Quyết định áp dụng một cơ chế nhằm xử lý các tình huống cấp bách và các cuộc "chạm trán" bất ngờ đã được Bắc Kinh và ASEAN thông qua hồi tháng 8. Các bên đã nhất trí thực thi các nguyên tắc liên lạc và thiết lập một đường dây nóng cho các quan chức cấp cao nếu xảy ra đối đầu trong khu vực biển tranh chấp.
Bà Helen de la Vega, Trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao Philippines cho biết: Thỏa thuận này sẽ được ký kết trong hội nghị ASEAN kéo dài 3 ngày tại Lào vào tuần tới.
Phát biểu trong một cuộc họp báo, bà de la Vega nhấn mạnh rằng: Việc soạn thảo Bộ Quy tắc đối với các trường hợp Chạm trán Bất ngờ trên Biển (CUES) là lần đầu tiên một thỏa thuận kiểu này được thông qua.
Bắc Kinh đã đưa ra yêu sách chủ quyền đối với phần lớn biển Đông, bao gồm cả các khu vực chồng lấn với vùng biển của nhiều quốc gia Đông Nam Á.
Trong bối cảnh này, thỏa thuận sắp tới giữ một vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu căng thẳng trong khu vực - một chỉ huy hải quân Philippines nhận định. "Cơ chế này rất quan trọng bởi (chúng ta) sẽ có thể tránh được bất cứ sự cố nào có khả năng dẫn tới đối đầu trực tiếp, nếu hải quân và các lực lượng phòng vệ liên lạc với nhau", ông này cho hay.
Trước đây, đã có những trường hợp tàu Trung Quốc từ chối liên lạc với tàu Hải quân của Philippines trước khi tiến tới gần, vị chỉ huy cho biết thêm.
Trong một động thái nhằm hạ nhiệt căng thẳng, Tổng thống Philippines ngày 23/8 đã tuyên bố sẽ không đưa vụ kiện biển Đông ra bàn thảo trong hội nghị ASEAN và nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ của Trung Quốc.
Tuy nhiên, các bên không liên quan trực tiếp tới tranh chấp cảm thấy quyết định này là không thỏa đáng. Mỹ, Nhật Bản và Australia cũng sẽ tham dự hội nghị tại Vientiane tuần tới. Nhiều khả năng các nước này sẽ lên tiếng kêu gọi Trung Quốc thực thi phán quyết mà Tòa Trọng tài Thường trực đã công bố hôm 12/7.