Tổng thống Donald Trump đã nói với các nhà lãnh đạo Israel và Ảrập ngày 5/12 rằng ông có ý định chuyển Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Israel tới Jerusalem - một quyết định phá vỡ chính sách hàng thập kỷ qua của Hoa Kỳ và có nguy cơ dấy lên bạo lực ở Trung Đông, theo Reuters.
Các quan chức cao cấp của Mỹ cho biết ông Trump ngày 6/12 dự kiến sẽ công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel trong khi trì hoãn việc di chuyển đại sứ quán tại nước này từ Tel Aviv đến Jerusalem trong sáu tháng nữa – dù ông có kế hoạch yêu cầu các trợ lí ngay lập tức chuẩn bị cho một kế hoạch như vậy.
Sự ủng hộ của Mỹ đối với tuyên bố của Israel về toàn bộ Jerusalem là thủ đô của nước này sẽ đảo ngược chính sách nhiều năm qua của Mỹ rằng tình trạng của thành phố này phải được quyết định thông qua đàm phán với người Palestine, những người muốn Đông Jerusalem là thủ đô của một đất nước trong tương lai. Cộng đồng quốc tế không thừa nhận chủ quyền của Israel đối với toàn bộ thành phố Jerusalem – nơi có những thánh địa đối với Hồi giáo, Do Thái và Thiên chúa giáo.
Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas, Vua Abdullah của Jordan, Tổng thống Ai Cập Abdel Fattah al-Sisi và Vua Salman của Saudi Arabia - tất cả đều nhận được điện thoại từ Trump, đều đã lên tiếng cảnh báo rằng các bước đi đơn phương của Hoa Kỳ vềJerusalem sẽ làm trật bánh tiến trình hòa bình Trung Đông và dấy lên bất ổn trong khu vực.
Nhà Trắng cho biết, ông Trump đã nói chuyện với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu – nhiều năm qua đã tìm kiếm việc di chuyển đại sứ quán Mỹ chuyển tới Jerusalem.
Văn phòng của Netanyahu đã không trả lời yêu cầu bình luận, nhưng một bộ trưởng cao cấp của Israel đã hoan nghênh quyết định của ông Trump, đồng thời tuyên bố rằng Israel sẽ chuẩn bị cho bất cứ sự bùng nổ bạo lực nào.
Phát ngôn viên Nhà Trắng Sarah Sanders nói rằng ông Trump sẽ có một bài phát biểu trong ngày 6/12 về quyết định đối với Jerusalem. "Tổng thống, tôi có thể nói là, khá cứng rắn trong suy nghĩ của mình vào thời điểm này," bà nói, từ chối cung cấp chi tiết.
Ông Trump cũng đã thông báo cho ông Abbas "về ý định di chuyển Đại sứ quán Hoa Kỳ từ Tel Aviv đến Jerusalem," phát ngôn viên của ông Abbas - Nabil Abu Rdainah nói.
Về phần mình, ông Abbas cũng đã "cảnh báo những hậu quả nguy hiểm từ một quyết định như vậy có thể gây ra đối với tiến trình hòa bình và hòa bình, an ninh và ổn định trong khu vực và thế giới", đồng thời, kêu gọi Đức Giáo hoàng và các nhà lãnh đạo của Nga, Pháp và Jordan để can thiệp.
Jordan cũng đã nói với Tổng thống Trump rằng, động thái trên sẽ mang theo "hậu quả nguy hiểm" cho khu vực và sẽ cản trở các nỗ lực của Hoa Kỳ để thúc đẩy các cuộc đàm phán hòa bình giữa Palestine và Israel.
Nhà vua Salman nhấn mạnh với ông Trump rằng bất kỳ thông báo nào của Mỹ về tình trạng của Jerusalem sẽ "thổi lửa vào xúc cảm của người Hồi giáo trên toàn thế giới", hãng Thông tấn Saudi cho biết.
Không một tuyên bố nào từ các nhà lãnh đạo đề cập đến việc ông Trump lên thời gian cụ thể cho việc di chuyển đại sứ quán.
