Treo ngược 12 con tê giác lên bằng một chiếc cần cẩu, đó là cách mà một nhóm các nhà khoa học tại Đại học Cornell giành được giải thưởng Ig Nobel năm nay. Ig Nobel với Ig viết tắt từ "ignoble" nghĩa là "tầm thường, không có gì danh giá" là một giải thưởng nhại lại giải Nobel được tạp chí khoa học hài hước Annals of Improbable Research khởi xướng từ năm 1991.
Trong đó, một ban giám khảo gồm các nhà khoa học đoạt giải Nobel thật sẽ chấm và tìm ra các nghiên cứu có vẻ bất thường, "ban đầu sẽ khiến mọi người cười, nhưng sau đó sẽ khiến họ phải suy ngẫm". Điều đó có nghĩa là các công trình Ig Nobel không hề vô dụng.
Khoa học dưới bất kỳ hình thức nào, kể cả hài hước và châm biếm, vẫn luôn có ý nghĩa hoặc có một ứng dụng thiết thực nào đó. Trong trường hợp của những con tê giác bị treo ngược này, các nhà khoa học đang cố gắng nghiên cứu cách vận chuyển động vật hoang dã bằng trực thăng tốt hơn, nhằm mục đích bảo vệ sức khỏe và bảo tồn chúng.
Tại sao nghiên cứu treo ngược tê giác xứng đáng giải Ig Nobel?
Nghiên cứu được dẫn dắt bởi bác sĩ thú y động vật hoang dã Robin Radcliffe đến từ Đại học Cornell. Trong đó, họ đã đến Namibia, một quốc gia ở Nam Phi chỉ để treo ngược 12 con tê giác lên bằng cần cẩu trong vòng 10 phút.
Mục đích của hành động này là để kiểm tra xem liệu sức khỏe của động vật hoang dã có bị ảnh hưởng trong tư thế trói chân và lộn ngược hay không. Đây vốn là cách mà các nhà bảo tồn động vật hoang dã vận chuyển những loài thú khổng lồ bằng trực thăng, giữa các khu vực mà môi trường sống bị chia cắt của chúng.
Bác sĩ Robin cho biết kể từ khi trực thăng được sử dụng, chưa có một ai thực hiện một cuộc kiểm tra sức khỏe, chức năng tim phổi, tĩnh mạch của các loài động vật hoang dã trong các chuyến bay đó. "Namibia là quốc gia đầu tiên lùi lại một bước và nói, 'Này, chúng ta hãy thử nghiên cứu xem điều này có thực sự an toàn cho những con tê giác không?".
Vì vậy, nhóm nghiên cứu của ông đã tới đây, phối hợp với Bộ Môi trường, Lâm nghiệp và Du lịch Namibia, tìm 12 con tê giác khỏe mạnh, cẩu chúng lên bằng cần cẩu và đo mọi chỉ số thể chất của chúng trong tư thế đó.
Kết quả cuối cùng mà bác sĩ Robin tìm ra là tê giác hoàn toàn có thể trồng cây chuối như vậy mà vẫn khỏe mạnh. Thậm chí, vận chuyển chúng trong tư thế lộn ngược còn tốt hơn so với tư thế nằm thẳng bình thường hoặc nằm nghiêng.
"Tôi nghĩ lý do là vì khi bạn để con tê giác nằm như vậy, các vị trí ảnh hưởng đến lưu thông máu của chúng sẽ bị chèn ép", bác sĩ Robin nói. Các xét nghiệm cho thấy phần phổi dưới của tê giác nằm nghiêng không được tưới máu và trao đổi khí tốt.
"Chúng tôi cũng đã thấy những con tê giác nằm nghiêng quá lâu, hoặc đặc biệt là nằm thẳng và đè lên xương ức – cơ của chúng sẽ bị tổn thương dẫn đến các bệnh về cơ. Đó là bởi tê giác quá nặng".
Nhưng những con tê giác bị treo ngược thì không hề gặp phải vấn đề này. "Phổi trên và dưới của nó được tưới máu đồng đều như nhau", bác sĩ Robin nói. "Chân của chúng cũng không phải chịu bất kỳ áp lực nào, ngoại trừ cảm giác của một vòng dây quấn quanh".
Pete Morkel, một bác sĩ động vật hoang dã cho biết nghiên cứu này rất có ý nghĩa đối với hoạt động vận chuyển các loài động vật. Và nó không chỉ có ý nghĩa với tê giác.
"Việc cẩu những loài động vật to lớn như voi cũng đã được chấp nhận. Trong các nghiên cứu tiếp theo mà chúng tôi định làm, chúng tôi sẽ thử cẩu các loài động vật khác như trâu, hà mã, và thậm chí có thể cả hươu cao cổ", ông nói.
Và nghiên cứu Ig Nobel này có thể là một lời nhắn cho những nông dân Thụy Sĩ vào tháng trước, khi họ mới vận chuyển hơn 10 con bò bằng trực thăng qua dãy Alps, nhưng lại cho chúng đứng thẳng. Có thể tư thế đúng là phải treo ngược những con bò này lên bằng 4 chân?
Nghiên cứu đã chứng minh đặt tê giác nằm nghiêng thế này không có lợi cho chúng. Tốt nhất là treo chúng lộn ngược xuống dưới.
