Báo Strait Times dẫn lời ông Duterte trả lời báo chí bên lề hội nghị cấp cao Asean tại Singapore ngày 15/11, "Trung Quốc đã chiếm hữu [biển Đông] rồi. Khu vực này hiện nằm trong tay họ. Vậy tại sao các anh (Mỹ) còn phải gây xích mích... có thể khiến Trung Quốc trả đũa?"
"Trung Quốc đã hiện diện," ông nói thêm. "Đó là thực tế, Mỹ và mọi người nên nhận ra sự hiện diện của họ."
Tổng thống Philippines cảnh báo nếu xung đột vũ trang nổ ra ở biển Đông thì "đất nước tôi sẽ chịu thiệt hại đầu tiên". Ông cũng chỉ ra Manila có hiệp ước phòng thủ chung với Mỹ.
Trung Quốc hiện áp đặt yêu sách chủ quyền phi lý đối với hơn 80% diện tích vùng nước quốc tế ở biển Đông - tuyến lưu thông hàng hải có giá trị hàng hóa đi qua hàng năm lên tới 3.000 tỉ USD.
Theo ông Duterte, những bất đồng về vấn đề biển Đông có thể được giải quyết tốt nhất thông qua giải pháp đối thoại giữa Trung Quốc và Asean, trong khi Mỹ-đồng minh không nên leo thang căng thẳng bằng hoạt động biểu dương lực lượng như "tuần tra tự do hàng hải".
"Mọi chuyện vẫn hoàn hảo giữa Trung Quốc và phần còn lại của Asean, ngoại trừ thực tế rằng đã có va chạm giữa các nước phương Tây với Trung Quốc."
Ông Duterte dẫn chứng, lộ trình đàm phán đi đến Bộ quy tắc ứng xử ở biển Đông (COC) giữa Asean với Trung Quốc có hy vọng hoàn thành trong 3 năm, và bộ quy tắc này là "cần đạt được bằng mọi giá". Năm nay, Philippines nhận vai trò điều phối viên giữa Asean và Trung Quốc.
Kể từ khi nhậm chức năm 2016, chính quyền ông Duterte đã cắt giảm hợp tác quân sự với Mỹ, đồng thời củng cố liên hệ với Bắc Kinh.
Phát biểu của tổng thống Duterte được cho là lời chỉ trích nhằm vào thông điệp mà phó tổng thống Mỹ Mike Pence mang tới hội nghị Asean, trong đó ông Pence nói "bá quyền và hung hăng không có chỗ đứng ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương" - như một sự thách thức tầm ảnh hưởng bành trướng của Bắc Kinh.
"Chúng tôi sẽ gìn giữ tự do trên biển và trên không. Đây là điều đặc biệt quan trọng ở biển Đông," diễn văn của ông Pence tại hội nghị cấp cao Đông Á (EAS), do Nhà Trắng đăng tải, có đoạn.
Ở một diễn biến khác, cố vấn an ninh quốc gia Mỹ John Bolton cho biết nước này đang chuẩn bị tăng cường lực lượng trong khu vực và gia tăng tuần tra tự do hàng hải ở biển Đông. Hai tàu sân bay của Mỹ USS Ronald Reagan và the USS John C Stennis, mang theo 150 chiến đấu cơ đã tiến hành cuộc tập trận "phức hợp" ở vùng biển ngoài khơi Philippines để biểu dương lực lượng.