TP giàu có và đông dân nhất Việt Nam muốn làm điều chưa từng có trong lịch sử

Khởi công đồng loạt 6 tuyến đường sắt đô thị

Tại phiên làm việc thứ 17 của Hội đồng Nhân dân TP.HCM khóa X, ông Trần Quang Lâm, Giám đốc Sở Giao thông Vận tải TP.HCM, đã thông tin về việc triển khai đề án metro theo Kết luận số 49 của Bộ Chính trị, với mục tiêu hoàn thành mạng lưới đường sắt đô thị vào năm 2035.

Ông Trần Quang Lâm cho biết, TP.HCM - một trong những thành phố có mật độ dân số cao nhất thế giới, lại chưa có hệ thống metro, gây khó khăn cho việc đi lại hàng ngày của người dân và cản trở sự phát triển kinh tế.

Theo đề án metro do Ủy ban nhân dân TP.HCM đề xuất, thành phố đặt kế hoạch hoàn thành 6 tuyến bao gồm số 1 đến số 6 với tổng chiều dài là 183 km và dự kiến tổng mức đầu tư khoảng 837.000 tỷ đồng (xấp xỉ 34,9 tỷ USD).

Tuyến metro số 1 từ Bến Thành đến Suối Tiên và số 2 từ Bến Thành đến Tham Lương có kế hoạch được kéo dài thêm 30 km so với kế hoạch ban đầu. Cùng với đó, đến năm 2035, TP.HCM sẽ hoàn thành 4 tuyến metro khác. Nguồn vốn đầu tư chính cho các tuyến metro là từ ngân sách nhà nước và trái phiếu địa phương, không sử dụng vốn vay ODA.

Về tiến độ, sau khi hoàn thành đề án và lấy ý kiến từ Bộ GTVT cùng các bộ, ngành, dự kiến cuối năm 2024, đề án phát triển metro ở TP.HCM sẽ được trình Quốc hội để ban hành các cơ chế, chính sách cần thiết. 

Nếu có cơ chế thuận lợi vào cuối năm 2025, giai đoạn 2026-2027 sẽ tiến hành chuẩn bị đầu tư và đến đầu năm 2028, TP sẽ làm điều chưa từng có từ trước đến nay - khởi công 6 tuyến metro cùng lúc (gồm tuyến số 1, số 2 kéo dài và 4 tuyến khác).

Áp lực phát triển đường sắt đô thị ở TP.HCM

Trước đó, Ban Cán sự Đảng UBND TP.HCM đã trình Thường trực Thành ủy và Ban Thường vụ Thành ủy TP HCM xin chủ trương để thuận lợi phát triển hệ thống đường sắt đô thị, từ đó cụ thể hóa mục tiêu theo Kết luận 49 năm 2023 của Bộ Chính trị về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Kết luận 49 của Bộ Chính trị đặt mục tiêu đến năm 2035 phải hoàn chỉnh mạng lưới đường sắt đô thị tại TP này. Ban Cán sự Đảng UBND TP HCM đánh giá việc hoàn thành 200 km trong 12 năm tới là mục tiêu rất lớn, nếu tiếp tục cách làm tương tự 20 năm qua thì không thể thực hiện kịp. Bởi vì trong 20 năm, TP mới làm được gần 20 km đường sắt đô thị (tuyến metro số 1).

Thực vậy, nhìn vào tuyến metro đầu tiên của thành phố là Bến Thành - Suối Tiên, phải mất thời gian rất dài với rất nhiều khó khăn để ấn định thời gian khai thác thương mại vào tháng 11/2024.

Tuyến Bến Thành - Suối Tiên được phê duyệt năm 2008, khởi công năm 2012, dự kiến đưa vào khai thác sau 6 năm nhưng cuối cùng phải hẹn ngày khai thác vào năm 2024. Chậm giải ngân vốn, nhiều sự cố kỹ thuật phát sinh, khó khăn nhân sự, Covid-19 là những nguyên nhân khiến metro số 1 chậm trễ sau 12 năm khởi công.

Còn dự án số 2 Bến Thành - Tham Lương có tổng mức đầu tư gần 47.900 tỷ đồng, tổng chiều dài hơn 11 km. Theo kế hoạch, dự án sẽ hoàn thành vào năm 2026. Mặc dù được phê duyệt từ năm 2010 nhưng phải đến ngày 22/6/2023, UBND TP HCM mới có thể tổ chức khởi công dự án metro số 2 Bến Thành - Tham Lương.

Dự án hẹn ngày hoàn thành vào năm 2026. Tuy nhiên, do công tác giải phóng mặt bằng gặp nhiều khó khăn nên dự án được lùi thời gian hoàn thành đến năm 2030, 2 năm sửa chữa khiếm khuyết, bảo hành đến hết năm 2032.

Quá trình triển khai liên tục lùi tiến độ của dự án metro số 1 và số 2 khiến mục tiêu phải "về đích" 200km đường sắt đô thị trong 12 năm của TP HCM trở nên áp lực hơn bao giờ hết.

Để đột phá '"phủ sóng" đường sắt đô thị nhanh hơn nữa, TP.HCM đề nghị được sử dụng ngân sách để lập quy hoạch chi tiết đường sắt gắn liền vùng phụ cận các nhà ga theo mô hình TOD (bao gồm quyền sử dụng đất, sử dụng không gian ngầm và khoảng không trên cao) cũng như dùng ngân sách để bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

Ngoài ra, TP.HCM cũng đề xuất các phương án phát hành trái phiếu chính quyền địa phương, quốc tế; vay từ các tổ chức tài chính, tổ chức khác trong nước và nguồn vay từ nước ngoài; nguồn trái phiếu chính phủ phát hành không phụ thuộc vào hạn mức trần.