Các giải thưởng kỳ lạ khác trong mùa Ig Nobel 2021
Ngoài nghiên cứu của Đại học Cornell nhận được giải Ig Nobel trong lĩnh vực Vận tải. Giải Ig Nobel năm nay còn được trao cho 9 công trình nghiên cứu khác bao gồm:
Giải Ig Nobel Sinh học thuộc về một nghiên cứu phân tích các sắc thái tiếng kêu của mèo với người khi chúng rên rỉ, gầm gừ, rít lên, lẩm bẩm, líu ríu… của nhà khoa học Susanne Schötz.
Giải Ig Nobel Sinh thái học trao cho Leila Satari và các đồng nghiệp vì đã có công phân tích di truyền để xác định các loài vi khuẩn cư trú trong bã kẹo cao su trên vỉa hè ở nhiều quốc gia khác nhau trên thế giới.
Giải Ig Nobel Hóa học trao cho Jörg Wicker và các đồng nghiệp, vì đã phân tích tính chất hóa học của không khí bên trong các rạp chiếu phim. Điều này nhằm tìm hiểu mùi do khán giả tạo ra có thể trở thành một thước đo đáng tin cậy dự đoán mức độ bạo lực, tình dục, hành vi chống đối xã hội, sử dụng ma túy và ngôn ngữ xấu trong phim mà họ xem không xem.
Giải Ig Nobel Kinh tế thuộc về Pavlo Blavatskyy vì đã phát hiện ra mức độ béo phì của các chính trị gia có thể là một dấu hiệu tốt dự đoán tình trạng tham nhũng của quốc gia đó.
Giải Ig Nobel Y học thuộc về Olcay Cem Bulut và các đồng nghiệp, vì đã chứng minh cực khoái tình dục có thể làm giảm triệu chứng ngạt mũi tương đương với các loại thuốc có mặt trên thị trường.
Giải Ig Nobel Hòa bình trao cho Ethan Beseris và các đồng nghiệp vì đã thử nghiệm giả thuyết con người tiến hóa râu để bảo vệ bản thân khỏi những cú đấm vào mặt.
Giải Ig Nobel Vật lý thuộc về Alessandro Corbetta và các đồng nghiệp vì đã tiến hành các thí nghiệm để tìm hiểu lý do tại sao con người khi đi bộ không va chạm liên tục với những người đi bộ khác.
Giải Ig Nobel Kinetics trao cho Hisashi Murakami và các đồng nghiệp với một nghiên cứu tương tự, trong đó giải thích lý do tại sao người đi bộ cắm đầu vào điện thoại nhưng vẫn có thể giữ khoảng cách và tránh những người đi đường khác.
Giải Ig Nobel Côn trùng học thuộc về John Mulrennan Jr và các đồng nghiệp cho nghiên cứu kiểm soát gián trên tàu ngầm.
Phần thưởng là 10.000 tỷ đô la ...Zimbabwe
Do ảnh hưởng của COVID-19, giải Ig Nobel năm 2021 đã được trao online. Nhưng thông thường trong những năm trước đây, các nhà khoa học giành giải sẽ được đài thọ một chuyến đi tới Đại học Harvard của Mỹ. Tại đây, họ sẽ được chính những nhà khoa học đoạt giải Nobel thật trao kỷ niệm chương và tiền thưởng.
Trái với giải thưởng Nobel trị giá hơn 1 triệu USD ở thời điểm hiện tại, các nhà khoa học thắng giải Ig Nobel chỉ nhận được một tấm séc trị giá 10.000 tỷ đô la Zimbabwe. Nghe con số có vẻ to, nhưng thực chất, Zimbabwe đã ngừng lưu thông đồng tiền của mình do tình trạng siêu lạm phát ở đất nước này từ năm 2009.
Ở thời điểm cuối cùng mà đô la Zimbabwe có giá trị, họ đã phải in những đồng tiền 100.000 tỷ đô la, nhưng giá trị của nó chỉ tương đương 40 xu ở Mỹ hay tương đương 9.000 VNĐ. Như vậy, 10.000 tỷ USD của giải thưởng Ig Nobel có giá trị thật còn chưa tới 1.000 VNĐ, khiến nó trở thành một giải thưởng có ý nghĩa về mặt tinh thần hơn là tiền bạc.
Trở lại với bác sĩ Robin Radcliffe, khi được hỏi ông sẽ làm gì với số tiền "khổng lồ" này, Robin cho biết nhóm nghiên cứu của ông vẫn đang kêu gọi tài trợ khắp nơi, cho nên dù ít hay nhiều thì bất kể khoản tiền nào cũng có ý nghĩa.
"Lần đầu nghe nói về giải Ig Nobel, tôi đã không chắc nó là một giải thưởng tốt hay xấu. Nhưng tôi nghĩ rằng thông điệp 'nó khiến bạn cười và sau đó phải suy ngẫm" rất phù hợp với những gì mà chúng tôi đang làm.
Mọi người, càng nhiều người càng tốt, nên tìm hiểu những nỗ lực mà chúng ta đang thực hiện để bảo tồn động vật hoang dã, giúp chúng thoát được bờ vực tuyệt chủng khỏi Trái Đất, một hành tinh và là ngôi nhà chung tất cả chúng ta đang chia sẻ".