Trong lúc Trung Quốc đang dồn sự tập trung ngăn một cuộc chiến tranh Lạnh mới với Mỹ thì căng thẳng lại gia tăng ở khu vực biên giới giữa nước này với Ấn Độ.
Kịch bản “ác mộng”
Cuộc đụng độ giữa binh sỹ Trung Quốc và binh sỹ Ấn Độ trên dãy Himalaya hồi giữa tháng 6 vừa qua là cuộc đụng độ nghiêm trọng nhất trong hơn 40 năm qua. Vụ việc đã “xát muối” vào vết thương cũ chưa kịp lành kể từ sau chiến tranh biên giới Trung-Ấn năm 1962, đồng thời đặt ra câu hỏi về những toan tính chiến lược của Bắc Kinh trước sự trỗi dậy của New Dehli.
Nhiều ý kiến lo ngại rằng cuộc xung đột nói trên sẽ khiến hai quốc gia hạt nhân rơi vào “bẫy Thucydides”. “Bẫy Thucydides" là một khái niệm do giáo sư Graham Allison của Đại học Havard đưa ra, mang hàm nghĩa chiến tranh là xu hướng tự nhiên khi một trung tâm quyền lực mới nổi lên đe dọa thay thế trung tâm quyền lực cũ.
Mặc dù Ấn Độ và Trung Quốc đã thể hiện thiện chí giảm căng thẳng với việc rút binh lính và thiết bị quân sự khỏi khu vực tranh chấp ở thung lũng Galwan và khu vực Gogra- Hot Springs ở phía Đông Ladakh, nhưng có rất ít dấu hiệu cho thấy mâu thuẫn và xung đột sẽ sớm tan biến.
Giới quan sát cho rằng, sẽ là một kịch bản ác mộng đối với Trung Quốc khi làm leo thang căng thẳng và rời xa Ấn Độ, trong lúc Bắc Kinh có mối quan hệ ngày càng xấu đi với Washington, hứng chịu nhiều chỉ trích liên quan đến chính sách ngoại giao và những cáo buộc liên quan đến dịch bệnh Covid-19.
Chủ tịch Tập Cận Bình và các nhà ngoại giao hàng đầu của Trung Quốc đã tìm cách nâng cấp quan hệ song phương lên một mức độ chưa từng thấy suốt 2 năm qua, nhưng sự táo bạo của Bắc Kinh trong việc tăng cường quân đội tại khu vực biên giới với New Dehli đã khiến vấn đề tranh chấp trở nên nghiêm trọng hơn.
Sự trỗi dậy của Ấn Độ trở thành một cường quốc trong khu vực, thế cân bằng giữa nước này với Pakistan và triển vọng hình thành liên minh Mỹ-Ấn đã khiến New Dehli chiếm một vị trí cao hơn trong chương trình nghị sự của Trung Quốc.
Chuyên gia Pang Zhongying thuộc Đại học Hải Dương (TQ) nhận xét, Ấn Độ đã chuyển mình trong suốt hai thập kỷ qua, từ một “người khổng lồ” ở Nam Á trở thành một cường quốc có ảnh hưởng tại châu Á.
“Quan hệ đối tác với Ấn Độ được đặt ở vị trí cao trong chương trình nghị sự về chính sách đối ngoại của Trung Quốc. Thật không may cho Bắc Kinh khi bị phân tâm bởi cuộc xung đột biên giới với Ấn Độ trong lúc nước này cần tập trung vào mối quan hệ đang rơi tự do với Mỹ, vốn là một phần của cuộc khủng hoảng đa phương về ngoại giao và kinh tế”, ông Pang Zhongying nói.
Còn Wang Dehua, chuyên gia về Ấn Độ tại Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế Thành phố Thượng Hải, cho rằng, hiểu sai về các mục tiêu chiến lược của nhau, thiếu tin tưởng và làm phức tạp thêm vấn đề tranh chấp bên giới là những yếu tố hàng đầu “kìm hãm” quan hệ giữa Trung Quốc và Ấn Độ trong nhiều thập kỷ.
Tính toán sai lầm của Trung Quốc
Quan hệ giữa Ấn Độ và Trung Quốc đã trải qua nhiều thăng trầm kể từ cuối những năm 1940. Dù các nhà lãnh đạo hai nước đã nhiều lần tiến hành đàm phán ngoại giao và quân sự để giải quyết vấn đề tranh chấp lãnh thổ, nhưng đụng độ giữa binh lính hai nước vẫn diễn ra thường xuyên với mức độ sử dụng vũ lực tăng dần.
