Tôm càng cẩm thạch, 'tên gọi mỹ miều' nhưng sự thật vô cùng đáng sợ

Tôm càng cẩm thạch hay có tên gọi là Marmokrebs, là loài giáp xác duy nhất được biết đến có khả năng sinh sản vô tính.

Loài sinh vật đột biến này chưa từng tồn tại trên thế giới cách đây 25 năm nhưng đến nay nó trở thành loài tôm nước ngọt xâm lấn nhiều nhất thế giới vì khả năng tự nhân bản đáng nể. Loài tôm xâm hại tự nhân bản lan khắp châu Âu và châu Phi, phá hủy nhiều hệ sinh thái.

Tôm càng cẩm thạch nổi lên như một loài xâm lấn cơ thể bắt nguồn từ giữa những năm 1990. Vào thời điểm đó, một người nuôi cá cảnh ở Đức đã mua một con tôm càng lớn mà ông gọi là tôm càng Texas. Sau khi mang về nuôi, ông hốt hoảng khi nhận ra kích thước của nó ngày càng lớn và những mẻ trứng có số lượng khổng lồ mà nó đẻ ra.

Ông mang tôm cho những người bạn bè của mình và chia sẻ về khả năng của nó. Nhưng sau đó, khi tôm càng cẩm thạch xuất hiện nhiều trong các cửa hàng vật nuôi, những người chơi cá cảnh nhận ra một điều đặc biệt... Tất cả các mẫu tôm càng cẩm thạch đang tồn tại đều là cá thể cái, không cần bạn đời nhưng vẫn đẻ ra được số lượng trứng vô cùng lớn.

Chỉ đến năm 2003, các nhà khoa học mới xác nhận loài tôm có khả năng tự nhân bản. Và vào thời điểm đó, loài giáp xác không còn chỉ là một loài động vật thủy sinh nữa mà nó đã bắt đầu hành trình 'thống trị thế giới'.

Những người nuôi tôm không thể cùng lúc chăm sóc hàng trăm mẫu vật, nhiều người chỉ đơn giản là bỏ chúng ở các vùng nước gần đó. Tôm càng cẩm thạch nhanh chóng tràn ngập quanh các hồ nước ở Đức, sau đó phân bố khắp châu Âu, ở các quốc gia như Hungary, Cộng hòa Séc, Croatia và Ukraine.

Ngoài khả năng nhân bản đáng kinh ngạc, tôm càng cẩm thạch còn rất thích nghi và có thể phát triển mạnh trong môi trường hoang dã. Chúng thậm chí có thể đi bộ hàng trăm mét đến các hồ nước, suối khác, lan rộng ở mức báo động.

Mỗi khi đến vùng đất mới, tôm càng cẩm thạch cần một khoảng thời gian rất ngắn để tiếp quản và biến các loài đặc hữu thành không tồn tại.

Ở Madagascar, tôm xuất hiện khoảng từ năm 2007, dân số hiện đã lên đến hàng triệu cá thể và rất khó kiểm soát. Điều tương tự xảy ra với Nhật Bản, các khu vực ở Mỹ như Michigan.

Frank Lyko, nhà sinh vật học ở Trung tâm nghiên cứu ung thư Đức tại Heidelberg, cho biết tại một số hồ nước ở Đức, tôm càng cẩm thạch rất nhiều, bất cứ đêm nào, ông và đồng nghiệp đi bắt cũng có được hơn một trăm mẫu vật.

Frank Lyko nói: "Ba người chúng tôi đã từng bắt được 150 con chỉ với tay không, trong vòng một giờ. Chúng ăn bất cứ thứ gì, lá mục, ốc sên, trứng cá, cá nhỏ, côn trùng nhỏ".

Tiến sĩ Frank Lyko và cộng sự là những người đầu tiên giải trình tự bộ gen của tôm càng cẩm thạch. Họ biết được rằng tôm càng cẩm thạch tiến hóa từ một loài được gọi là tôm càng xanh, Procambarus fallax, xuất hiện ở các nhánh sông Satilla, Florida và Georgia.

Tôm càng cẩm thạch có khả năng sinh sản vô tính, truyền các bản sao giống hệt nhau. Tuy nhiên, nếu xuất hiện một căn bệnh truyền nhiễm, tôm có thể bị xóa sổ hoàn toàn trong một khoảng thời gian. Các nhà khoa học hiện tại vẫn đang theo dõi chặt chẽ để xem loài tôm càng cẩm thạch hoạt động như thế nào trong thời gian dài.