Cảng Cát Lái có tên đầy đủ là Cảng Tân Cảng - Cát Lái nằm trên sông Đồng Nai, là một trong những cảng trọng điểm của hệ thống cảng khu vực Thành phố Hồ Chí Minh. Cảng nằm trên địa phận thành phố Thủ Đức, thuộc quản lý của Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn, Bộ Quốc Phòng.
Theo báo cáo năm 2023 của Hiệp hội Cảng biển Việt Nam, cảng Cát Lái hiện là cảng container quốc tế lớn nhất cả nước. Năm 2023, cảng đã bốc xếp 5,33 triệu TEUs (Mỗi TEUs bằng một container dài hơn 6m). Con số này gấp 3 lần cảng đứng thứ 2 và xấp xỉ bằng tất cả các cảng ở miền Bắc và miền Trung gộp lại. Cảng Cát Lái cũng có sản lượng hàng hóa bốc xếp đạt gần 80 triệu tấn, bằng gần 22% cả nước.
Cảng Cát Lái có tổng diện tích 1,6 km2 với cầu tàu dài hơn 2 km. Cảng có 9 bến đón tàu và một bến sà lan. Cảng Cát Lái cung cấp các dịch vụ như giao nhận container, đóng/rút hàng hoá, kiểm tra container lạnh, lưu trữ tại kho hàng…
Có thể nói cảng Cát Lái là cảng container nhộn nhịp nhất, bận rộn nhất Việt Nam. Theo thống kê năm 2022, mỗi năm cảng Cát Lái thông quan cho 33.000 lượt doanh nghiệp với hơn 500.000 tờ khai hải quan. Kim ngạch xuất nhập khẩu chỉ riêng qua cảng Cát Lái đạt 30 tỷ USD, thu ngân sách trên 46.000 tỷ đồng, chiếm 35% tổng thu ngân sách của Hải quan Thành phố Hồ Chí Minh.
Sản lượng vận chuyển hàng hóa cảng Cát Lái có xu hướng tăng lên mỗi năm. Theo số liệu của Hiệp hội Cảng biển Việt Nam, năm 2017, cảng đã lưu thông 67 triệu tấn hàng hóa. Năm 2019, con số này tăng lên gần 79 triệu tấn và năm 2023 là 80 triệu tấn.
Có thể thấy, nhu cầu chuyển hàng cảng Cát Lái là rất lớn. Hơn 35% lượng hàng hóa bốc xếp qua cảng biển khu vực phía nam được thực hiện tại đây. Cảng Cát Lái vừa là nơi xuất khẩu hàng nông sản, may mặc, sản phẩm của các khu công nghiệp, khu chế xuất trên địa bàn thành phố vừa là nơi nhập khẩu hàng hoá, nguyên liệu sản xuất, máy móc thiết bị.
Trung bình mỗi ngày có đến 16.000 - 18.000 xe chuyển hàng cảng Cát Lái , ngày cao điểm có khi lên đến hơn 20.000 xe (số liệu năm 2022). Song, các tuyến đường ra vào lại nhỏ hẹp. Chỉ có 2 tuyến đường Đồng Văn Cống và Nguyễn Thị Định “cõng” lưu lượng xe container rầm rập qua lại mỗi ngày.
Bên cạnh đó, hệ thống đường sá xung quanh khu vực cảng cũng như hệ thống đường vành đai chưa phát triển đồng bộ, dẫn đến tình trạng ùn tắc giao thông. Đây là áp lực rất lớn đang đè nặng lên quy hoạch đô thị, ngành giao thông đường bộ, ngành logistics và hạ tầng cơ sở khu vực xung quanh cảng.
Chính vì thế, nhà nước đã có nhiều dự án nhằm giải quyết vấn đề ùn tắc giao thông, kết nối cảng biển như mở rộng tuyến đường Nguyễn Thị Định, Nguyễn Duy Trinh, Đồng Văn Cống, nút giao Mỹ Thuỷ (Thành phố Thủ Đức). Trong đó đặc biệt có đường liên cảng Phú Hữu - Cát Lái - Vành đai 3 với tổng mức đầu tư là 8.000 tỷ đồng, dự kiến khởi công vào năm 2024.