Căng thẳng gia tăng đỉnh điểm vào năm 2017 khi binh sỹ của cả Ấn Độ và Trung Quốc đối đầu suốt 73 ngày ở khu vực Doklam. Chuyên gia Yun Sun thuộc tổ chức nghiên cứu quốc tế Stimson Centre (Mỹ). “Đối với Trung Quốc, cuộc đụng độ tại Doklam đã đặt ra những câu hỏi cơ bản liên quan đến bản chất mối đe dọa của Ấn Độ”.
Dường như có sự bất cân xứng trong nhận thức về mối đe dọa giữa 2 nước láng giềng. Trong khi Ấn Độ coi Trung Quốc là đối thủ chính thì Bắc Kinh lại coi New Dehli là “thách thức thứ yếu” do họ phải tập trung đối phó với sức mạnh của Mỹ ở Tây Thái Bình Dương.
“Theo quan điểm của Trung Quốc, dù vị thế của Ấn Độ tại châu Á ngày càng gia tăng nhưng họ vẫn không coi nước này là một đối thủ ngang hàng”, chuyên gia Yun Sun lý giải.
Tuy vậy, sự thay đổi chính sách đối ngoại của Ấn Độ dưới thời Thủ tướng Modi và việc Mỹ công bố chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương với mục đích nhắm vào Trung Quốc, chỉ 3 tháng sau cuộc đụng độ tại Doklam, đã khiến Trung Quốc “đứng ngồi không yên”.
“Kể từ đó, yếu tố Mỹ đã trở thành yếu tố quan trọng nhất trong chính sách của Trung Quốc đối với Ấn Độ. Với Bắc Kinh, viễn cảnh phải đối mặt với quân đội Mỹ trên biển và quân đội Ấn Độ ở biên giới phía Nam cũng như tại Ấn Độ Dương ngày càng hiện hữu và nguy hiểm hơn, khi xét đến sự hợp tác quốc phòng giữa New Dehli với Washington”, chuyên gia Yun Sun nhấn mạnh.
Sau khi Trung Quốc được trấn an phần nào bởi sự do dự của New Dehli trong việc tham gia Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và liên minh bộ tứ với Mỹ, Nhật Bản, Australia, Chủ tịch Tập Cận Bình đã quyết định tăng cường quan hệ song phương với Ấn Độ, thông qua hai Hội nghị Thượng đỉnh không chính thức với Thủ tướng Modi tại Vũ Hán năm 2018 và tại Chennai vào năm 2019.
Theo các nhà phân tích, Trung Quốc dường như đã áp dụng chiến lược “nước đôi” với Ấn Độ, một mặt xây dựng quan hệ với Ấn Độ, mặt khác sẵn sàng kiềm chế sự trỗi dậy của New Dehli bằng cách ngầm hỗ trợ cho Pakistan cùng các nước nhỏ hơn tại Đông Nam Á vốn có hiềm khích với quốc gia này và ngăn chặn nỗ lực của Washington đưa Ấn Độ vào một liên minh chống Trung Quốc.
Nhà phân tích Yun Sun nói thêm: “Trung Quốc không vội vã giải quyết vấn đề tranh chấp biên giới bởi vấn đề này có thể được sử dụng làm đòn bẩy để ngăn cản Ấn Độ mở rộng vị thế trong khu vực và trên trường quốc tế”.
Nhiều chuyên gia tại Ấn Độ có chung quan điểm rằng, Trung Quốc thường áp dụng chiến thuật trì hoãn giải quyết vấn đề tranh chấp biên giới, bất chấp sự nhiệt tình của Ấn Độ.
Theo chuyên gia Yun Sun,“Trung Quốc muốn trở thành một “ông lớn” – hay một cường quốc mới nổi duy nhất, còn về phía Ấn Độ đó là ý muốn được cộng đồng quốc tế công nhận và có vị thế ngang bằng với Trung Quốc”.
Trung Quốc hy vọng sẽ ngăn được các nỗ lực của Ấn Độ nhằm bắt kịp nước này trong xây dựng cơ sở hạ tầng ở khu vực biên giới. Nhưng thách thức lớn nhất đối với Bắc Kinh là làm sao để duy trì áp lực mà lại không gây ra một cuộc xung đột vũ trang dễ đến một cuộc chiến tranh trên hai mặt trận với cả Mỹ và Ấn Độ.
Tuy vậy, giới quan sát nhận định, chiến lược nói trên của Bắc Kinh chỉ giúp nước này đạt được mục tiêu ngắn hạn là tạm thời cản trở sự phát triển của Ấn Độ, song về lâu dài sẽ đẩy New Delhi về phía Mỹ và các đồng minh. Hơn nữa, điều này cũng gây bất lợi với Trung Quốc khi Bắc Kinh cần New Dehli để thực hiện “Sáng kiến Vành Đai và Con Đường” – vốn là dự án đầy hoài bão của Chủ tịch Tập Cận Bình./.