Theo một quan chức Mỹ, chính quyền Trump sẽ cần thời gian để vượt qua các vấn đề hậu cần như thiếu một tòa nhà đại sứ quán an toàn và nhà ở cho nhân viên ở Jerusalem.
Sai lầm lớn?
Bộ trưởng Tình báo Israel Israel Katz, người đã gặp hồi tuần trước với các quan chức Mỹ tại Washington, nói với đài quân đội Israel: "Quan điểm của tôi là Tổng thống sẽ công nhận Jerusalem, thủ đô vĩnh cửu của người Do Thái trong 3.000 năm, là thủ đô của Israel ".
Khi được hỏi liệu Israel có đang chuẩn bị cho một làn sóng bạo lực nếu ông Trump thừa nhận Jerusalem là thủ đô của Israel hay không, ông nói: "Chúng tôi đang chuẩn bị cho mọi lựa chọn. Mọi thứ như thế luôn có thể xảy ra. Nếu Abu Mazen (Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas) sẽ dẫn dắt nó theo hướng đó thì ông ấy sẽ mắc phải sai lầm lớn".
Các quan chức cấp cao của Mỹ nói với Reuters rằng một số quan chức thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ, Liên minh châu Âu, chính quyền Palestine, Saudi Arabia và Liên đoàn Ả rập đều quan ngại về động thái trên.
Thổ Nhĩ Kỳ ngày 5/12 đã đe dọa sẽ cắt quan hệ ngoại giao với Israel nếu ông Trump công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel
Một quan chức Mỹ cho hay tình báo Mỹ đã dự đoán rằng việc Mỹ thừa nhận Jerusalem là thủ đô của Israel có nguy cơ gây ra phản ứng dữ dội bài Israel, đồng thời có khả năng phản ứng chống lại lợi ích của Hoa Kỳ ở Trung Đông.
Thất vọng tiến trình hòa bình Trung Đông
Điều này cũng có thể là một sự thất vọng đối với tiến trình hòa bình Israel – Palestine đang được dẫn dắt bởi con rể kiêm cố vấn cao cấp của ông Trump - Jared Kushner. Chương trình này hướng tới một "thỏa thuận cuối cùng", tuy nhiên, chưa có nhiều tiến bộ.
Nhà Trắng cho biết trong một tuyên bố rằng, trong các cuộc gọi với các nhà lãnh đạo Israel và Ả Rập, ông Trump đã "khẳng định lại cam kết thúc đẩy các cuộc đàm phán hòa bình giữa Israel và Palestine" và "nhấn mạnh tầm quan trọng của hợp tác song phương với từng đối tác."
Phản ứng chỉ trích của thế giới Ả Rập đối với kế hoạch trên của ông Trump tương phản mạnh mẽ với những lời khen ngợi của các đồng minh Ả-rập truyền thống đối với Washington vào thời gian đầu nhiệm kỳ. Lúc đó, ông Trump đã thúc đẩy sự hiện diện tại khu vực sau những gì họ cảm nhận rằng cựu Tổng thống Barack Obama đang cách xa họ, cũng như có một lập trường cứng rắn hơn chống lại Iran.
Nhà ngoại giao hàng đầu của EU, Federica Mogherini, nói rằng "mọi hành động làm suy yếu" nỗ lực hòa bình hướng tới việc xây dựng hai quốc gia riêng biệt cho người Israel và Palestine "hoàn toàn phải tránh xa".
Tổng thư ký Liên Hợp Quốc (LHQ) Antonio Guterres đã liên tiếp cảnh báo bất kỳ hành động đơn phương nào cũng tiềm ẩn khả năng làm suy yếu giải pháp hai nhà nước, phát ngôn viên LHQ Stephane Dujarric nói với các phóng viên ở New York.
Tổng thư ký LHQ Antonio Guterres đã "kiên định cảnh báo chống lại bất kỳ hành động đơn phương nào mà có thể có khả năng làm suy yếu giải pháp của hai quốc gia".