mỹ, là vệ tinh đầu tiên của Triều Tiên đi vào quỹ đạo thành công sau những nỗ lực thất bại trước đó.
Điều này khiến tình báo Hàn Quốc suy đoán rằng, Triều Tiên đã nhận được hỗ trợ kỹ thuật quan trọng từ Nga để đổi lấy việc cung cấp vũ khí hỗ trợ cuộc chiến ở Ukraine. Cả Nga và Triều Tiên đều phủ nhận bất kỳ thỏa thuận vũ khí nào.
Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị phát biểu trong cuộc họp ngoại trưởng ba bên Trung Quốc - Nhật Bản - Hàn Quốc lần thứ 10 tại Busan, Hàn Quốc vào ngày 26/11/2023. Ảnh: Reuters
Theo SCMP, có ý kiến cho rằng vấn đề hỗ trợ giữa Triều Tiên và Nga đã được thảo luận tại cuộc gặp hiếm hoi giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un vào tháng 9/2023; đồng thời sự gắn kết giữa hai quốc gia đã tăng lên trong bối cảnh hai nước chịu nhiều lệnh cấm vận từ phương Tây.
Bắc Kinh - đối tác thân cận của cả Bình Nhưỡng và Moscow - vẫn giữ thái độ dè dặt về mối liên kết ngày càng tăng giữa Nga-Triều khi nói rằng đó là quan hệ hợp tác song phương và Trung Quốc sẽ không can thiệp.
Bắc Kinh cũng không đưa ra phản ứng trước các thông tin cho rằng Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu đã đề xuất mời Triều Tiên tham gia cuộc tập trận hải quân ba bên với Trung Quốc.
Giới quan sát cho rằng Trung Quốc thận trọng trước khả năng bị đưa vào một trục ba bên với Nga và Triều Tiên, lo ngại điều này có thể gây ra một cuộc "chiến tranh lạnh mới" có lợi cho Mỹ và làm leo thang căng thẳng trong khu vực.
Chuyên gia nghiên cứu về Đông Bắc Á Bjorn Alexander Duben tại Đại học Cát Lâm (Trung Quốc) - cho biết, Bắc Kinh muốn tránh việc tham gia vào việc "xây dựng khối" bằng cách tăng cường mối quan hệ ba bên với Bình Nhưỡng và Moscow trong khi vẫn duy trì mối quan hệ song phương chặt chẽ với cả hai nước.
Theo SCMP, Thủ tướng Nga Mikhail Mishustin và Thứ trưởng Ngoại giao Triều Tiên Pak Myong Ho đã đến thăm Bắc Kinh vào tháng 12/2023 để hội đàm riêng với các nhà lãnh đạo hàng đầu Trung Quốc - những người cam kết tăng cường mối quan hệ chiến lược với cả hai láng giềng.
"Về nguyên tắc, Trung Quốc có thể hài lòng với mối quan hệ ngày càng sâu sắc giữa Nga và Triều Tiên. Nhưng trên thực tế, lợi ích của họ cũng khác nhau", Duben nói.
"Bắc Kinh không bận tâm đến những cuộc khủng hoảng nhỏ phát sinh khiến Mỹ bận rộn, nhưng họ không muốn bất ổn toàn cầu sâu sắc hơn - đặc biệt là trong bối cảnh tình hình kinh tế không thuận lợi của Trung Quốc", Duben nói, đồng thời cho biết thêm rằng Bắc Kinh vẫn có lợi ích trong việc cải thiện quan hệ với phương Tây cũng như với Hàn Quốc và Nhật Bản.
Tổng thống Mỹ Joe Biden gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bên lề Hội nghị thượng đỉnh Hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC), ở California, Mỹ vào ngày 15/11/2023. Ảnh: Reuters
Bắc Kinh muốn duy trì hiện trạng trên bán đảo Triều Tiên?
Theo SCMP, tại cuộc gặp bên lề Hội nghị thượng đỉnh APEC giữa Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Mỹ Joe Biden vào tháng 11/2023, hai nhà lãnh đạo đã thống nhất kiềm chế căng thẳng gia tăng giữa hai siêu cường. Tuy nhiên, không có đột phá nào về các điểm tranh chấp chính như cạnh tranh quân sự ngày càng gia tăng ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.
Mỹ và các đồng minh Nhật Bản và Hàn Quốc đã tăng cường hợp tác quân sự để giải quyết vấn đề mà họ cho là do Trung Quốc "ngày càng quyết đoán" ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Mối quan hệ của Bắc Kinh với hai nước láng giềng Đông Á cũng trở nên căng thẳng trong những năm gần đây.
Tuy nhiên, cuộc họp giữa các ngoại trưởng Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc vào tháng 11/2023 đã mang lại cơ hội mới để hàn gắn mối quan hệ, với mục đích tái tập trung vào hợp tác kinh tế.
Shi Yinhong - giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Nhân dân (Trung Quốc) - cho rằng, với những dấu hiệu gần đây về việc cải thiện mối quan hệ với Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc, Trung Quốc khó có thể tham gia vào các hoạt động ba bên với Nga và Triều Tiên khiến căng thẳng leo thang trở lại, chẳng hạn như một cuộc tập trận quân sự chung.
Ông Shi nói: "Tình hình trên bán đảo Triều Tiên vẫn rất rủi ro. Trung Quốc không cho rằng họ cần xích lại gần hơn nữa với Triều Tiên."
Yongwook Ryu - chuyên gia về các vấn đề Trung Quốc và Triều Tiên tại Trường Chính sách công Lee Kuan Yew thuộc Đại học Quốc gia Singapore - cho biết, Trung Quốc ngần ngại tham gia vào cuộc tập trận quân sự ba bên vì lo ngại rằng làm như vậy sẽ tạo ra một "cuộc chiến tranh lạnh mới" - điều mà Trung Quốc cáo buộc Mỹ đã tiến hành.
Theo SCMP, các đặc phái viên Trung Quốc và Mỹ tại Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc hôm 26/12/2023 đã gặp nhau để thảo luận về các hoạt động quân sự gần đây của Triều Tiên, bao gồm cả vụ phóng tên lửa đạn đạo xuyên lục địa một tuần trước đó.
Vụ phóng tên lửa đạn đạo xuyên lục địa lần thứ năm của Triều Tiên trong năm 2023, số lượng nhiều nhất trong một năm từ trước tới nay, diễn ra sau động thái của Mỹ bao gồm tập trận hạt nhân trong các cuộc tập trận quân sự chung với Hàn Quốc, và có thông tin cho rằng một tàu ngầm hạt nhân của Mỹ đã cập cảng Hàn Quốc.
Trong cuộc gặp, đặc phái viên Mỹ Robert Wood yêu cầu Trung Quốc và Nga tham gia cùng các thành viên còn lại của Hội đồng Bảo an để "hành động" đối với Bình Nhưỡng. Đặc phái viên Trung Quốc Geng Shuang thì ngầm chỉ trích Mỹ, cáo buộc cho "một quốc gia nào đó" đã làm leo thang căng thẳng trên bán đảo Triều Tiên bằng cách đưa ra "các biện pháp răn đe mở rộng" và tăng cường liên minh quân sự trong khu vực.
Bắc Kinh đã miễn cưỡng lên án hoạt động phát triển quân sự của Triều Tiên và phản đối các biện pháp trừng phạt mới của Hội đồng Bảo an, cho rằng việc đó sẽ không giải quyết được vấn đề. Thay vào đó, họ kêu gọi giải quyết các mối quan ngại an ninh chính đáng của Bình Nhưỡng và áp dụng cách tiếp cận "đình chỉ kép" để đạt được phi hạt nhân hóa - yêu cầu Triều Tiên đóng băng chương trình tên lửa và hạt nhân, đồng thời Hàn Quốc và Mỹ dừng các cuộc tập trận quân sự chung.
Theo SCMP, Triều Tiên và Mỹ đã tổ chức một số vòng đàm phán hạt nhân khi cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump còn đương chức, nhưng các cuộc đàm phán đó đã kết thúc trong bế tắc sau khi hai nước không thống nhất được cách tiếp cận chung về phi hạt nhân hóa. Kể từ đó, Bình Nhưỡng đã tăng cường phóng tên lửa và đe dọa tiến hành vụ thử hạt nhân lần thứ bảy, trong khi Mỹ và Hàn Quốc mở rộng các cuộc tập trận quân sự quy mô lớn để đáp trả.
Các nhà quan sát cho rằng, Bắc Kinh có thể muốn duy trì hiện trạng trên bán đảo Triều Tiên vì lo ngại rằng việc gây áp lực quá mạnh lên Triều Tiên có thể biến nước này trở thành đối thủ của Trung Quốc.